هرمزگان بيش از 17 سال است كه با پديده خشكسالي دست و پنجه نرم مي كند و با آنكه تابستان امسال را بدون تنش خاص آبي سپري كرده، اما انگار با گذشت زمان ، توان منابع آبي استان براي مقابله با اين پديده به تحليل رفته و اين روزها حال و روز خوشي ندارد.
نزديك به دو دهه خشكسالي و كم آبي درهرمزگان موجب خشك شدن 365حلقه چاه آب آشاميدني، 18 دهنه چشمه و قنات، 100 حلقه چاه و كاهش آب 135 حلقه چاه بين 30 تا 70 درصد شده است.
بر اساس اطلاعات ايستگاه‌هاي باران سنجي شركت مديريت منابع آب ايران، در ميان كم‌بارش‌ترين استان‌هاي كشور، استان هرمزگان با 4 ميلي‌متر بارندگي در رتبه دوم قرار دارد.
از 74 دشت موجود در هرمزگان تمامي آنها داراي بيلان منفي هستند و 38 دشت ممنوعه و مابقي دشت ها نيز شور است.
استان هرمزگان پارسال به ويژه در فصل بهار و تابستان نيز با بحران جدي كم آبي مواجه بود و مردم اين استان براي روزها و ساعت هاي طولاني در گرم ترين ماه هاي سال شاهد قطع آب آشاميدني بودند.
براساس اعلام سازمان هواشناسي ميزان بارندگي هاي هرمزگان در نيمه نخست پارسال درمقايسه با سال قبل تر حدود 70 درصد كاهش داشته كه به طور يقين جبران اين كاهش نيازمند بارندگي هاي بسيار است.
شدت بحران در هرمزگان در ابتداي پارسال به حدي بود كه حميدرضا جانباز معاون وزير نيرو و مديرعامل شركت مهندسي آب و فاضلاب كشور درمصاحبه اي با خبرنگار ايرنا گفته بود كه شهر بندرعباس مركز استان هرمزگان به همراه دو شهر بزرگ ديگر در كشور از نظر تامين آب آشاميدني در وضعيت قرمز قرار دارند.
اين روزها نيز خبرهاي خوشي از وضعيت منابع آب هرمزگان به گوش نمي رسد؛ از جمله آنها سد استقلال ميناب است كه اين روزها روزگار خوشي ندارد و طبق گفته مديرعامل شركت آب منطقه اي هرمزگان حجم مفيد آن به اتمام رسيده است.
اين سد بيش از 40 سال پيش با ظرفيت 250ميليون متر مكعب با هدف آبرساني به شهر ميناب وبندرعباس احداث شد ولي پس از دو دهه كم بارشي و خشكسالي، در سالهاي اخير با بحران كم آبي مواجه شد.
با پررنگ شدن اين بحران ، از 6 سال پيش سد هاي شميل ونيان به كمك اين سد آمدند و آب اين سدها به بخش كشاورزي ميناب، و آب سد استقلال براي مصرف شرب به شهرهاي بندرعباس ، بندر خمير اختصاص يافت.
اما با اين حال به دليل كاهش ميزان بارندگي و افزايش شدت خشكسالي در هرمزگان، سد استقلال ميناب هم اكنون با چالش هاي بسياري براي تامين آب مناطق مذكور روبه رو است.
مديرعامل شركت آب منطقه اي هرمزگان در گفت و گو با خبرنگار ايرنا با بيان اينكه در حال حاضر با توجه به شرايط سد استقلال ميناب، آب شهرهاي بندرعباس و بندرخمير ازآب هاي زيرزميني دشت هاي ميناب تامين مي شود، گفت: البته اين دشت ها نيز وضعيت چندان مناسبي ندارند كه بتوانند به عنوان يك منبع پايدار به آنها اتكا كرد.
هوشنگ ملايي بيان داشت: ميانگين بارش طي سال هاي متمادي و در بهترين حالت در اين استان 196 ميلي متر با بيلان مثبت يك ميليارد متر مكعب است و از مجموع 20 ميليارد متر مكعب بارش، 14 ميليارد متر مكعب تبخير شده و تنها 2 و نيم ميليارد آن قابل نفوذ در هرمزگان است و از اين ميزان يك و نيم ميليارد در سفرههاي آبشيرين نفوذ كرده و مابقي در سفرههاي آبشور تزريق مي گردد.
وي بيان داشت: ميزان روان آبهاي سطحي استان 2 و نيم ميليارد متر مكعب در سال بوده كه از اين ميزان يك ميليارد و دويست و سي ميليون متر مكعب روان آب شيرين و مابقي را روانآب شور تشكيل ميدهد.
ملايي خاطرنشان كرد: به دليل افزايش 30 درصدي برداشت از منابع زيرزميني آب استان و برداشت بيرويه، عمده دشتهاي هرمزگان ممنوعه هستند.
وي بيان داشت: در حال حاضر مصرف آب شهر بندرعباس بيش از 2100 ليتر در ثانيه بوده و با توجه به خشكسالي بي سابقه امسال، تا زمان به بهره برداري رسيدن آب شيرين كن ها و طرح هاي تامين آب بايد از منابع جايگزين براي تامين اين ماده حياتي استفاده شود.
ملايي مهم ترين معضل در بخش آب استان هرمزگان را برداشت بيرويه از دشت ميناب و به تبع آن فرونشست زمين و بروز فروچاله ها عنوان كرد.
وي تصريح كرد:در حال حاضر ارتفاع آب شيرين در ميناب پايين تر از سطح دريا رسيده و در اين دشت با معضل حمله آب شور به آب شيرين و پديده فرونشست و فروچاله ها روبرو است كه البته اقدامات چشمگيري براي رفع بحران اين دشت در دست اقدام است.
مديرعامل شركت آب منطقه اي هرمزگان با اشاره به تلاش هاي اين شركت به منظور تعادل بخشي به برداشت آب و مثبت كردن بيلان سطح آب هاي زيرزميني، گفت: در همين راستا اين شركت با هدف گزاري 10ساله و مطابق با طرح تعادلبخشي برنامهريزي كرده تا به تدريج ميزان برداشت مصارف كشاورزي از منابع زيرزميني كاهش يافته و از رقم يك و نيم ميليارد به كمتر از يك ميليارد متر مكعب در سال برسد.
وي از جمله اقدامات مهم در تامين آب هرمزگان را احداث آبشيرين كن دانست و افزود: بر همين اساس تاسيس طرح بزرگ آب شيرين كن يك ميليون متر مكعبي و همچنين آب شيرين كن يكصد هزار متر مكعبي بندرعباس در دست اجرا مي باشد.
ملايي خاطرنشان كرد: استفاده از ظرفيت سدها و تعادل بخشي به منابع آب زيرزميني و مثبت كردن بيلان اين آب ها طي برنامه ريزي بلندمدت نيز از راهكارهاي مفيد در اين زمينه است.
مديرعامل شركت آب منطقه اي هرمزگان تاكيد كرد: موفقيت در اجراي طرح ها و برنامه هاي احياي منابع آبي در استان و پيشگيري از بروز هرگونه بحران كم آِّبي، علاوه بر تلاش و هماهنگي دستگاه هاي مربوطه نيازمند مشاركت جدي مردم نيز مي باشد.
ملايي ابراز داشت: كمبودهاي آبي استان علاوه بر اجراي طرح هاي مختلف ، بايد با صرفه جويي و مديريت مصرف آب نيز جبران شود و در نتيجه ضروري است مشتركان فرهنگ صرفه جويي را جزء الزامات زندگي خود قرار دهند.
اين مقام مسوول گفت: اگر هر فردي روزانه 20 ليتر در مصرف آب صرفه جويي كند، مي توانيم روزهاي گرم سال آينده را با كمترين چالش سپري و امكان بهره مندي از آب شرب را براي تمام شهروندان فراهم نماييم.
مديرعامل شركت آب و فاضلاب هرمزگان نيز با اشاره به بحران كم آبي در استان، گفت: در حال حاضر شهر بندرعباس مركز استان، 250 ليتر بر ثانيه كمبود آب دارد و عمده مشكل كم آبي اين شهر در بلندي هاي شمال غرب به دليل اختلاف ارتفاع با مخازن دامايي است كه در صورت جبران اين كمبود، مشكل شمال غرب نيز برطرف خواهد شد.
امين قصمي با اشاره به بحران كم آبي در هرمزگان كه ناشي از كاهش بارندگي وخشكسالي بيش از 17 سال در اين استان است، بيان داشت: حداقل نياز آبي استان هرمزگان 4 هزار و 100 ليتر و ميزان توليد فعلي 3 هزار و 200 ليتر بر ثانيه است كه 900 ليتر بر ثانيه كمبود آب داريم.
وي با بيان اينكه هر ساله با افزايش تعداد مشتركين 17 تا 20 درصد افزايش مصرف داريم ، تصريح كرد: با توجه به شرايط اقليمي استان و كاهش منابع آبي در سال هاي اخير، مصرف بهينه آب و رعايت الگوي مصرف از سوي شهروندان هرمزگاني يك ضرورت است كه مي تواند ما را در توليد و حفظ منابع آبي پايدار استان ياري كند.
مديرعامل آب وفاضلاب شهري هرمزگان گفت: هم اكنون در شهرهاي بستك، سردشت و گوهران با مشكل كم آبي مواجه ايم كه در اين رابطه ضمن اقدامات مديريتي انجام شده و آبرساني سيار با هماهنگي فرمانداري ها و شوراها، در راستاي رفع اين چالش تلاش مي كنيم.
قصمي موضوع تامين آب را از جدي ترين و مهمترين مساله استان در سالهاي اخير عنوان كرد و گفت: اهميت اين موضوع به حدي است كه تمام برنامه ريزي هاي توسعه اي استان و پروژه هاي در دست اقدام ، برهمين اساس طرح ريزي مي شود.
وي با اشاره به تلاش هاي اين شركت براي راه اندازي آب شيرين كن يكصد هزار مترمكعبي بندرعباس، گفت : البته اين شركت تنها مسئول توزيع آب شرب است و طبق قوانين وزارت نيرو اجازه ورود به تامين و توليد منابع آبي را ندارد اما به دليل كاهش و محدوديت منابع، ناگزير با احداث آب شيرين كن به بخش تامين آب نيز ورود كرده و با جديت در حال پيگيري و تسريع در اجراي آن است.
مديرعامل آب و فاضلاب هرمزگان اظهار داشت: ميزان ذخيره آب در هرمزگان مناسب نيست و در اين شرايط همه بايد خود را مالك آب بدانيم و در صرفه جويي و مصرف بهينه اين سرمايه حياتي تلاش كنيم.
وي ابراز داشت: 225 هزار مشترك زير پوشش آب و فاضلاب استان هستند كه 85 درصد مشتركان در بخش خانگي بوده و 65 درصد كل مصرف آب را به خود اختصاص دادند وبا توجه به بارندگي هاي سال گذشته و هماهنگي هاي انجام شده با آب منطقه اي استان، تابستان امسال در بندرعباس با وجود كمبود ، آب نوبت بندي انجام نشد اما براي پيشگيري از جيره بندي آب در سال آينده مشتركان بايد صرفه جويي در مصرف را جدي بگيرند.
خشكسالي هاي پي درپي در هرمزگان موجب كم آبي شديد و حتي خشك شدن و تغيير كيفيت بسياري ازمنابع تامين آب اين استان شامل چاه هاي عميق و نيمه عميق ، چشمه ها ، قنات ها و حتي رودخانه ها و در نتيجه كم آبي مخازن سدهاي بزرگ و كوچك شده و بحران آب رفته رفته علاوه بر كشاورزي ،دامنگير حيات مردم در روستاها نيز شده و هم اكنون بيش از 150 روستاي هرمزگان شبكه آب لوله كشي نداشته و با تانكر آب رساني مي شود كه اين مساله زندگي در اين مناطق را به شدت سخت كرده است.
در اين شرايط به اعتقاد بسياري از كارشناسان استفاده از ظرفيت شيرين سازي آب دريا تنها راه نجات استان هرمزگان از كم آبي است.
مديرعامل شركت آب و فاضلاب روستايي هرمزگان گفت :كمبود بارش‌ها در استان سبب بي‌رمقي روستاها شده همچنين افزايش دشتهاي ممنوعه فشار زيادي بر ساكنان روستاها وارد كرده است.
عبدالحميد حمزه پور با بيان اينكه تأمين آب روستاها بصورت اساسي با اختصاص اعتبارات ملي و توسعه آب شيرينكن ها امكان پذير است، افزود:
در حال حاضر ۷۰ درصد از روستاهاي استان هرمزگان از تأسيسات و شبكه‌هاي آبرساني برخوردارند .
وي با بيان اينكه در حال حاضر ۱۸ سايت آبشيرينكن در استان وجود دارد، خاطرنشان كرد: با توسعه و بهره برداري ازاين ۱۸ سايت آب شيرين كن روستاهاي آبرساني سيار از ۴۰۰ روستا به كمتر از ۱۵۰ روستا رسيده است.
اين مقام مسئول تصريح كرد: آبشيرين كن هاي موجود ۱۲ درصد از آب روستايي استان راتامين مي‌كند و مابقي از طريق چاه‌ها و آبهاي سطحي تأمين مي‌شود.
حمزه پور خاطرنشان كرد: با پيش‌بيني‌هاي صورت گرفته در راه اندازي سايت‌هاي جديد آبشيرين كن تا 2 سال آينده تعداد روستاهاي زير پوشش آبشيرين كن ها به ۵۰۰ روستا مي رسد .
وي بيان داشت: با وجود مشكلات بسيار و كمبود اعتبار، با توجه ويژه دولت يازدهم موفق شديم پارسال از چهار آب شيرين كن در قشم ، جاسك و بندرعباس با ظرفيت 15 هزار مترمكعب بهره برداري كنيم كه با اين اقدام مشكل كمبود آب 70 روستاي هرمزگان برطرف شد.
اما با وجود تمام مشكلاتي كه براي حوزه آب هرمزگان گفته شد، اين استان از ظرفيت هايي نيز برخوردار است كه متاسفانه در يك بازه زماني نسبت به استفاده از آنها بي توجهي شده كه از جمله آنها سد جگين شهرستان جاسك است.
هفت سال پيش سد جگين جاسك با ظرفيت 300ميليون متر مكعب با هدف تامين آب شرب وكشاورزي شهرهاي جاسك و بشاگرد به بهره برداري رسيد ولي بدليل توجه نشدن به اين موضوع اين سد چند بار لبريز شد و بخشي از آب آن رها شد، تا اينكه از سال گذشته طرح استفاده از آب اين سد براي مصارف كشاورزي و شرب آغاز شده است.
با توجه به اينكه آب نقش بسيار مهم و حياتي در توسعه دارد ،نبود مشكلي در تامين آب چه در بخش شرب و چه در بخش كشاورزي ، مي تواند راهگشاي افزايش توليد، خودكفايي و تحقق اهداف برنامه اقتصاد مقاومتي باشد.
امروز بحران كم آبي تنها دامنگير هرمزگان نبوده و به نوعي اقصي نقاط ايران اسلامي با اين بحران مواجه هستند كه به منظور پيشگيري از پيامدهاي وخيم كمبود آب ، بايد علاوه بر ايجاد ظرفيت هاي جديد ، اصلاح الگوي مصرف نيز در دستور كار باشد كه تحقق آن نيازمند يك نقشه عملياتي هدفمند و كاربردي است.
بايد با اتخاذ تدابير و راهكارهاي ويژه در مديريت مصرف آب، جلوي بروز بحران كم آبي به خصوص در فصل تابستان را گرفت.
اجرا و نظارت دقيق بر روش هاي آبياري و الگوي كشت يكي از بخش هاي مهم مديريت مصرف آب است كه مسئولان مربوطه بايد راهبردهاي عملياتي مشخصي براي آن داشته باشند و با جديت آن را پي بگيرند.
در اين ميان رفع مشكل بحران آب استان هرمزگان به عنوان دروازه طلايي اقتصاد ايران از اهميت ويژه اي برخوردار است كه اميدواريم در آينده اي نزديك و با وجود مشكلات بسيار شاهد رفع آن باشيم.
6048/7198
گزارشگر: فاطمه حسيني انتشاردهنده: خليل تنيده
بندرعباس - ايرنا - اين روزها كه بيشتر مناطق كشور شاهد بارش برف و باران هستند؛ هرمزگان در حسرت باران چشم به آسمان دوخته و منابع آبي آن به دليل تشنگي به كما فرو رفته است.
