جمعیت ایران در پیچ سالخوردگی؛ كیفیت مهمتر از كمیت

به گزارش خبرنگار اقتصادی ایرنا، دهه 60 در تاریخ جمعیتی ایران، رشد بالای جمعیت(3.9 درصد) را تجربه كرد. افزایشی كه امروزه مشكلات آن در بخش های مختلف اقتصادی و اجتماعی قابل دیدن است.
افزایش جمعیت دهه 60 در دهه های 80 و 90 در عرصه های اقتصادی خود را به شكل جمعیت بیكار نشان داده است.
متولدان دهه 60 اكنون بخشی از هرم سنی جمعیت كشور را متورم كرده است به طوری كه در30 سال آینده با افزایش شمار سالمندان كشور مواجه خواهیم شد.
برخی از كارشناسان جمعیتی بر این باورند كه جمعیت كشور در پیچ سالخوردگی قرار دارد و معضل پیری در آینده مهمترین موضوع جمعیت كشور خواهد بود؛ در واقع اقتصاد كشور نیروی كار خود را از دست خواهد داد و از سوی دیگر جمعیت سالخورده نیاز به حمایت و سرمایه گذاری های بسیاری دارد.
جمعیت شناسان، بیش از آنكه نگران سالخوردگی جمعیت باشند نگران نبود برنامه ریزی برای جمعیت در سنین مختلف هستند.

** نبود برنامه برای افزایش جمعیت
لازمه تصمیم گیری برای افزایش یا كاهش جمعیت مستلزم برنامه ریزی است؛ زیرا هر جمعیتی نیازهای خاص خود را می طلبد. اوایل دهه 60 كه سیاست های افزایش جمعیت در كشور اجرا شد، كارشناسان جمعیت شناسی نگران این افزایش بودند، زیرا می دانستند در دهه های آتی، كشور با مشكلاتی همچون ایجاد اشتغال، مسكن و ازدواج برای این قشر مواجه خواهد شد.
افزایش جمعیت در اوایل دهه 60 پیامدهای مختلفی همچون مدارس چهار شیفیتی، بیكاری 26 درصدی جوانان، بیكاری بیش از 40 درصدی زنان جوان، گسترش آسیب های اجتماعی نظیر اعتیاد حاصل بی برنامگی های است كه امروز گریبان جامعه را گرفته است.
جمعیت كشور جوان است؛ در صورتی كه تمایل به ازدواج در میان بخشی از جمعیت جوان به دلیل مشكلات اقتصادی كاهش یافته باشد با توجه به اینكه نسبت جمعیت یاد شده كم نیست، با این حال بخش زیادی از جوانان در معرض وقایع ازدواج و باروری قرار دارند.
بدون تردید، در دهه های گذشته و به دلایل مختلف و مشكلات پیش آمده، مسئولان مربوطه نتوانستند مشكل جمعیت جوان كشور را حل كنند، با این حال در آینده ای نه چندان دور با پیری بخش وسیعی از جمعیت مواجه خواهیم شد كه برای آنها نیز برنامه ای تدبیر نشده است.
از سویی دیگر نگرانی در مورد سالخوردگی جمعیت و كاهش باروری در كشور وجود دارد، زیرا با افزایش سالمندی، روند باروری دچار تغییر خواهد شد. براساس آمارهای موجود، اكنون باروری كل در ایران نزدیك 2 فرزند به ازای هر زن است؛ به عبارتی جانشینی جمعیت در كشور انجام می شود و نگرانی درباره اینكه، جمعیت در آینده نزدیك رشد منفی را تجربه می كند، وجود ندارد.

** رشد جمعیت ایران در دو تا سه دهه آینده منفی نمی شود
به گفته «محمد جلال عباسی شوازی» استاد جمعیت شناسی دانشگاه تهران، در صورتی كه سطح باروری موجود را حفظ كنیم، در دو یا سه دهه آینده رشد جمعیت كشور منفی نخواهد شد.
وی می گوید: مهم این است كه در دهه های آِینده باروری به چه سرعتی كاهش می یابد؛ حتی اگر باروری كل در زمانی به 1.6 فرزند نیز برسد و ثابت بماند، در 50 سال دیگر نیز رشد جمعیت كشور منفی نمی شود.
عباسی شوازی، با استناد به تحقیقات انجام شده اعلام داشت كه نسبت های توالی فرزند آوری در ایران نشان می دهد كه در دهه های اخیر ازدواج عمومیت داشته و بیش از 98 درصد زنان تا سن 45-49 سالگی ازدواج كرده اند. همچنین، حدود 94 درصد زنان ازدواج كرده در فاصله معینی، نخستین فرزند خود را بدنیا می آورند.
به گفته وی، شانس بدنیا آمدن فرزندهای دوم و سوم نیز به ترتیب 80 و 50 درصد و احتمال به دنیا آوردن فرزند چهارم نزدیك به 40 درصد است. بنابراین تركیب و الگوی فرزندآوری هنوز مناسب است و بیانگر باروری خیلی پایین نیست.مهمتر از آن، زنان همواره تمایل به ازدواج و فرزندآوری دارند و تعداد فرزند ایده آل در بین زنان بین 2 تا سه فرزند است.
افزایش جمعیت در دهه 60 به گونه ای بوده كه اكنون حتی اگر جوانان بدلیل مشكلات اقتصادی و یا بدلیل رشد كیفی زندگی زنان از نظر آموزشی و یا شغلی تمایل به ازدواج كاهش یافته است اما هنوز بخش وسیعی از این جمعیت در آستانه ازدواج قرار دارند؛ بنابراین اگر سیاست های جمعیتی ازدواج و فرزندآوری تسهیل شود، باروری در سطح معقولی ادامه خواهد یافت.
اقتصام** 9123 ** 2023** گزارش: زهره دریغ گفتار ** انتشاردهنده: لطیف نكوئی