بيتا مهدوي در ادامه اين گزارش آورد: به گفته كارشناسان، شيوع اين بيماري‌ها بر اثر عدم تحرك و استفاده بيش از حد از تلفن همراه، لپ‌تاپ و كامپيوترهاي شخصي در حال افزايش است و هزينه‌هاي درماني قابل توجهي را به سيستم بهداشت و درمان كشور تحميل مي‌كند.
بيماري‌هاي عضلاني اسكلتي اختلالاتي است كه سيستم عصب، عضله و ساير بافت‌هاي همبند آن را درگير مي‌كند و علاوه بر ناراحتي‌هايي كه بيشتر به صورت درد خود را بروز مي‌دهد، باعث ايجاد اختلال در سيستم حركت هم مي‌شود و در صورت درمان نشدن، شكل مزمن به خود مي‌گيرد و در طولاني مدت، روند فعاليت‌هاي روزمره بيماران را مختل مي‌كند.
كارشناسان معتقدند، از مهمترين انواع اختلالات بيماري‌هاي عضلاني اسكلتي مي‌توان به درد گردن، شانه،كمر و زانو اشاره كرد كه در افراد چاق، شايع‌تر است و عدم پيشگيري و درمان به موقع مي‌تواند منجر به ناتواني‌هاي شديد حركتي شود.
آنان همچنين مي‌گويند، اختلالات عضلاني اسكلتي فعاليت‌هاي معمول زندگي را مختل مي‌كند و چون باعث درگيري عضلات مي‌شود بيمار را به دردهاي شديد مبتلا مي‌سازد.
دكتر محمد باقر لاريجاني، معاون آموزشي وزير بهداشت، درمان و آموزش پزشكي اظهار داشته است: براساس تحقيقات، برآورد مي‌شود كه 80 درصد خانم‌هاي بالاي 50 سال ايراني دچار پوكي استخوان هستند، يعني از هر 5 خانم يك نفر مبتلا به پوكي استخوان است و 3 نفر ديگر نيز از كمبود تراكم استخوان رنج مي‌برند، ضمن آن‌كه هر ساعت 6 ايراني دچار شكستگي استخوان لگن مي‌شوند كه يكي از سخت‌ترين شكستگي‌ها به حساب مي‌آيد.
**انواع بيماري‌هاي عضلاني اسكلتي
دكتر بهروز عطار باشي ـ رئيس دانشكده توانبخشي دانشگاه علوم پزشكي تهران در مورد بيماري‌هاي عضلاني اسكلتي و تأكيد بر اين كه سلامت مردم را تهديد مي‌كند، به گزارشگر روز نامه اطلاعات ميگويد: بيماري‌هاي عضلاني اسكلتي به علت كم تحركي يا بي‌تحركي، در ميان مردم شيوع زيادي پيدا كرده است.
وي با بيان اين مطلب كه بي‌تحركي باعث به وجود آمدن بيماري‌هاي قلبي عروقي و ديابت هم مي‌شود، مي‌افزايد: يكي از مهمترين بيماري‌هاي عضلاني اسكلتي، «استئوپروز» يا «پوكي استخوان» است كه عده زيادي از هموطنان‌مان به آن مبتلا هستند. معمولا پوكي استخوان در مردان درسنين ميانسالي و زنان بعد از يائسگي بروز پيدا مي‌كند و يكي از مهمترين راه‌هاي پيشگيري از آن نيز تغذيه‌اي مناسب و داشتن فعاليت‌هاي منظم بدني است كه به ميزان قابل توجه‌اي مي‌تواند از پيشرفت اين بيماري پيشگيري كند.
رئيس دانشكده توانبخشي دانشگاه علوم پزشكي تهران ياد آوري مي‌كند: از ديگر بيماري‌هاي عضلاني اسكلتي مي‌توان به «آرتروز مفاصل» اشاره كرد كه در ناحيه گردن و يا اندام‌هاي تحتاني و كمر، به علت خوردگي سطوح مفصلي به وجود مي‌آيد و مي‌تواند باعث عدم تعادل عضلات بدن، بخصوص در ناحيه گردن و كمر شود كه در نهايت به ناتواني و اختلال در حركت مي‌انجامد.
مهمترين علامت اين بيماري كم شدن توانايي حركت فرد است، به طوري كه اين بيماران از خشكي و درد مفاصل رنج مي‌برند و بيماراني كه تحرك زيادي ندارند، با انجام فعاليت‌هاي سنگين دچار دردهاي شديد و كوفتگي مي‌شوند.
وي با اشاره به اين مطلب كه بيماري‌هاي عضلاني اسكلتي بيشتر در سالمندان اتفاق مي‌افتد، ميگويد: اگرفردي در ميانسالي دچار مشكلات ديسك نشده باشد، به ندرت در سالمندي دچار اين مشكل مي‌شود. در ستون فقرات، مفاصل بين مهره‌اي كمري است كه ممكن است آسيب ببيند و باعث درد بيمار شود، بنابراين منشا همه كمر دردهاي كه در افراد سالمند وجود دارد، ديسك نيست حالا آن‌كه معمولاً هر بيماري كه با درد كمر به پزشك مراجعه مي‌كند، تشخيص ديسك داده مي‌شود و يكسري كارهاي اختصاصي برايش انجام مي‌گيرد.
دكتر عطار باشي در مورد خشكي مفاصل هم ميگويد: يكي از بيماري‌هاي كه در افراد سالمند اتفاق مي‌افتد، خشكي مفاصل است. در اين بيماري مايه داخل مفصلي سفت و غلظتش بيشتر از حد معمول مي‌شود و چون آب داخل مفصلي از دست مي‌رود، بيمار احساس خشكي بيشتري در مفاصل مي‌كند، عضلات تغيير ماهيت مي‌دهند و بيمار براي حركت نياز به صرف نيروي بيشتري دارد.
**پيشگيري از بيماري‌هاي عضلاني اسكلتي
به اعتقاد دكتر عطارباشي، پيشگيري از ابتلا به بيماري‌هاي عضلاني اسكلتي اهميت زيادي دارد و از اينرو افراد بايد تحرك كافي داشته باشند و كارهاي روزمره را خودشان انجام دهند، تا به اين بيماري مبتلا نشوند. افراد بايد درطي هفته يكسري تمرينات منظم هوازي انجام دهند و هر جلسه تمرين نيز بايد حداقل 30دقيقه باشد كه شامل ورزش‌هاي كششي با وزنه است.
اين استاد دانشگاه علوم پزشكي با اشاره به اين كه يكي از ورزش‌هاي مناسب، پياده روي است كه ضربان قلب را افزايش مي‌دهد، ياد آوري مي‌كند: همه بايد فعاليت‌هاي بدني داشته باشند و بيشتر از 10 دقيقه يا يك ربع ساعت در وضعيت ثابت باقي نمانند. افراد ميان سال و سالمند هر چقدر تحرك بيشتري داشته باشند، بهتر مي‌توانند توانمندي‌هاي شان را حفظ كنند.
**پوكي استخوان و علل آن
دكتر مصطفي قانعي‌فر ـ متخصص روماتولوژي در مورد بيماري پوكي استخوان به گزارشگر روزنامه اطلاعات ميگويد: پوكي استخوان يا «استئوپروز» بيماري گسترده استخواني است كه با كاهش توده استخواني و تغيير ميكروسكوپي نسج آن، يعني كاهـش نسبت مواد آلي همراه با مواد معدني استخوان در واحد حجم، مشخص مي‌شود كه منجر به افزايش شكنندگي استخوان‌ها مي‌انجامد.
وي با بيان اين كه متأسفانه بيماري پوكي استخوان هيچگونه علامت هشداردهنده ندارد، مي‌افزايد: مهمترين و شايع‌ترين محل اين شكستگي‌ها، مهره‌هاي گردن، استخوان‌هاي ران و مچ دست‌ها است ودر بعضي مبتلايان نيز حملات به صورت درد شديد وجود ندارد و فقط دردهاي مزمن كمر بروز مي‌كند كه با ايستادن و حركت، تشديد مي‌شود.
اين متخصص روماتولوژي ياد آوري مي‌كند: مهمترين علامت پوكي استخوان، درد است و اين درد زماني كه استخوان دچار شكستگي مي‌شود، بوجود مي‌آيد. البته شكستگي‌هاي ناشي از پوكي استخوان معمولا به صورت شكستگي‌هاي ريز و بدون جابه‌جايي است كه بدون وارد شدن ضربه‌هاي شديد به اندام ايجاد مي‌شود. بيمار به دنبال يك حركت بدني كه ممكن است قدري متفاوت از حركات معمول باشد، دچار شكستگي‌هاي ريز و بدون جابه‌جايي و يا با جابه‌جايي‌هاي اندك در استخوان‌ها مي‌شود و چون استخوان پوك شده ضعيف است، براي شكسته شدن نيازي به نيروي زيادي ندارد.
خم شدن بر روي زمين براي بلند كردن يك وسيله يا چرخش‌هاي ناگهاني كمر مي‌تواند در يك فرد دچار پوكي استخوان، موجب شكستگي خفيف شود. از طرف ديگر اين شكستگي‌ها موجب تورم يا تغيير شكل استخوان هم نمي‌شود. به مروز زمان كه سن بيمار بالا مي‌رود، استخوان‌هايش پوك‌تر مي‌شود و تعداد اين شكستگي‌ها هم افزايش مي‌يابد. هر بار بيمار دچار درد كمر يا، لگن، دنده يا مچ دست مي‌شود و بعد از چند هفته بهبود مي‌يابد. بيمار ممكن است به چند پزشك هم مراجعه كند، ولي ممكن است چيزي بيش از مسكن و يا چند داروي تقويتي دريافت نكند.
**عوامل ابتلا به پوكي استخوان
دكتر قانعي‌فر با بيان اين مطلب كه 70 تا 80 درصد افراد جامعه از كمبود شديد يا خفيف ويتامين D رنج مي‌برند، ميگويد: بيشترين رشد استخوان در سنين 11 تا 17 سالگي است و چون تا 30 سالگي بر دانسيته استخوان‌هاي بدن افزوده مي‌شود، در سنين جواني بايد براي پيشگيري از پوكي استخوان تغذيه مناسب داشت.
وي مي‌افزايد: عوامل زيادي در بروز بيماري پوكي استخوان نقش دارند كه عبارتند از؛ اختلالات ژنتيك: 70 تا 80 درصد توده استخواني مربوط به فاكتورهاي ژنتيك است و عوامل محيطي فقط 20 تا 30 درصد در آن نقش دارند.
نژاد: سياهپوستان ـ حداكثر توده استخواني و‌نژاد آسيايي و بخصوص ژاپني‌ها كمترين آن را دارند. PBM حداكثر ميزان استخواني است كه فرد در طول زندگي به دست مي‌آورد.
جنس: مردان نسبت به زنان، توده‌هاي استخواني بيشتري دارند.
رژيم غذايي: مهمترين عامل در رژيم غذايي، ميزان كلسيم است، به‌طوري كه مصرف كلسيم به ميزان بالاتر از 1000 ميلي‌گرم (كلسيم خالص) نقش بسيار مؤثري در به دست آوردن PBM مناسب دارد. عامل مهم بعدي، ميزان پروتئيـــن غذا است كه براي تعيين كيفيت استخوان و بخش غيرمعدني آن، اهميت دارد.
فعاليت‌هاي فيزيكي يا ورزش: اين فعاليت‌ها در زمان رشد باعث تحريك استخوان‌سازي و افزايش تراكم استخوان مي‌شود و به عكس، نبود فعاليت و سكون كاهش تراكم استخواني را به همراه مي‌آورد.
وضعيت هورموني: استروژن يا هورمون زنانه، نقش بسيار مؤثري در كاهش فعاليت‌هاي تخريبي استخوان دارد، به‌طوري كه بعد از شروع يائسگي و كاهش استروژن در بدن خانم‌ها، به يكباره كاهش محسوسي در توده‌هاي استخواني ملاحظه مي‌شود.
سن: با افزايش سن، تعادل بين تخريب و تشكيل استخوان‌ها به نفع تخريب آنها به‌هم مي‌خورد، به‌طوري كه از 35 تا 50 سالگي توده استخواني در هر 2 جنس كاهش و با افزايش سن نيز همچنان ادامه مي‌يابد.
**درمان پوكي استخوان
دكتر قانعي‌فر در پاسخ به اين پرسش كه آيا پوكي استخوان درمان هم دارد، يادآوري مي‌كند: درمان پوكي استخوان با توجه به ســــن، جنس و ميزان كاهش تراكم استخوان‌ها در افراد، متفـــاوت است و در اين صورت توصيه‌ها و داروهايي با توجه به شرايط بيمار و طبق نظر پزشك معالج، تجويز مي‌شود.
معمولا بيمار تحت معاينه منظم قرار مي‌گيرد و به طور منظم با بررسي BMD (بالا بردن ذخيره استخواني) به فواصل مشخص پيگيري مي‌شود و درمان تا حصول نتيجه نهايي ادامه مي‌يابد. اگر ميزان پوكي استخوان چندان شديد نباشد درمان‌هاي غيردارويي پيشنهاد مي‌شود. به عنوان نمونه با توصيه مصرف موادغذايي غني از كلسيم و ويتامين D يا مصرف مكمل‌هاي غذايي، مي‌توان به اين افراد كمك كرد، البته مصرف بيش از حد ويتامين D هم ممكن است خطرناك باشد و سنگ كليه ايجاد كند.
وي با بيان اين مطلب كه آزمايش سنجش تراكم استخوان معمولاً 1 تا 2 بار در سال انجام مي‌شود، ميگويد: پوكي استخوان بيماري ارثي است و فرزندان بيماران مبتلا به اين بيماري بيشتر مستعد هستند و از اين رو بايد تغذيه مناسب و تحرك كافي داشته باشند.
**راه‌هاي پيشگيري از پوكي استخوان
ـ از مواد مغذي حياتي بهره مند شويد.
از رژيم غذايي سالم كه تامين كننده مواد مغذي مانند پتاسيم، منيزيم، فسفر، كلسيم و ويتامين D است، استفاده كنيد. داشتن رژيم غذايي مناسب براي استخوان‌ها، صرفاً به معناي خوردن مواد حاوي كلسيم و ساير مواد معدني نيست. رژيم غذايي دوستدار استخوان‌هاي شما كمتر مواد اسيدي را در خود دارند (گوشت قرمز، شكر، سودا و موادغذايي فرآوري شده و كنسروها اسيدي هستند) و (ميوه‌هاي تازه و سبزيجات در گروه موادغذايي قليايي جاي مي‌گيرند). كلسيم موادغذايي كه در بالا به آنها اشاره شد، بيشتر از كلسيم مكمل‌ها و لبنيات جذب مي‌شود و شما با خوردن مواد قليايي، ميزان بيشتري از مواد مفيدي مثل منيزيم، فسفات و ويتامين k آنها را هم جذب خواهيد كرد.
ـ ويتامين D فراموش نشود.
بدن براي جذب كلسيم به ويتامين D نياز دارد، بدن وقتي در مقابل نورخورشيد قرار بگيرد، شروع به ساختن ويتامين D مي‌كند. اما حضور طولاني‌مدت در محيط‌هاي دربسته و نيز استفاده از كرم‌هاي ضدآفتاب، باعث شده است كه بسياري از افراد دچار كمبود ويتامين D شوند. به هرحال اگر شيوه زندگي شما به گونه‌اي است كه مدت زيادي در تماس با نورآفتاب قرار نمي‌گيريد، بهتر است از مكمل‌هاي حاوي ويتامين D مصرف كنيد.
ـ مكمل‌هاي كلسيم.
اگر غذاهاي شما فاقد كلسيم به اندازه كافي است، مي‌توانيد از مكمل‌هاي كلسيم استفاده كنيد و تا روزي 500 تا 800 ميلي‌گرم كلسيم به بدن خودتان برسانيد. بهترين حالت اين است كه مكملي انتخاب كنيد جدا از كلسيم، حاوي ويتامين K، پتاسيم و بورون باشد. اگر سن شما بالاي 60سال است، از تركيبات كلسيم سيترات به جاي كلسيم كربنات به ميزان حداكثر 800 ميلي‌گرم در روز مصرف كنيد.
ـ ورزش كنيد.
دست كم به مدت 30 دقيقه از فعاليت‌هاي ورزشي قوي كننده استخوان‌ها در اكثر روزها بهره مند شويد. اين فعاليت‌ها شامل ورزش‌هاي تحمل وزن مانند دويدن يا پياده روي‌هاي سريع و ورزش‌هاي استقامتي است.
ـ سيگار نكشيد.
تخريب استخوان‌ها در افراد سيگاري سريع‌تر روي مي‌دهد و ميزان شكستگي در اين افراد بالاتر است.
ـ شرايط خود را دريابيد
بسياري از رهنمودها، غربالگري اوستئوپروزيس (پوكي استخوان) را از طريق سنجش تراكم ماده معدني استخوان (BMD) در آغاز سن 65 سالگي توصيه مي‌كنند. اين آزمايش براي افرادي كه داراي سابقه بيماري‌هاي خاص هستند يا مصرف كننده داروهايي و كه خطر شكستگي را افزايش مي‌دهند، بايد در سنين پايين‌تر انجام شود.
ـ از مداواي افسردگي خود غافل نشويد.
محققان به ارتباط افسردگي و كاهش تراكم استخوان دست يافته‌اند. به عنوان نمونه تراكم توده استخواني در خانم‌هايي با تاريخچه افسردگي ماژور كمتر و سطوح هورمون كورتيزول كه با از دست دادن استخوان مرتبط است، در آنها بيشتر است. اگر شما در حال حاضر از نظر افسردگي تحت معالجه هستيد، از پزشك خود در خصوص نياز به انجام تست BMD سؤال كنيد.
ـ وزن خود را در حالت طبيعي نگه داريد.
وزن پايين‌تر از 57.5 كيلوگرم يا داشتن توده بدني زير 21 عامل خطر ساز براي پوكي استخوان محسوب مي‌شود. از دست دادن وزن در دوران يائسگي احتمال كاهش توده‌هاي استخواني را افزايش مي‌دهد. از مصرف غذاهايي كه از نظر كالري در حد بسيار پاييني هستند يا از غذاهايي كه فاقد همه گروه‌هاي غذايي است، خودداري كنيد.
ـ زمين نخوريد!
با احتياط و به آرامي گام برداريد. از روشنايي راه پله‌ها و مدخل ورودي ساختمان‌ها اطمينان حاصل كنيد. براي حفظ تعادل و پيشگيري از سرخوردن در حمام از دست گيره‌هايي كه در وان يا در كنار دوش نصب شده است، استفاده كنيد.
منبع: روزنامه اطلاعات، 1395.10.11
**گروه اطلاع رساني**9165**2002**انتشار دهنده:فاطمه قنادقرصي
تهران- ايرنا- روزنامه اطلاعات در گزارشي نوشت: صنعتي شدن جوامع و تغيير شيوه زندگي و الگوي بيماري‌ها، افراد جامعه را به شدت در معرض ابتلا به بيماري‌هاي عضلاني اسكلتي قرار داده است، به طوري كه بررسي‌هاي وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي حاكي از آن است كه 50 درصد افراد جامعه به نوعي گرفتار بيماري‌هاي اسكلتي عضلاني هستند.
