ایرانیان از دوران باستان تاكنون از جمله ملت هایی بوده اند كه بیشترین جشن ها را به بهانه های مختلف در طول سال داشته اند كه برخی از این جشن ها هنوز هم به قوت خود باقی است.
جشن هایی نظیر عید نوروز، جشن چهارشنبه سوری، سپندارمذگان، مهرگان، یلدا و چندین جشن دیگر كه در وسعت بسیار زیادی در جغرافیای ایران اجرا می شد و بهانه ای برای با هم بودن، شاد بودن و به اشتراك گذاشتن شادی ها بود.
با ظهور دین مبین اسلام و همراه شدن جشن های دینی با جشن های ملی و همچنین تاكید آموزه های اسلامی بر افزایش محبت در بین خویشاوندان، دوستان و آشنایان، بهانه های با هم بودن مردم ایران رو به فزونی گذاشت و همواره مردم ایران اسلامی با استفاده از فرصت جشن ها روزهای شادگونه ای را سپری می كردند.
تا همین چند سال پیش و به بركت ظهور نیافتن فناوری های دست و پاگیر، منوال برگزاری این جشن ها به قوت سابق و شاید با تغییرات كمی به اجرا در می آمد و شاه بیت این جشن ها نیز همواره باهم بودن، در كنار هم خندیدن و از داستان های اسطوره ای استفاده كردن بود.
یكی از این آیین ها نیز كه تا به امروز در خانواده های ایرانی باقی مانده است، آیین شب یلدا یا چیلله گئجه سی است كه در آخرین شب پاییز كه طولانی ترین شب سال نیز به شمار می رود، برگزار می شود.
از جمله سنت های قدیمی این آیین نشستن بر دور كرسی در خانه بزرگترهای قوم، خواندن اشعار قدیمی از اسطوره های منطقه ای و ملی، نواختن سازهای محلی، مشاعره موزون، خوردن آجیل از جمله خشكبار، انگور خشك شده (میلاخ)، هندوانه، انار، پشمك و حلوای مخصوص بود كه البته بخشی از اینها به منطقه آذربایجان اختصاص دارد.
با وجود حفظ شاكله این شب به یادماندنی، تعدادی از رسوم یلدایی در سال های گذشته یا تغییر شكل یافته و یا به كلی منسوخ شده كه اضافه شدن میوه های غیربومی به جمع میوه های شب یلدا، استفاده از رسانه هایی نظیر تلویزیون و رادیو (البته در گذشته دور)، خرید آجیل های گرانقیمت و آنچنانی و از همه مهمتر حذف بخش مشاعره و سرودن اشعار قدیمی از جمله این موارد به شمار می رود.
با وجود این تغییرات، تا چند سال پیش شب یلدا به قوت خود باقی بود و كمابیش با حفظ بخشی از سنت ها ادامه می یافت تا اینكه با ظهور پدیده ای به نام موبایل و البته شبكه های اجتماعی، این واقعیت شیرین دنیای واقعی نیز وجهی مجازی به خود گرفت و بخشی از آن از واقعیت های مجازی متاثر شد.
ظهور موبایل كه متهم ردیف اول دور شدن خانواده ها از همدیگر در آیین هایی نظیر جشن های باستانی، دینی و حتی جشن های تولد بود، تاثیر خود در شب یلدا و شب های متناظر را نیز گذاشته به طوری كه این آیین روز به روز به سمت مجازی شدن بیشتر به پیش می رود و شاید در آینده ای نه چندان دور، تنها شب یلدا را در سلفی های یلدایی، پیامك های یلدایی، استیكرهای یلدایی و نظایر این ببینیم.
برای مقابله با بروز چنین پدیده نوظهور و محتملی، مهمترین كار ترویج آیین های سنتی به شكل كامل و بهره گیری از آیین های پیشینیان است كه این امر وظیفه بزرگترین های فامیل و قوم را بیشتر می كند.
زنده كردن اسطوره های قدیمی، سازها و آشیق نوازی ها و همچنین ادبیات به ویژه ادبیات بومی از جمله مواردی است كه می تواند تحت تاثیر قرار گرفتن آیین های پیشینیان را از بین ببرد و یا دست كم زمان محو شدن آیین های قدیمی را به زمانی دورتر انتقال دهد.
** خبرنگار ایرنا مركز ارومیه
2093
شب یلدا یا چیلله گئجه سی یكی از دهها رسم دیرین ایرانیان است كه در طول دهه ها و شاید قرن های متمادی با رسم و رسوم مربوط به هر منطقه اجرا می شود كه البته این آیین ها با ظهور پدیده های نو از جمله رسانه های جمعی از جمله تلویزیون، رادیو، اینترنت، تلفن همراه و این اواخر، شبكه های اجتماعی تغییرات زیادی به خود دیده و تحت تاثیر قرار گرفته اند.
