ما درعصری زندگی می كنیم كه عصر ارتباطات نام گذاری شده است. اگر افراد از مهارت های ارتباط مناسب برخوردار نباشند ، در بسیاری از جنبه های زندگی آسیب پذیر خواهند بود .چگونگی ارتباط ما با افرادی كه با آنان زندگی می كنیم و دوستشان داریم و همواره در تعامل مستمر و مداوم با آنان به سرمی بریم ، بخش مهمی از توانایی روابط بین فردی ما را تشكیل می دهد.
افرادی كه ازمهارت های ارتباطی ضعیف تری برخورداراند ، كمتر مورد پذیرش اطرافیان خود قرار می گیرند كه این امر می تواند ریشه در ارتباطات های درون خانواده فرد داشته باشد .
ایرنا در گفت وگویی با دكتر مریم فرضی روانشناس برآن است تا به پرسش هایی با این مضمون كه با وجود اهمیت ارتباط مناسب و مؤثر با دیگران و به ویژه ارتباط با اعضای خانواده ، مردم ایران چه ضعف هایی در این زمینه دارند؟ و اینكه تكنیك ها و مهارت های صحیح برای برقراری ارتباط سازنده و مؤثر میان اعضای خانواده چیست ؟ پاسخ دهد .
متن پرسش و پاسخ به این شرح است :
**س : با وجود اهمیت ارتباط مناسب و مؤثر با دیگران و به ویژه ارتباط با اعضای خانواده ، مردم ایران چه ضعف هایی در این زمینه دارند ؟
تربیت از نهاد خانواده شروع می شود و در اجتماع افراد برای اینكه این توانایی را داشته باشند كه موفق تر عمل كنند وپیشرفتی داشته باشند ضرورت دارد كه ضعف های رفتاری و شخصیتی خود را برطرف كنند .
بنابراین آنچه در روابط متقابل بسیار مهم است و تحت عنوان «ارتباط مؤثر » از آن نام می بریم می توان به مواردی كه از جمله ضعف های رفتاری و روابطی است ، اشاره كنیم ، درواقع رابطه مؤثر ، رابطه ای است كه در آن تبادل افكارو انتقال اطلاعات صورت گیرد ، اما در روابط ها به این مؤلفه ها توجه نمی شود و دلیل آن پیش قضاوتی افراد و رفتار افراد براساس ذهنیت ها است و به جای آن كه در یك رابطه شنونده خوب باشیم ما دچار سوء برداشت و سوء تفاهم می شویم .
در بسیاری از مراودات افراد یكدیگر را تحقیر، سرزنش و تمسخر می كنند وكلام یكدیگر را خوب نمی شنوند و خوب نشنیدن یك عامل بسیار مهم و قابل تأملی است ، و دیگر آن كه در روابط افراد از موضع بالا نگاه می كنند یعنی دریك رابطه یكی نقش باز پرس را می گیرد و طرف مقابل را درجایگاهی قرار می دهد كه باید خود را اثبات كند/
نكته ی دیگری كه در روابط میان فردی بسیار حائز اهمیت است « ابهام دركلام » می باشد یعنی گفتارها همراه با نیش و كنایه ومختصر گویی است و این گونه رفتارها ، ارتباط موثر را به ارتباطی مختل تبدیل می كند.
همچنین حساسیت های بسیار بالای افراد در روابط است ، یعنی هر اتفاقی را به خود ربط می دهند و این گونه رفتارها سبب می شود كه فرد نتواند شنونده خوبی باشد .
این گونه رفتارها در ارتباطات نشان می دهد كه افراد هنوز مهارت های لازم را برای برقراری ارتباط مؤثر را ندارند و این نبود مهارت سبب می شود كه ارتباطات به سرعت قطع شوند و در نهایت این روابط به سكوت منجر می شود ، یعنی فرد به مرحله ای می رسد كه ترجیح می دهد ارتباط كلامی نداشته باشد زیرا فكر می كند ارتباط كلامی سبب جرو بحث می شود .
از این رو ، این ضعف های رفتاری در نهاد خانواده و بین اعضای خانواده نیز شكل گرفته و تقویت می شود و در جامعه این ضعف ها و روابط آسیب دیده نمایان می گردد ،
**س : تكنیك ها و مهارت های صحیح برای برقراری ارتباط سازنده و مؤثر میان اعضای خانواده چیست ؟
- مهارت های ارتباطی شامل دوبخش است یكی گفتن و دیگری شنیدن و یكی از تكنیك ها و مهارت های صحیح برای برقراری ارتباط مؤثر ، « شنونده خوب بودن » است یعنی وقتی فردی شنونده خوبی است كه اجازه دهد كلام طرف مقابل به پایان برسد وبه خود فرصت دهد كه در مورد آن كلام فكر كند .
در یك گفت وگو، فرد شنونده گاهی لازم است در جایگاه اظهار كننده نباشد به دلیل این كه افراد بر این باورند در همه گفت وگو ها باید جمله ای رابیان كنند در حالی كه در مواردی فقط لازم و كافی است كه شنونده باشند .
همچنین زمانی كه دریك گفت وگو فردی نقش شنونده را دارد ضروری است كه نكاتی را رعایت كند ، ازجمله اینكه به فرد مقابل نگاه چشمی داشته باشد ، گاهی سر خود را به نشانه گوش دادن تكان دهد و یا چند كلمه آخر كلام طرف مقابل را تكرار كند تا فردی كه در حال صحبت است به ادامه كلام خود تشویق شود ، همچنین زمانی كه شخص مقابل نمی خواهد كه شنونده صحبت كند و تمایل دارد كه فقط كلام او شنیده شود لازم است این خواسته رعایت شود ، بنابراین با توجه به چنین نكاتی می توان از آسیب رسیدن به روابط میان فردی پیشگیری كرد .
تكنیك دیگر در برقراری ارتباط مؤثر مربوط به « انتقاد به شیوه درست » است یعنی زمانی كه دو فرد با هم در حال گفت وگو هستند و اگر در پی انتقاد طرف مقابل باشند این اصل را باید بدانند كه انتقاد كردن به معنای تخریب نیست یا به عبارت دیگر انتقاد به معنای رد كردن یا پذیرفتن موضوع مورد بحث نیست بلكه فكركردن روی موضوع است ، در حالی كه در بسیاری ازموارد فرد فكر می كند كه وقتی از طرف مقابل خود انتقاد می كند او نباید ناراحت شود اما ممكن است همین انتقاد همراه با توهین به شخصیت فرد باشد .
از دیگر تكنیك های مهم در برقراری ارتباط مؤثر و سازنده ، استفاده از جمله های مثبت است یعنی كلماتی كه محبت آمیز و محترمانه است بیشتر مورد استفاده قرار گیرد زیرا این جملات سبب می شود در یك ارتباط ، طرفین در موضع دفاعی و مقاومتی قرار نگیرند.
اگر این تكنیك ها گام به گام رعایت شود یك رابطه كلامی خوبی شروع می شود و به شكل مناسبی ادامه می یابد وحتی با این مهارت ها به راحتی می توان این رابطه را اداره كرد .
**س : روانشناسان معتقدند اگر درون خانواده ارتباط سازنده میان فرد وبا دیگر اعضا به درستی شكل نگیرد مشكلات به جامعه سرایت می كند ، نظر شما چیست ؟
با این نظر موافقم زیرا نهادخانواده اولین بستر اجتماعی است كه كودك در آن رشد می كند و دومین بستر اجتماعی مدرسه است ، جایی كه كودكان در آن جا آموزش می بینند و آموخته های خود را از نهاد خانواده به یك اجتماع بزرگ تر منتقل می كنند و اگر آن ارتباط سازنده میان كودك با دیگر اعضا به درستی شكل نگیرد او ارتباط نادرست را به جامعه منتقل می كند .
دنیای امروز، دنیای ارتباطات كلامی و غیركلامی است ، لذا برای انتقال مفاهیم واطلاعات به یكدیگر بیشتر از ابزار زبان یا ارتباط كلامی استفاده می شود ، بنابراین همه افراد باید به شیوه درست از این ابزار استفاده كنند .
بسیاری از تنش هایی كه بین اعضای جامعه رخ می دهد به علت به كار بردن كلمات و جملات تحریك وتخریب كننده است كه سبب واكنش طرف مقابل می شود ، بنابراین اگردر به كارگیری كلمات دقت نكنیم ، طبیعی است كه جامعه ی پرتنشی خواهیم داشت .
**س : به منظور برقراری ارتباط مؤثر و سازنده میان اعضای خانواده چه راهكارهایی را پیشنهاد می كنید؟
- نكته مهم آن است كه كودكان از والدین خود الگو برداری می كنند و آنان به آنچه كه والدین می گویند گوش نمی كنند بلكه به آنچه كه پدر و مادر عمل می كنند نگاه می كنند درواقع عملكرد والدین مورد توجه كودكان است .
بنابر این والدین زمانی كه درحضور كودكان خود درحال گفت وگو هستند ، شنونده بدون تنش برای یكدیگر باشند ، زمانی كه طرفین مایل نیستند صحبت های هم را بشنوند از یكدیگر فرصت بگیرند .
در كلام آخر ، وقتی فردی در ارتباطات خود خوب بشنود می تواند خوب فكر كند و خوب پاسخ دهد .
م .خ **1601** خبرنگار: مهرنوش خرمی نژاد ** انتشاردهنده : شهناز حسنی
تهران - ایرنا - ارتباط بین فردی فرایندی است كه به وسیله آن اطلاعات و احساسات خود را از طریق پیام های كلامی و غیركلامی با دیگران درمیان می گذاریم . این توانایی باعث ایجاد ارتباط صمیمی و محبت آمیز ما با دیگران به ویژه اعضای خانواده می شود و سلامت روانی و اجتماعی ما را بیش از پیش فراهم می كند .