در ادامه اين گزارش كه در شماره پنجشنبه ششم آبان 1395 خورشيدي به قلم فاطمه يار محمدي انتشار يافت، مي خوانيم: برخي به واسطه ظاهر نامناسب و رقت‌برانگيز اين زن و بچه‌هاي همراهش، به او كمك مي كردند، اما ديگر مسافران با بيان اينكه اينها گدا نيستند، وضع خود را چنين نشان مي‌دهند و كودكان همراه‌شان نيز فرزندان واقعي‌شان نيستند. از كمك‌كنندگان مي‌خواستند كه نيازمندان واقعي را شناسايي و به آنها كمك كنند.
متأسفانه در سال‌هاي اخير يافتن نيازمندان واقعي براي كمك به آنان، بسيار مشكل شده است. شبكه‌هاي تبهكاري كه زنان و كودكاني را در قالب تكدي‌گري در سطح شهر پراكنده مي‌كنند و درآمدهاي كلان‌شان را به جيب خود مي‌زنند، سبب شده است كه مردم نيز در كمك به نيازمندان، بي‌اعتماد شوند. آموزش‌هاي سركردگان شبكه‌هاي تكدي‌گري نيز در نوع خود جالب است.
برخي از اعضاي اين شبكه‌ها بايد خود را به معلوليت بزنند. تا ترحم افراد جامعه را برانگيزند و برخي با سوءاستفاده از كودكان، آنان را براي گدايي در سطح شهر پرورش مي‌دهند. دقت در عباراتي كه اين كودكان در زمان تقاضا براي كمك بيان مي‌كند نيز نشان از انشاي واحد آنها دارد و مشخص مي‌كند كه آموزش دهندگان مشخصي به اين كودكان ياد مي‌دهند كه بيماري والدين و يا مرگ آنها و مريضي را دستاويزي براي جلب ترحم ديگران، قرار دهند.
قصه برخورد با شبكه‌هاي تكدي‌گري در كشور به‌خصوص در كلانشهري مثل تهران بسيار قديمي و طولاني است و همه ساله برنامه‌اي براي جمع‌آوري آنان اجرا مي‌شود، اما جالب است كه هر سال نيز شاهديم كه تيپ‌هاي جديدي از گدايان رونمايي مي‌شود، گدايان افغانستاني و پاكستاني و بنگلادشي!
** شبكه تكدي گري كودكان
حبيب‌الله مسعودي فريد ـ معاون امور اجتماعي سازمان بهزيستي كشوربا بيان اينكه طرح ساماندهي كودكان كار و خيابان كه با همكاري شهرداري و نيروي انتظامي آغاز شده است، در ماه‌هاي آينده نيز ادامه خواهد داشت مي‌گويد: 4 شبكه بزرگ تكدي‌گري حوزه كودكان در تهران شناسايي شدند كه عمده فعاليت‌هايشان هم در محدوده پارك وي و سعادت‌آباد بوده است.
وي مي‌افزايد: در اين طرح با همكاري مراجع قضايي نسبت به جمع‌آوري كودكان كار و خيابان اقدام شده است و براي آنها برنامه ريزي مي‌شود.
معاون امور اجتماعي سازمان بهزيستي كشور با اشاره به وضعيت خانوادگي كودكان كار و خيابان اضافه مي‌كند: اكثر كودكاني كه در طرح ساماندهي كودكان كار و خيابان جمع‌آوري شده‌اند، خانواده دارند و 30 تا 40 درصد آنها نيز از اتباع بيگانه و به‌خصوص افغانستان هستند.
مسعودي فريد درباره مكان‌هايي كه شبكه‌هاي تكدي‌گري در آنجا فعاليت داشته‌اند، اظهار مي‌دارد: مناطق پارك وي، سعادت‌آباد، بازار تهران و محله مولوي 4 نقطه‌اي است كه گروه‌هاي تكدي گري در آنها فعاليت هاي بيشتري دارند و كودكان تحت نظر خود را به اين مكان‌ها مي فرستند.
مسعودي فريد با تأكيد بر اينكه كودكان حاضر در شبكه‌هاي شناسايي شده فقط براي تكدي‌گري مورد استفاده قرار گرفته‌اند، ادامه مي‌دهد: پس از بررسي‌هاي صورت گرفته مشخص شد كودكاني كه در اين شبكه‌ها حضور داشته‌اند، صرفاً به تكدي‌گري پرداخته‌اند و سوءاستفاده‌هاي جنسي از آنان صورت نگرفته است.
** زنان متكدي
معاون امور اجتماعي سازمان بهزيستي كشور بابيان اينكه 37 درصد مجموع متكديان كشور را زنان تشكيل مي‌دهند، مي‌افزايد: اكثر متكديان افرادي با مليت‌هاي غير ايراني و از اتباع كشورهاي آفريقايي و يا پاكستان هستند كه در كلان‌شهرهاي ايران، گدايي مي‌كنند و نيز60 تا 70 درصد متكديان و بي‌خانمان‌ها در پايتخت، غيرتهراني محسوب مي‌شوند.
مسعودي فريد با اشاره به نبود گدا در كلانشهر تبريز اضافه مي‌كند: در تبريز به 2 دليل گدا نمي‌بينيم، اول به دليل فرهنگ مردم كه اصولاً به متكديان كمك نمي‌كنند و علت دوم، حمايت بسيار زياد دستگاه‌هاي حمايتي است كه مانع شكل‌گيري گدايي در تبريز شده است. وي درباره فرآيند توانمندسازي متكديان ادامه مي‌دهد: اين فرآيند براي معتادان و گدايان مسن نيست، بلكه براي گروه‌هايي است كه مي‌توانند با حمايت‌هاي دولتي، از تكدي‌گري فاصله داشته و خود توليدكننده و كارآفرين باشند. اين افراد بعد از شناسايي، مورد حمايت و آماده‌سازي قرار مي‌گيرند. در هر حال تكدي‌گري در تهران به حدي افزايش پيدا كرده است كه در هر گوشه و كنار تهران، مي‌توان يكي از آنها را پيدا كرد. بسياري از اين متكديان به صورت شبكه‌اي به تكدي‌گري مي‌پردازند و در اين راه از نوزدان تا افراد مسن سوء استفاده مي‌كنند.
اگر اين افراد شناسايي شوند و اموال‌شان مورد بررسي قرار گيرد، متوجه مي‌شويم كه نه فقط نيازمند نيستند، بلكه گدايي را به شغلي براي كسب درآمد بيشتر در آورده‌اند. درآمدهايي ميليوني باعث شده است كه آنها به گدايي ادامه بدهند و اگر مردم به اين باور برسند كه نبايد به هر گدايي پول بدهند، بسياري از اين مشكلات حل مي‌شود.
** جرم آشكار در قانون مجازات اسلامي
ماده 712 قانون مجازات اسلامي، درخصوص مجرمانه بودن تكدي‌گري، جرم انگاري كرده است. در اين ماده آمده است: «هركس تكدي يا كلاشي را پيشه خود قرار داده باشد و از اين راه امرارمعاش يا ولگردي كند، به حبس از يك تا 3 ماه محكوم خواهد شد و چنانچه با وجود توان مالي مرتكب عمل فوق شود، علاوه بر مجازات مذكور، همه اموالي كه از طريق تكدي و كلاشي به دست آورده است. مصادره خواهد شد.» ماده 713 همين قانون دربارة گماردن كودكان براي تكدي‌گري مجازاتي پيش‌بيني كرده و هركسي را كه از آنان براي اين كار بهره‌برداري كند، بزهكار دانسته است.
** 5000 گدا در تهران!
برخي آمارهاي غير رسمي از فعاليت بيش از 5 هزار گدا در تهران خبر مي‌دهد، گداياني كه روزانه بين 200 تا 300 هزار تومان درآمد دارند! با يك حساب سرانگشتي چنين برآورد مي‌شود كه گدايان تهران روزانه يك تا يك ميليارد و 500 ميليون تومان كسب درآمد مي‌كنند و مجموع درآمد سالانه آنها بدون احتساب ماليات بردرآمد و عوارض شهرداري، نزديك به 500 ميليارد تومان است! اين در حالي است كه مجموع صدقات سالانه جمع‌آوري شده كميته امداد امام خميني(ره) در كل كشور در سال گذشته 270 ميليارد تومان بوده است.ظاهراً گدايي به‌طور غيررسمي شغلي پردرآمد است و شبكه‌هاي سازمان‌يافته براي درآمد بيشتر،هر ابزاري مانند دود كردن اسپند، گرفتن فال ، پاك كردن شيشه خودروها و به‌كارگيري كودكان و نوزادان بي‌گناه براي تكدي‌گري، بهره مي‌گيرند.
** نفي گدايي در دين مبين اسلام
در دين مبين اسلام، عمل گدايي به شدت نفي شده است. پيامبر اكرم(ص) و اميرالمومنين(ع) اين عمل را ناپسند مي‌دانستند و چندين روايت در اين خصوص وجود دارد كه در آنها توصيه شده است، از غير از خدا چيزي در خواست نكنيد. در واقع اسلام گدايي كردن را نفي كرده است، ولي پرداخت خمس و زكات به فقيران را جزو بالاترين ثواب‌ها مي‌داند.
رهبرمعظم انقلاب اسلامي نيز درپاسخ به پرسشي درباره دادن صدقات به گدايان، كه به درب منازل مراجعه مي‌كنند و يا در خيابان‌ها مينشينند، مي‌فرمايند: «صدقات مستحبي بهتر است به فقير عفيف و متديّن داده شود و همچنين گذاشتن آن در اختيار كميته امداد هرچند با ريختن در صندوق صدقات هم باشد، اشكال ندارد. ولي صدقات واجب بايد توسط خود شخص و يا به وسيله وكيل او به فقرايي كه مستحق هستند داده شود و در صورتي كه انسان بداند كه مسئولين كميته امداد پول‌هاي صندوقها را جمع‌آوري مي‌كنند و به فقراي مستحق مي‌دهند، ريختن آن در صندوقهاي صدقات اشكال ندارد.»
** فقراقتصادي و فرهنگي
دكترحسين باهر ـ جامعه شناس و استاد دانشگاه شهيد بهشتي درباره پديده تكدي گري مي‌گويد: 2 عامل فقر اقتصادي و فقرفرهنگي موجب ايجاد تكدي گري مي‌شود.برخي افراد پول ندارند و برخي نيز شغلي پيدا نمي‌كنند و در عين حال حاضر نيستند كارهاي سخت انجام دهند، بنابراين ساده‌ترين راه را انتخاب مي‌كنند و خود را به گدايي مي‌زنند.
اين جامعه شناس مي‌افزايد: خارجيان بسياري در شهر تهران رفت و آمد دارند و گدايان مي‌توانند بدترين تابلو براي معرفي كشورمان به آنان باشند. گدايان عملاً و عمداً اين كار را انجام مي‌دهند و متاسفانه مردم هم به دليل انسان دوستي كه دارند، به متكديان كمك مي‌كنند.
دكتر باهر معتقد است: راهكارهاي قانوني، فرهنگي، اقتصادي و بهزيستي براي حل معضل تكدي‌گري وجود دارد. ايران كشوري نيست كه كسي به دليل فقر زياد در چهارراه‌ها تكدي‌گري كند و اصولاً در اسلام كاري به اسم «گدايي» وجود ندارد و هميشه توصيه شده است كه مردم زكات خود را به فقيران بدهند. بنابراين بايد نيازمندان واقعي شناسايي شوند و از طريق وجوهات بيت المال، به آنها كمك‌رساني شوند.
** درآمدهاي 5 ميليوني گدايان اصفهان
مجتبي كاظمي ـ مديرپيشگيري و رفع تخلفات شهري شهرداري اصفهان بابيان اينكه امسال 358 متكدي از خيابان‌هاي شهر اصفهان جمع آوري شده‌اند كه 90 درصد آنان نيازمند نبودند، مي‌گويد: بيشتر اين افراد در مناطق يك،سه،پنج و شش از مناطق مرفه نشين شهر و مناطق پررفت و آمد اصفهان، فعال بوده‌اند.
وي با بيان اينكه 90 درصد گداياني كه در شهر اصفهان فعال هستند، نيازمند واقعي محسوب نمي‌شوند، ادامه مي‌دهد: بسياري از گدايان ماهيانه بيش از 5 ميليون تومان درآمد دارند و مردم بايد با كمك نكردن به آنان، از گدا پروري خودداري كنند.
** بالا رفتن توقع متكديان
عبدالرضا عزيزي، عضو كميسيون اجتماعي مجلس شوراي اسلامي هم معتقداست:كمك‌هاي مردم، توقع متكديان را بالا برده است، افرادي كه تحت پوشش سازمان‌هاي حمايتي هستند، ماهي 50 تا 100 هزار تومان كمك دريافت مي‌كنند، در حالي كه متكديان در قالب گروه‌هاي مافيايي ماهانه 2 تا 3 ميليون تومان درآمد دارند.
وي اضافه مي‌كند: براي جمع‌آوري متكديان از سطح شهرها، بايد قوه قضاييه حكم بدهد وشهرداري‌ها متكديان را جمع‌آوري و به مدت 2 هفته از آنها نگهداري كنند. سازمان بهزيستي نيز پس از شهرداري مسئوليت بررسي وضعيت متكديان را به عهده مي‌گيردو گروه‌هاي مافيا را از غيرمافيا، نيازمند را از غيرنيازمند و معلولان وكودكان را شناسايي و از هم تفكيك مي‌كند.
عضو كميسيون اجتماعي مجلس تأكيد مي‌كند: در جامعه بايد فرهنگ‌سازي انجام شود و مردم اگر مي‌خواهند كمكي كنند، به سازمان بهزيستي و كميته امداد بدهند تا به درستي مصرف شود. نبايد مردم به متكديان خارجي و يا مافيايي كمك كنند كه هر روز قوي‌تر و بيشتر شوند، هموطنان‌مان بايد ياد بگيرند در خيابان‌ها به متكديان كمك نكنند.
وي مي‌افزايد: بايد اين موضوع را در نظر داشت كه كمك به گدايان خياباني كه هيچ مصداق روشن و صادقي در فقر خود در نهايت سلامت و جواني جز ادعاي فقر ندارند، نه فقط مشكل را رفع نمي‌كند، بلكه آنان را به ادامه اين شغل، حرام حريص‌تر مي‌كند كه شاهد آن را مي‌توان اصرار و وقت‌شناسي اين قشر در حاضر شدن در محل كار خود، بر سرچهار راه‌ها در بدترين شرايط آب و هوايي دانست. چرا كه چنان اين عادت زشت در آنان نهادينه شده و شيرين است كه حاضر به تحمل هرمشكلي براي از دست ندادن درآمدهاي ميليوني خود هستند!
** نگاه جرم‌شناسانه
حسين آل كج باف ـ حقوقدان و مدرس دانشگاه با بيان تعريفي از تكدي‌گري مي‌گويد: در فرهنگ دهخدا در مورد تعريف «تكدي‌گري» آمده است «كساني كه از ديگران به اصرار و ابرام چيزي ستانند» يا «آن كه از ديگران به سماجت پول در آورد». در مطالعات اصطلاح‌شناس (ترمينولوژي) حقوق در تعريف متكدي آمده است كه «گدايي كردن شرعاً حرام است و شهادت گدا نيز پذيرفته نيست.»
اين حقوقدان با استناد به ماده 273 قانون مجازات عمومي مي‌افزايد: در اين ماده از قانون، براي نخستين‌بار ولگردي در زمره جرايم به حساب آمد و دنبال آن در آيين‌نامه امور اخلاقي درباره تكدي و كلاشي براي افرادي كه مرتكب اين اعمال مي‌شوند، مجازات جرم ولگردي مقرر شده است.
آل كج باف درباره آنچه در نظام قانوني و حقوقي براي مقابله با تكدي گري آورده شده است، اضافه مي‌كند: در نظام حقوقي، قوانين مربوط به تكدي‌گري عنوان شده است، به طور مثال، مجازات ولگردي طبق قوانين جاري حبس از يك تا 3 ماه است؛ طبق بند 6 ماده 21 قانون آيين دادرسي كيفري، ولگردي از زمره جرايم مشهود بوده و دولت مكلف است اين اشخاص را به كارهاي مناسب وادار كند و در صورتي كه اين افراد از قبول كار امتناع ورزند و يا براي امتناع از كار فرار كنند. به حبس جنحه‌اي از 11 روز تا 3 ماه محكوم مي‌شوند. اين استاد دانشگاه مي‌گويد: در ماده 1313 قانون مدني نيز آمده است كه شهادت اشخاص ولگرد و كساني كه تكدي را شغل خود قرار دهند، پذيرفته نمي‌شود.
***پله آخر برخورد
دكتر آل كج باف با اشاره به ماده 16 قانون گذرنامه مصوب اسفند سال 1351 كه اعلام مي‌كند «به اشخاصي كه در خارج از ايران به سبب تكدي يا ولگردي يا ارتكاب سرقت و كلاهبرداري و يا هر عنوان ديگر داراي سوءشهرت باشند، هيچ نوع گذرنامه براي خروج از كشور داده نمي‌شود»، درباره وجود ضمانت اجرايي براي برخورد با تكدي‌گري، اظهار مي‌دارد: با توجه به اينكه موضوع تكدي‌گري در قانون مجازات اسلامي جرم محسوب مي‌شود و اين قانون نيز لازم‌الاجراست، انجام آن نياز به زمان خاصي ندارد و در هر زمان مسئولان مربوطه موظف به اجرا و اعمال قانون هستند.
اين حقوقدان با تأكيد بر اينكه زندان‌ها ظرفيت پذيرش متكديان را ندارند، مي‌گويد: بهترين راهكار غير از برخورد قانوني، يافتن تدبيرهايي از قبيل معرفي به كميته امداد، سازمان بهزيستي و ديگر نهادهاي مرتبط به كمك كردن به مستمندان و مستحقان است.
موسي غضنفرآبادي، عضو كميسيون قضايي و حقوقي مجلس هم با بيان اينكه در مورد كاهش تكدي گري خلأ قانوني وجود دارد، مشكل اصلي را در 2 عامل عدم نظارت كافي و فرهنگ رايج در جامعه مي‌داند و اظهار مي‌دارد: قانون درباره برخورد با متكديان، اقدام‌هاي لازم را در نظر گرفته است كه نمونه آن را در قانون مجازات اسلامي مي‌بينيم، اما اين مواد قانوني به‌دلايل متعددي اجرا نمي‌شود. ملت ايران به دليل برخورداري از فرهنگ رأفت و مهرباني، اغلب در برخورد با فردي كه در حال تكدي‌گري است، محبت را پاسخ اصلي خود قرار مي‌دهد و به وي كمك مي‌كند. اين موضوع نيازمند ريشه‌يابي دقيق و متمركز است و نمي‌توان براي رفع آن فقط به يك نهاد مراجعه كرد.
** درد مشترك
مشكل تكدي گري البته معضلي نيست كه فقط در كشور ما وجود داشته باشد، چندي قبل خبرگزاري‌ها در مورد تكدي‌گري در عربستان گزارشي منتشر كردند كه مطابق آن گزارش حدود 98 درصد گدايان از اتباع عربستان نبوده‌اند و شبكه‌هايي مديريت آنها را برعهده داشته است. نكته جالب، درآمد نسبتاً بالاي گدايان در عربستان است. آن طور كه كميته دائمي مبارزه با تجارت انسان در عربستان اعلام كرده است، هر گدا در ماه حدود 60 هزار ريال سعودي درآمد دارد كه حدود 50 ميليون تومان و معادل 15 هزار دلار در ماه است!
به گفته كارشناسان، پديده تكدي گري يك موضوع و آسيب اجتماعي است و فقر و بي‌نوايي فقط مي‌تواند به عنوان يك انگيزه و دليل ابتدايي مطرح شود، ولي اين مسأله موجب نمي‌شود تا شخص به سوي تكدي‌گري روي آورد؛ زيرا تكدي‌گري با شخصيت رواني و اجتماعي انسان ارتباط مستقيم و عميقي دارد، تكدي‌گري دور از شرافت و كرامت انساني است، زيرا انسان سالم و با شخصيت براي به دست آوردن غذا و رفع نيازهاي اوليه زندگي‌اش هرگز به تكدي‌گري نمي‌پردازد و گدايي را ابزار و وسيله‌اي براي تأمين احتياج‌هايش قرار نمي‌دهد. از اين رو بسيار ديده شده است كه انسان‌هاي فقير و بي‌نوايي كه نيازهاي بسياري آنها را احاطه كرده است، ولي هيچگاه به گدايي روي نياورده‌اند.
*منبع: روزنامه اطلاعات
**گروه اطلاع رساني**9117**2002** انتشاردهنده: فاطمه قناد قرصي
تهران- ايرنا- روزنامه اطلاعات در صفحه گزارش نگاهي به پديده مزمن تكدي گري انداخت و نوشت: زن باردار در حالي كه كودكي در بغل داشت و دختربچه اي نيز گوشه چادرش را گرفته بود، با بيان اينكه همسرش در زندان به سر مي‌برد و كرايه خانه‌اش عقب افتاده است،از مسافران مترو تقاضاي كمك مي كرد.
