به گزارش ايرنا، سنت حسنه وقف از همان سده هاي اوليه اسلامي در ايران و به تبع آن در خراسان رواج داشته و در طول زمان بويژه پس از هجرت حضرت امام هشتم (ع) به مرو رونق بسيار گرفت.
با ظهور صفويان و به رسميت يافتن تشيع در ايران، وقف در مشهد نيز رنگ و لعاب بيشتري گرفت و منجر به تمركز نيت واقفان بر توسعه حرم مطهر حضرت امام رضا (ع) و خدمت رساني شايسته به زائران آن حضرت شد و دامنه وقف تا به آنجا رسيد كه امروز آستان قدس رضوي به بزرگترين نهاد موقوفاتي جهان اسلام تبديل شده است.
آستان قدس رضوي با مجموعه عظيمي از موقوفاتي كه به نام حضرت امام رضا (ع) ثبت شده، به تنهايي نشان دهنده عمق علاقه مردم خراسان بويژه مشهد به اهل بيت عصمت و طهارت (ع) و پاسداشت سنت هاي ديرين اسلامي از جمله وقف در اين ديار است.
از قديمي ترين موقوفه مربوط به بانوگوهرشاد آغا كه به سبب نيات خيرخواهانه نسبت به زائران حضرت علي بن موسي الرضا (ع) و برپايي آيين هاي سوگواري و جشن هاي مذهبي در مشهد شكل گرفت، تا به امروز بيش از شش قرن مي گذرد اما هنوز چشمه وقف در زمين متبرك مشهد مي جوشد و هزاران زائر و مجاور از آن سيراب مي شوند.
سالهاست كه مردم مشهد زير سايه وقف هايي كه به نيات ائمه اطهار به ويژه حضرت امام رضا (ع) شكل گرفته، روزگار گذرانيده و از بركات آن بهره برده اند به طوري كه اكنون نزديك به دو ميليون و 400 هزار نفر از اهالي اين شهر در زمين هاي موقوفي زندگي مي كنند.
حاج حسين ملك، عبدالله رضوي و گوهرشاد آغا از نامداران وقف در مشهد مقدس هستند كه موقوفات بسيار دارند و اراضي بسيار صرف روضه خواني ها و امور عام المنفعه نظير ساخت مدرسه و درمانگاه نموده اند و امروز به بركت موقوفات آنان زائران حضرت علي بن موسي الرضا (ع) از خدمات بهتري برخوردار هستند.
بر سنت حسنه وقف آسيب هايي نيز مترتب است كه وجود متصرفان وقفي، اجاره نشيناني كه حقوق موقوفه را به موقع پرداخت نمي كنند يا پشتوانه مالي ضعيف برخي از موقوفات از آن جمله است.
70 درصد از اراضي مشهد وقفي است و مديريت اين اراضي بخشي برعهده اداره كل اوقاف و امور خيريه و بخشي برعهده آستان قدس رضوي مي باشد.
معاون امور حقوقي و موقوفات آستان قدس رضوي در اين باره گفت: آستان قدس رضوي بزرگ ترين سازمان موقوفاتي در جهان است كه با 26 سرفصل مورد تاكيد واقفان اداره مي شود و 420 وقف نامه دارد.
حجت الاسلام رضا دانشور ثاني افزود: از 420 مورد وقفنامه با قدمت 700 سال كه در اين آستان وجود دارد 220وقفنامه در تصرف اين آستان است كه از محل درآمد آنها هزينه هاي اين نهاد تامين مي شود.
وي اظهار كرد: براساس مستندات موجود بيشترين موقوفات آستان قدس رضوي به دوره صفويه اختصاص دارد و بيشترين موقوفات نيز در حوزه شهر مشهد است كه از 70 درصد اراضي وقفي مشهد، مديريت 43 درصد بر عهده آستان قدس رضوي است.
وي ادامه داد: اسناد و شواهد موجود حاكي از آن است كه قديمي ترين موقوفه آستان قدس رضوي در اوايل دوره صفويه مربوط به مرحوم عتيقي ثبت شده كه موقوفه وي مشتمل بر 22 رقبه وقف در بارگاه منور حضرت امام رضا (ع) است.
حجت الاسلام دانشور ثاني گفت: گوهرشاد، همسر شاهرخ ميرزا تيموري كه در قرن نهم هجري قمري مي زيست نيز از قديمي ترين واقفان آستان قدس رضوي است كه رواق دارالحفاظ و دارالسياده در حرم مطهر رضوي را ساخت و سپس آن را وقف آستان قدس رضوي كرد.
وي افزود: حاج حسين ملك نيز يكي از بزرگترين واقف آستان قدس رضوي است كه 61 روستا و مستغلات، موزه و كتابخانه شخصي خود را وقف حضرت امام رضا (ع) كرده است.
وي اظهار كرد: همه خدمات و آيين ها در بارگاه منور رضوي براساس نيات واقفين مبني بر روضه خواني، ايتام سادات، طلاب، روشنايي و سوخت، تنظيف و تطهير حرم مطهر، امور خدام، حفاظ، دربانان، فراشان، كفشبانان و مؤذنان، تعميرات بيوتات متبركه، دارالشفا و بيمارستان هاي وابسته، مهمانسرا، اطعام، زائرين، اعياد، سوگواري و امثال آن انجام مي شود.
رئيس اداره اوقاف و امور خيريه ناحيه يك مشهد نيز در اين باره به خبرنگار ايرنا گفت: مديريت 27 درصد از اراضي وقفي مشهد برعهده اين نهاد است.
حجت الاسلام محمد ذاكري افزود: در اداره اوقاف و امور خيريه ناحيه يك مشهد سه هزار و 181 موقوفه با 18 هزار و 589 وجود دارد كه شامل مدارس علوم ديني، اماكن مذهبي و امثال آن است.
وي با اشاره به رقبات فاقد سند اجاره در اداره اوقاف و امور خيريه ناحيه يك مشهد اظهار كرد: سه هزار قطعه زمين موقوفي مربوط به حوزه مسئوليتي اين ناحيه هنوز فاقد سند موقوفاتي مي باشد.
وي گفت: از اين تعداد دو هزار قطعه زمين به منطقه قرقي اختصاص دارد كه امسال به منظور سهولت رفع تصرف از زمينهاي تصرف شده، با ايجاد دفتري در اين منطقه 300 سند اجاره براي اين زمينها تنظيم شد.
حجت الاسلام ذاكري افزود: از موقوفات مشهد 145 موقوفه با چهار هزار و 627 رقبه به 65 مدرسه علميه اختصاص دارد كه از اين نظر مي توان مشهد را پايتخت موقوفات حوزه هاي علميه در جهان اسلام ناميد.
وي اظهار كرد: با اينكه حوزه علميه مشهد از نظر رتبه بندي كيفي و كمي بعد از حوزه هاي علميه نجف و قم در جهان اسلام قرار دارد اما به بركت وجود مضجع شريف ثامن الحجج حضرت علي بن موسي الرضا (ع) و حضور علما و مراجع، از نظر شمار موقوفات مربوط به حوزه هاي علميه در صدر قرار گرفته است.
وي گفت: قديمي ترين و بزرگترين موقوفات مدارس علميه در مشهد به ميرزا ابوصالح رضوي تعلق دارد كه وي مدرسه علميه صالحيه يا مدرسه علميه نواب را در سال 1086 هجري قمري ايجاد و اراضي قابل توجهي در مشهد بر آن وقف كرد.
رئيس اداره اوقاف و امور خيريه ناحيه يك مشهد با اشاره به وجود چهار هزار و 260 رقبه ثبت شده مربوط به موقوفه مدرسه علميه نواب افزود: عوايد اين رقبات صرف حفظ و نگهداري اين مدرسه شده و به دليل برخورداري از پشتوانه قوي مالي به يكي از مدارس علميه مطرح در كشور تبديل شده است.
معاون فرهنگي و اجتماعي اداره كل اوقاف و امور خيريه خراسان رضوي نيز درباره موقوفه گوهرشاد گفت: موقوفه گوهرشاد در مشهد پردرآمدترين موقوفه استان است كه واقف آن بانو گوهرشاد بزرگترين واقف زن ايراني است.
حجت الاسلام جمال ايزدي افزود: هزار هكتار زمين در اين شهر و اطراف آن موقوفه گوهرشاد آغا است كه شامل 25 هزار و 825 رقبه مي باشد و در آمد آنها از محل دريافت اجاره است.
وي بيان كرد: به دليل شمار زياد رقبات موقوفات گوهرشاد، اداره اوقاف و امور خيريه ناحيه 2 مشهد مسئوليت رسيدگي به امور رقبات را برعهده گرفته است.
وي گفت: درآمدهاي موقوفه گوهرشاد آغا علاوه بر تامين تمام هزينه هاي مسجد، در زمينه سرمايه گذاري در امور ديگر نيز هزينه مي شود.
معاون اداره كل اوقاف و امور خيريه خراسان رضوي افزود: مسجد گوهرشاد با وجود اينكه در جوار بارگاه منور رضوي قرار دارد جزو موقوفات آستان قدس رضوي به شمار نمي رود و اين اداره كل مسئوليت توسعه و تامين مخارج آن را برعهده دارد و بخشي از درآمد آن را براي برگزاري برنامه هاي فرهنگي به آستان قدس رضوي پرداخت مي كند.
وي اظهار كرد: اولويت هاي اين اداره كل تقويت نيات جديد در وقف، فعاليت عمراني در موقوفات با كمك خيرين، حراست از موقوفات با كمك دستگاه هاي اجرايي، افزايش بهره وري موقوفات، توسعه وقف هاي مشاركتي يا جمعي با شعار 'همه مي توانيم واقف باشيم' است كه انجام آنها مي تواند مشهد مقدس را به الگويي بي نظير در پاسداري از سنت حسنه وقف تبديل كند.
مشهد مقدس با آوازه فراتر از مرزهاي ايران در پاسداشت سنت هاي اسلامي مي تواند با استفاده از سنت حسنه وقف به عنوان يكي از پايدارترين مدل هاي اقتصادي اسلامي و بهره گيري از نيات خيرخواهانه ميليون ها عاشق حضرت امام رضا (ع) و اهل بيت (ع) با ترويج فرهنگ 'همه واقف باشيم' راهگشاي بسياري از چالشهاي اقتصادي امروز باشد.
7489 / 6053 خبرنگار: ميترا عبداللهي ** انتشار دهنده: محمد حسين علي مقدم
مشهد- ايرنا- وقف سنتي ديرينه در مدلهاي اقتصادي اسلامي است كه در جوامع اسلامي رونق دارد و متوليان با بهره گيري از نيات خيرخواهانه واقفين سعي در جهت گيري موقوفات به سوي رفع نيازهاي جامعه هستند.
