«هفته كتاب» عنوان فصل مشترك همكاری موسسه شهر كتاب و موسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر است كه از روز هفدهم آبان آغاز شده و تا بیست و چهارم همین ماه پابرجا است. طی این هفته، كتاب های انتشارات موسسه امام موسی صدر در فروشگاه های شهر كتاب سراسر ایران به فروش می رسد. همچنین نشست ها و دیدارهایی با شخصیت های فرهنگی در روزهای مختلف این هفته برگزار می شود.
به همین مناسبت، عصر دیروز 18 آبان نشست بررسی جایگاه تاریخ شفاهی در حفظ و تبیین سیره و اندیشه امام موسی صدر در مركز فرهنگی شهر كتابِ شهید بهشتی برگزار شد. در این نشست، «رسول صدرعاملی»، «علی رضا كمری»، «مهدی فیروزان» و «جعفر گلشن روغنی» سخنرانی كردند.
گفتنی است كه موسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر از اردیبهشت سال 1389 طرح تاریخ شفاهی امام موسی صدر را با هدف ثبت و ضبط خاطرات نزدیكان، دوستان و همكاران او در دستور كار قرار داد. نتیجه آن تاكنون، انتشار چهار جلد كتاب در این حوزه است. كتاب «من و آقا موسی» گفت وگو با آیت الله «عبدالجلیل جلیلی»، «حدیث روزگار» گفت وگو با «سید هادی خسروشاهی»، «دیدار در پاریس» گفت وگو با «حسن حبیبی و شفیقه رهیده» و كتاب «باران موافق» حاوی گفت وگویی با آیت الله «سید مرتضی مستجابی» است.
** تاریخ شفاهی به مثابه امر گفتمانی
در ابتدای نشست، كمری، امام موسی صدر را شخصیتی دانست كه زوایای مختلف شخصیتش همواره مورد توجه بوده است. او در تعریف تاریخ شفاهی گفت: مقوله تاریخ شفاهی یك رویكرد جدیدی است كه در آن مورخ به جای اسناد و مدارك به كنشگران مراجعه می كند. بنابراین، كار مورخ شفاهی گفت و گوی روشمند و فعال با كنشگران و فعالان برای بازیابی و شناسایی رویدادها است.
این پژوهشگر حوزه ادبیات و هنر مقاومت به مقایسه تاریخ شفاهی و تاریخ رسمی پرداخت و ویژگی های آن ها را چنین برشمرد: مورخ تاریخ شفاهی كسی است كه معنا و مفهوم تاریخ را می فهمد. همچنین مفهوم تاریخ در تاریخ شفاهی یك امر گفتمانی است. تاریخ رسمی مبتنی بر حاكمیت سیاسی، قدرت و مراجع بالا دستی است در حالی كه در تاریخ شفاهی نگرش ها از پایین به بالا است. در واقع تاریخ شفاهی با ذهنیت و زبان افراد و اجتماع سر وكار دارد. تاریخ شفاهی با امری به نام هویت نسبت پیدا می كند و از این حیث محل توجه است. تاریخ شفاهی به 2 عرصه موضوع و شخصیت های تاریخی می پردازد.
كمری در ادامه در زمینه قالب چهار اثری كه تاكنون موسسه امام موسی صدر منتشر كرده، گفت: یكی از ویژگی های تاریخ شفاهی بهره گیری از پرسش و پاسخ است كه این آثار نیز چنین سبكی را انتخاب كرده اند. همچنین نثر كتاب ها ساده و جذاب است.
** نگرش نو مخاطب با خواندن آثار شفاهی
سخنران بعدی این نشست، گلشن روغنی بود كه به تحلیل چهار كتاب نامبرده پرداخت. او این آثار را از نظر آشنایی مصاحبه شوندگان با خلقیات و منش، آرا و اندیشه های فقهی و اندیشه های سیاسی امام موسی صدر مورد واكاوی قرار داد.
این پژوهشگر تاریخ اظهار كرد: فارغ از تمجید، این چهار كتاب در حوزه تاریخ شفاهی امام موسی صدر ارزنده است زیرا وقتی مخاطب آنها را ورق بزند نوعی نگرش، اطلاعات ارزنده و شناخت خوبی نسبت به امام پیدا می‌كند و از جنبه های مختلف با امام موسی صدر آشنا می‌شود.
گلشن روغنی در نقد این آثار گفت: نخستین نقدی كه می توان بر این كتاب ها وارد كرد، نداشتن سالشمار در ابتدای كتاب است. دوم لحن مصاحبه شونده است كه تنها در مصاحبه با آقای مستجابی حفظ شده است و می توان با مصاحبه شونده ارتباط برقرار كرد. سوم این كه مصاحبه كننده جسارت كافی برای بیان برخی سوالات را نداشته است.
** تنهایی باشكوه صدر
صدرعاملی سخنران دیگر این نشست بود. این كارگردان سینما كه قرار است در مورد امام موسی صدر فیلم بسازد اظهار كرد: چهارسال است كه روی فیلمنامه كار می كنم. صدر دارای ویژگی های برجسته ای بود از جمله این كه صله رحم برایش مهم بود و جایگاه ویژه ای داشت.
صدرعاملی سویه های زیباشناختی امام موسی صدر را یكی از ویژگی هایی دانست كه تاكنون مغفول واقع و كمتر به آن پرداخته شده است. وی گفت: زمانی كه یادداشت‌های امام موسی صدر را می خواندم، تنهایی باشكوهی را در زندگی او درك كردم. صدر هیچگاه مردم را خطاب قرار نمی داد بلكه حرف مردم را می زد. صدرعاملی در پایان اظهار كرد: امام موسی صدر اهل هیچ فرقه، گروه و دسته ای نبود و همیشه فراتر از این ها می اندیشید.
** نقد برای زنده ماندن اندیشه
فیروزان آخرین سخنران این نشست بود. او كتاب هفت روایت از امام موسی صدر را نوع خاصی از شناخت صدر دانست كه از زبان نزدیكانش ارایه شده است. وی تصریح كرد: شاید نتوان به آن كتاب عنوان تاریخ شفاهی را اطلاق كرد اما به نظرم كتاب مفیدی به‌شمار می‌آید.
مدیرعامل موسسه شهر كتاب در ادامه گفت: امام موسی صدر در هیچ دسته بندی نبود و روابط اجتماعی خوبی داشت. اگر صدر را در قالب یك جریان معرفی كنیم نوعی ظلم به او است. امام موسی صدر فراتر از عرب و عجم و منطقه بود.
وی در ادامه گفت: موسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر به هیچ جناحی وابستگی ندارد. این موسسه تاكنون تلاش كرده كه امام موسی صدر را با فعالیت‌های علمی به نسل امروز بشناساند. یكی از روش‌های نزدیك شدن به شخصیت وی از طریق طرح تاریخ شفاهی است كه مدت زیادی نیست كه آغاز شده اما در همین زمان می‌توان گفت با اغلب افرادی كه با وی در تماس بودند گفت‌وگو كرده و خاطرات آنها را گردآوری كرده است.
مدیر عامل موسسه شهر كتاب با بیان این كه هر اندیشه ای برای ماندن باید نقد شود، گفت كه موسسه امام موسی صدر بنا دارد كه به نقد اندیشه های او بپردازد.
**گروه پژوهش و تحلیل خبری
خبرنگار: محمدستاری**انتشاردهنده: سیدمحمد موسی كاظمی**پژوهشم**458**9279
تهران- ایرنا- ترسیم افكار و ویژگی های امام موسی صدر از طریق آثار نگاشته شده در مورد وی، یكی از مهمترین محورهای نشست «بررسی جایگاه تاریخ شفاهی در حفظ و تبیین سیره و اندیشه امام موسی صدر» بود كه دیروز در مركز فرهنگی «شهر كتاب» برگزار شد.
