طلاق وسیله ای قانونی برای فرار از مسوولیتی است كه زوجین به هنگام امضای سند ازدواج به آن متعهد شده اند؛ تعهد اینكه زیر یك سقف و در كنار هم زندگی كنند اما حالا به هر دلیلی دیگر نمی خواهند.
آمارهای رسمی حكایت از فروپاشی خانواده های ایرانی زیادی دارد و این موضوع چهره امروز ایران را عوض كرده است، دیگر به نظر می رسد ایران امروز شباهت كمتری به جامعه سنتی متكی بر دوام و استحكام خانواده ها دارد.
در این بین استان كرمانشاه نیز مانند سایر نقاط كشور از گسترش پدیده طلاق بی بهره نبوده و به دلیل مشكلات اقتصادی كه دارد به گفته معاون امور اجتماعی استانداری كرمانشاه جایگاه هفتم كشوری را داراست.
حسین باباجانی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا، از ثبت حدود 20 هزار ازدواج و پنج هزار طلاق در سال 94 در استان كرمانشاه خبر داد و این بدین معنی است كه در ازای هر چهار ازدواج یك طلاق در استان داشته ایم.
البته آنگونه كه وكیل احمدی استاد جامعه شناسی دانشگاه رازی كرمانشاه به خبرنگار ایرنا می گوید: ما شاهد روند افزایش طلاق در كل كشور هستیم به گونه ای كه طبق آمارها سهم طلاق كشور در سال 85 تعداد 94 هزار مورد بوده كه این رقم در سال 94 یعنی به فاصله كمتر از 10 سال به 163 هزار مورد رسیده است.
با این حال به نظر می رسد برخی از خانواده ها كه از طوفان طلاق در امان مانده اند نیز چندان حال روز مساعدی نداشته باشند چرا كه برخی كارشناسان از ابتلای برخی خانواده های ایرانی به بیماری طلاق عاطفی خبر می دهند، طلاقی كه در آمارها رد پایش مشخص نیست اما مانند موریانه پایه خانواده های ایرانی را نابود می كند.
از طرفی آنگونه كه آمارها نشان می دهند وضعیت ازدواج در كشور برخلاف گذشته سیر نزولی داشته است به گونه ای كه به گفته احمدی كارشناس جامعه شناسی در سال 93 میزان ازدواج ثبت شده در كشور 724 هزار مورد بوده كه به 685 هزار مورد در سال 94 كاهش یافته است.
البته این استاد دانشگاه رازی بر هم خوردن ساختار جمعیتی كشور و كاهش جمعیت جوان را عامل اصلی سیر نزولی ازدواج در كشور اعلام می كند.
به گفته وی ایرانی ها همچنان میل و اشتیاق به ازدواج و تشكیل خانواده را دارند هر چند مشكلات اقتصادی می تواند عاملی موثر در تاخیر ازدواج باشد.
** ریشه های طلاق
طلاق موضوعی است كه جدای از مباحث آماری نیازمند كار كارشناسی و پژوهشی گسترده ای در خصوص دلایل آن است تا بتوان با فهم لایه های آشكار و پنهانش برای كنترل و كاهش آن برنامه ریزی كرد.
معاون امور اجتماعی استانداری كرمانشاه در این خصوص می گوید: طلاق پدیده ای است كه ریشه در عوامل فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و حقوقی دارد.
باباجانی می افزاید كه آسیب های اجتماعی به هم وابسته هستند لذا نمی شود كه به صورت جزیره ای بر روی آنها كار كنیم لذا وقتی بر طلاق متمركز می شوید می بینید كه معلول آسیب های دیگری مانند اعتیاد، خشونت، سطح اقتصادی و غیره است و برای كاهش طلاق همزمان باید برای سایر آسیب های اجتماعی نیز برنامه ریزی كرد.
استاد جامعه شناسی دانشگاه رازی اما اصلی ترین عامل طلاق را تغییر چهره جامعه سنتی ایران به یك جامعه متكثر می داند و می گوید كه امروزه باید بپذیریم كه نظام ارزشی افراد متفاوت شده است.
احمدی توضیح می دهد كه این نظام ارزشی متفاوت به این معنی است كه افراد ممكن است اقتصادی یا فرهنگی و یا دینی فكر كنند، لذا این موضوع باعث می شود كه نوع نگاه ما به همه مسایل متفاوت بشود و از آنجاییكه ذهن ما برای شناخت این تفاوت ها و به رسمیت شناختن آنها هنوز توسعه پیدا نكرده همین موضوع نقطه آغازین اختلافات خانوادگی در جامعه ما می شود.
وی می افزاید كه ما باید این ظرفیت را در جامعه ایجاد كنیم تا با وجود تفاوت ها همدیگر را بپذیریم و با هم زندگی كنیم.
این استاد دانشگاه اما در خصوص استان كرمانشاه علاوه بر موضوع تفاوت ارزش ها به صورت خاص به مشكلات اقتصادی منطقه نیز اشاره می كند و می گوید كه این نظام اقتصادی كه در منطقه شكل گرفته مسایل اجتماعی را هم با خودش ساخته است به عنوان نمونه بیكاری در منطقه ما بسترساز اعتیاد و یا حتی سوق دادن به سمت خرده فروشی مواد مخدر می شود كه این موضوع باعث آسیب جدی به خانواده های درگیر است.
از طرفی به باور كارشناس دفتر امور آسیب دیدگان اجتماعی بهزیستی استان كرمانشاه، مشكلات اقتصادی و اعتیاد در گذشته بیشترین عوامل طلاق محسوب می شدند اما امروزه روابط فرا زناشویی و خیانت در راس عوامل موثر در طلاق قرار گرفته است.
بهار سلطانی؛ همچنین آشنایی نداشتن زوجین به مهارت های زندگی را نیز از عوامل اصلی طلاق در جامعه عنوان می كند چرا كه به گفته وی افراد در زمینه مهارت های زندگی آموزش لازم را نمی بینند و یا حتی ممكن است بعضی از خانواده ها، نگاه درمانی به ازدواج داشته باشند به عنوان مثال پسر و یا دختر سركشی داشته باشند كه بخواهند به وسیله ازدواج رفتار او را متعادل كنند.
** زاویه نگاه به طلاق
طلاق پدیده ای است كه بر بسیاری از مسایل فردی و اجتماعی تاثیرگذار است لذا نوع نگاه به طلاق از طرف جامعه ارتباط مستقیمی با كیفیت زندگی افراد دارد.
از طرفی در فرهنگ ما طلاق پدیده زشت و نكوهیده ای قلمداد می شود كه همین موضوع باعث منفی شدن ذهنیت جامعه نسبت به افراد طلاق گرفته و فرزندانشان است كه به نوبه خود آسیب زاست.
از افسردگی ها و ترس از تنهایی و ترد شدن توسط خانواده و اطرافیان گرفته تا مبحث بچه های طلاق و سرنوشتی كه پیدا می كنند و همچنین سایه نگاه سنگینی كه جامعه به این افراد دارد و معلوم هم نیست كی تمام بشود، اینها همگی از عوارض طلاق در جامعه سنتی ما بوده و امروزه نیز تا حدودی همچنان پا برجاست.
اما این نوع نگاه از طرفی خودش نقش بازدارنده می تواند داشته باشد و همین عوارض سنگین باعث می شود كه افراد كمتر به فكر طلاق بیفتند و سعی كنند در ابتدا مشكلات زندگی شان را به گونه دیگری حل كنند و اینجاست كه مساله اصالت فرد یا جامعه خودش را بیشتر نشان می دهد؛ اینكه حق را باید به سلامت افراد بدهیم یا به جامعه و یا هردو؟
به باور احمدی استاد جامعه شناسی دانشگاه رازی لازم است كه جامعه در نوع نگاهش به طلاق به یك تعادلی برسد چرا كه از طرفی ما فرهنگ ایرانی خاص خودمان را داریم كه متفاوت از فرهنگ غرب و شیوه ازدواج و طلاق در آنجاست و از طرف دیگر جامعه باید حواسش به آسیب هایی كه افراد و فرزندانشان در نتیجه طلاق می بینند نیز باشد.
وی می گوید كه ما می توانستیم عملكرد بهتری در عرصه های فرهنگی و اقتصادی داشته باشیم تا شاهد وضعیت موجود نباشیم به عنوان نمونه بالا رفتن آمار طلاق باعث رونق برخی از كسب و كارها و حتی ایجاد شغل در جامعه ما شده است.
** آشنایی پیش و پس از ازدواج
در مبحث ازدواج اولین موضوعی كه خودش را نشان می دهد مساله شناخت افراد از همدیگر است اینكه چقدر با هم سنخیت دارند آیا سازشان در زندگی مشترك با هم هماهنگ و كوك است و یا ناكوك و بد صداست.
اما سوال اینجاست چگونه به این شناخت برسیم آیا باید قبل از ازدواج به اندازه كافی فرصت بدهیم تا این شناخت حاصل شود؟ اصلا چقدر زمان لازم است و اینكه آیا این موضوع با فرهنگ ایرانی – اسلامی ما در تضاد نیست؟
به گفته بهار سلطانی؛ كارشناس دفتر امور آسیب دیدگان اجتماعی بهزیستی استان كرمانشاه، هم اكنون بالای 80 درصد طلاق های ما در سه سال اول زندگی و در دوران عقد اتفاق می افتد و معمولا هم به صورت توافقی انجام می شود كه این موضوع راه نفوذ و دخالت بهزیستی به عنوان سازمان تخصصی امر طلاق در كشور را نیز كم كرده است.
این موضوع نشان دهنده جدی بودن مبحث شناخت افراد از یكدیگر است و ظاهرا بسیاری از ازدواج ها در جامعه ما با چشمان كاملا بسته اتفاق می افتد؛ اما احمدی استاد جامعه شناسی دانشگاه رازی كرمانشاه موضوع را به گونه دیگری تحلیل می كند.
وی می گوید كه باید بپذیریم با توجه به وضعیت خاص جامعه ما، افراد نمی توانند پیش از ازدواج به صورت كامل نسبت به یكدیگر شناخت پیدا كنند، در نتیجه بهترین راهكار این است كه به افراد آموزش بدهیم تا بهتر بتوانند همدیگر را تحمل و هنر زندگی كردن در كنار هم با وجود تفاوت ها را كسب كنند.
به باور این جامعه شناس اینكه جوانان ما زیر یك سقف نمی توانند با مشكلات بسازند و تفاوت های همدیگر را بپذیرند ریشه در زندگی در كنار پدر و مادرشان دارد چرا كه والدین در جامعه ما بسیاری از مسایل و مشكلات زندگی را از چشم فرزندانشان پنهان نگه می دارند و در نتیجه جوانانی تربیت می شوند كه از زندگی یك تصور ایده آل و متفاوت از واقعیت ها دارند.
** اقدام برای كنترل و كاهش طلاق
با وجود تمام این تحلیل ها اما مهمترین سوال این است كه مسوولان كشوری و استانی چه فكری برای كنترل و كاهش طلاق در جامعه كرده اند و چه برنامه ای در این زمینه دارند؛ معاون امور اجتماعی استانداری كرمانشاه در پاسخ می گوید كه سعی ما بر گسترش خدمات مشاوره ای و نیز فرهنگ سازی و ترغیب عموم مردم در استفاده از این خدمات است.
باباجانی همچنین از تهیه و تدوین طرح مداخله ای افزایش تحكیم خانواده، پیشگیری و كاهش عوارض ناشی از طلاق در استان كرمانشاه خبر داد و گفت كه این طرح ماحصل فعالیت چند ساله كارگروه اجتماعی و فرهنگی استان است و اكنون نیز طرح ملی كنترل و كاهش طلاق از سوی وزارت كشور به استان ما ابلاغ شده كه اجرای موفقیت آمیز آن مستلزم تامین زیرساخت ها و استمرار برنامه و نیز مشاركت مردمی است.
اما متولی اصلی خدمات مشاوره ای در امر طلاق به نظر سازمان بهزیستی است چرا كه به گفته بهار سلطانی كارشناس دفتر امور آسیب دیدگان اجتماعی بهزیستی استان كرمانشاه، تنها سازمان تخصصی كشور در امر پیشگیری و مداخله در طلاق است كه كارشناسان خوبی را در زمینه خانواده درمانی و زوج درمانی تربیت می كند.
سلطانی می افزاید كه با تفاهم نامه ای كه با دادگستری شهرهای كرمانشاه، اسلام آبادغرب، هرسین، سنقر و كلیایی و كنگاور داشته ایم حدود 75 درصد پرونده های طلاق قبل از صدور حكم به مراكز مشاوره ما ارجاع داده می شوند كه در این 14 مركز با كمك یارانه دولتی طلاق تا چهار جلسه زوجین می توانند از خدمات مشاوره ای رایگان بهره مند شوند و در این مراكز سعی می شود به شیوه منطقی اختلاف های زوجین منجر به سازش بشود البته سازشی كه با دوام و ماندگار باشد.
وی در پایان گفت كه در مجموع برآورد ما این است كه با این خدماتی كه بهزیستی ارایه می كند 30 درصد پرونده های طلاق به سازش منجر شده و از رقم باقی مانده نیز ادعا می كنیم كه حداقل 30 درصد طلاق ها درست انجام شده یعنی صدور حكم طلاق ضروری و درست بوده است.
7457/8066 خبرنگار:جواد الماسی ** انتشار دهنده:علی مولوی
كرمانشاه- ایرنا- در كشور ما چند سالی است كه راهرو دادگاه های خانواده شلوغ شده اند و این شلوغی خبر از حال ناخوش جامعه ما در موضوع طلاق دارد.