آسیب های وارد شده بر پیكر مدرسه دارالفنون به دلیل مرمت ناشیانه این بنای تاریخی در دوره های پیشین و لزوم همكاری جدی وزارت آموزش و پرورش و سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری برای ترمیم این یادگار امیركبیر، چالش های پیش روی حفاظت از خانه ثابت پاسال به عنوان یكی از گرانقیمت ترین و بزرگترین خانه تهران و كندن زیر گذر در چهارراه قدیمی گلوبندك تهران طی چند روز گذشته از جمله مسائل مهم حوزه میراث فرهنگی بود.
*** چشمان نگران دارالفنون به روند مرمت این بنای تاریخی
دارالفنون نام مدرسه است كه به ابتكار «میرزا تقی خان امیركبیر» صدراعظم ایران در دوران «ناصرالدین شاه» قاجار برای آموزش علوم و فنون جدید در ناحیه ای كه اكنون خیابان «ناصرخسرو» قرار گرفته تاسیس شد. این بنا را می توان نخستین دانشگاه در تاریخ مدرن ایران دانست. این مدرسه تاریخی كه از قدمتی بیش از 160 سال برخوردار است، در بیست و ششم آبان ماه 1375 خورشیدی به ثبت ملی رسیده است.
امسال اما همزمان با ایام درگذشت و ولادت امیركبیر (نوزدهم و بیستم دی ماه)، برخی رسانه ها از طولانی شدن روند مرمت یادگار امیركبیر و نیاز مُبرم دارالفنون به احیا خبر دادند. این در حالی است كه پیش تر، در اسفندماه 1393، «ابوطالب حافظی» رییس مدرسه دارالفنون، طولانی شدن مرمت مدرسه دارالفنون را ناشی از تغییرهای مكرر در سازمان میراث فرهنگی در برهه های پیشین عنوان كرده بود. حافظی در آن زمان ابراز امیدواری كرد در سایه همدلی و رفاقتی كه میان مسوولان آموزش و پروش و میراث فرهنگی ایجاد شده، مرمت این مدرسه تا سال 95 به فرجام برسد.
مدیر مدرسه دارالفنون، هشتم دی ماه امسال نیز ضمن اشاره به ادامه ناهماهنگی های پیشین و نبود نقشه جامع برای ترمیم گفت: در سال 95 اتفاق بزرگی افتاده است و ردیف مستقلی را از سازمان مدیریت تحت عنوان مرمت و بازسازی و ایجاد موزه تعلیم و تربیت گرفتیم؛ ضمن اینكه امسال 3 میلیارد تومان اعتبار و تا سال 96 نیز بیش از 4 میلیارد تومان برای این مدرسه تصویب شده است.
با این حال، روزنامه «آفتاب یزد»، بیستم دی ماه 95 در گزارشی با عنوان «یادگار رها شده امیركبیر در تهران» به انتقاد از نحوه مرمت دارالفنون پرداخت و نوشت: طرح های بی فایده مرمت نیز تا مدت ها گره از تاریخ دارالفنون باز نكرد و هنوز هم بسیاری به نحوه مرمت این بنا انتقاد دارند. مرمتی كه هنوز جای جایش با بنرهای طرح آجر پوشانده شود تا زخم های بنا هویدا نباشد.
«رجبعلی خسروآبادی» مدیركل میراث فرهنگی استان تهران، بیست و هفتم شهریورماه امسال، با پذیرش این موضوع كه بخشی از مرمت مدرسه دارالفنون هویت تاریخی آن را از بین برده، گفته بود: تغییر هویت این سالن به مدیریت قبل از من برمی گردد و به نوعی اتفاقاتی در این سالن رخ داده است كه نباید رخ می داد، به خصوص اینكه با نصب پاركت و دیوارپوش های چوبی، هویت، قدمت و اصالت این قسمت از بنا از بین رفته است اما اتفاقی رخ داده بود كه نباید ایجاد می شد و به هر حال تصمیم گرفته شد كه حداقل بهره برداری از مابقی مدرسه صورت بگیرد.
به گفته وی مدرسه دارالفنون طی سال ها به خرابه ای تبدیل شده بود اما با این وجود قابل مرمت و بهره برداری است. پیشنهاد می شود كاربری های مختلفی برای این مدرسه در راستای احیای آن تعریف شود تا با احیا، این مدرسه مجددا به قطب علمی بدل شود.
*** سرنوشت نامعلوم كاخ ورسای ایران
ماجرای حفظ یا تخریب خانه ثابت پاسال كه به كاخ ورسای ایران شهرت دارد، چندسالی است كه در فضای رسانه ای مطرح است. خانه ثابت پاسال با مساحت بیش از 11 هزار و 543 متر مربع در خیابان «جردن» تهران واقع است.
در حالی كه طی بیش از 2 سال گذشته، شهرداری و برخی مقام های شورای شهر تهران مدعی بی توجهی سازمان میراث فرهنگی به تخریب احتمالی این خانه ارزشمند قدیمی هستند، شواهد نشان می دهد كه سازمان میراث فرهنگی برای ورود به ماجرای خانه ثابت پاسال و ثبت این خانه در فهرست میراث ملی ایران، با دخالت برخی نهادها روبرو است.
دی ماه 93 بود كه وزارت راه و شهرسازی از صدور دستور توقف هرگونه عملیات تخریبی در خانه ثابت پاسال خبر داد. همزمان مسوولان سازمان میراث فرهنگی اعلام كردند، در حالی كه گروهی از كارگران در این خانه مشغول كار هستند، از ورود كارشناسان این سازمان را به داخل محوطه خانه جلوگیری شده است.
بیست و سوم دی ماه 93 «پیروز حناچی» معاون شهرسازی و معماری وزارت راه و شهرسازی، با ارزشمند خواندن این خانه به رسانه ها گفت: این وزارتخانه از شهرداری تهران خواسته است اگر پروانه ای برای تخریب این خانه صادر شده است، مستندات خود را به وزارت راه و شهرسازی اعلام كند. او همچنین گفت، دستور توقف موقت عملیات در این خانه ارزشمند صادر شده است.
حناچی در آن زمان تاكید كرد، این خانه از آن جا كه در طول سال های پس از انقلاب در اختیار برخی نهادهای خاص بوده، سازمان میراث فرهنگی نتوانسته است آن را در فهرست آثار ملی ایران ثبت كند، و از این رو كار حفظ این خانه اكنون دشوار است.
«سپیده سیروس نیا» معاون اداره میراث فرهنگی و گردشگری استان تهران نیز یك روز پس از اظهارات حناچی، با تاكید بر اینكه هیچ شبهه ای در ارتباط با ارزشمند بودن ویژگی های معماری این بنا وجود ندارد اعلام كرد: برای حفاظت از كاخ ثابت پاسال و برای ثبت آن در فهرست آثار ملی كشور، نیاز است كه گزارش كاملی از این بنا تهیه شود. اما تاكنون از ورود كارشناس سازمان میراث فرهنگی به كاخ ثابت پاسال ممانعت به عمل آمده و اجازه ورود به ساختمان داده نشده است.
با وجود تلاش سازمان میراث فرهنگی برای روشن شدن وضعیت خانه ثابت پاسال اما برخی مسوولان در شهرداری، به این بهانه كه این خانه تاكنون در فهرست میراث ملی ایران به ثبت نرسیده، مدعی هستند كه میراث فرهنگی در تخریب احتمالی این خانه مقصر اول و آخر خواهد بود.
در همین پیوند، آذرماه 93 بود «محمدباقر خسروی» مدیر بافت و بناهای تاریخی معاونت شهرسازی و معماری شهرداری تهران، این نهاد را از هرگونه نقشی در تخریب احتمالی خانه ثابت پاسال مبری دانست و گفت: شهرداری تهران نمی تواند یك بنا را به عنوان ملك تاریخی به مالك اعلام كند چرا كه براساس قانون، سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری وظیفه تعیین ارزش میراثی و تاریخی ساختمان ها را برعهده دارد و مراجع قانونی صرف نظر شهرداری در این خصوص را نافذ نمی داند.
وی افزود: متاسفانه سو تفاهمی بین رسانه ها ایجاد شده است كه شهرداری توجهی به حفظ میراث فرهنگی تهران ندارد، اما مطمئن باشید اگر شهرداری تهران و شورای اسلامی شهر تهران متكی به وظایف سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری می ماند، بسیاری از بناهای تاریخی واجد ارزش تهران، تخریب می شدند.
به دنبال بحث های مطرح شده، برای یافتن مقصر اصلی در ماجرای تخریب كاخ ورسای تهران، روزنامه آفتاب یزد، چند روز بیست و دوم دی ماه در گزارشی به ارایه مجوز تخریب این كاخ از طرف شهرداری خبر داد و به طور تلویحی دستان سازمان میراث فرهنگی را برای دخالت در این زمینه بسته توصیف كرد و نوشت: شنیده ها از خبر بدی برای میراث فرهنگی تهران حكایت دارند. گویا بالاخره صاحبان كاخ ثابت پاسال درخواست تخریب این بنا را به شهرداری تهران ارایه داده اند تا دراین ملك 11 هزار متری در كنار خیابان جردن، مجتمع تجاری عظیمی بنا كنند. خانه ای كه حالا شنیده‌های تایید نشده از دریافت مجوز تخریبش از شهرداری حكایت دارد و مسوولان میراث فرهنگی بازهم بدون اظهارنظری محكم تنها خبر از پیگیری می دهند.
این روزنامه افزود: دو سال پیش وقتی همسایه‌ها از حضور لودرها و بولدزرها در حیاط این خانه خبردار شدند، موضوع احتمال تخریب این بنا رسانه ای شد. مدیران میراث فرهنگی استان تهران نیز آن موقع از اجازه ندادن مالك برای ورود به این بنا سخن می گفتند.
در این زمینه اشاره به اظهارت «احمد حكیمی پور» رییس كمیته میراث فرهنگی شورای شهر تهران در گفت و گو با رسانه ها در آذرماه 93 خالی از لطف نیست. وی در واكنش به خبرهای مربوط به تخریب احتمالی خانه ثابت پاسال گفته بود، تا زمانی كه مافیای زمین و ساخت و ساز در تهران وجود دارد، بافت فرهنگی و تاریخی این شهر در معرض تهدید هستند!
*** حفاری بحث برانگیز زیر چهارراه گلوبندك
اجرایی شدن زیرگذر چهارراه گلوبندك از سوی شهرداری این روزها بحث برانگیز شده است. چهارراه گلوبندك در امتداد خیابان 15 خرداد، از قدیمی ترین گذرهای تاریخی تهران است.
روزنامه آفتاب یزد، نوزدهم دی در گزارشی با عنوان «شهرداری بدون نظارت میراث فرهنگی زیرگذر را اجرایی كرد» حفاری زیر چهارراه قدیمی گلوبندك را غیرقانونی توصیف كرد و نوشت: زیر چهارراه گلوبندك بدون نظارت میراث فرهنگی تهران در حال تونل زدن هستند و مشخص نیست در صورتی كه در این منطقه كه عمق بافت تاریخی تهران است، اشیای تاریخی كشف شود چگونه قراراست میراث فرهنگی خبردار شود. مشخص نیست در صورت كشف مواد فرهنگی و اشیای تاریخی آیا كسی باستان شناسان و سازمان میراث فرهنگی را خبر می كند یا شهرداری تهران با توجه به كارنامه عجیبش در منطقه 12 به كارش ادامه می دهد.
در این خصوص، «وجیهه قاسمی» مسوول روابط عمومی میراث فرهنگی استان تهران با اشاره به اینكه معاون میراث فرهنگی استان تاكنون 2 نامه به معاونت شهرسازی منطقه 12 ارسال كرده و از آنها خواسته تا نقشه های علمیات عمرانی چهارراه گلوبندك را به این اداره ارسال كنند، گفت: كار شروع شده، اما هنوز جواب نامه های میراث فرهنگی داده نشده است.
*گروه پژوهش و تحلیل خبری
خبرنگار: مهتاب افشین نسب**انتشاردهنده: سیدمحمد موسی كاظمی**پژوهشم**9282**9279
تهران- ایرنا- روند انتقادبرانگیز مرمت مدرسه «دارالفنون» به عنوان میراث فرهنگی به جا مانده از امیركبیر در روزهای تولد و وفات این چهره برجسته تاریخ ایران مورد توجه ویژه ناظران و رسانه ها قرار گرفت. موضوع حفاظت از خانه «ثابت پاسال» و حفر زیرگذر چهارراه گلوبندك از دیگر موضوع های این روزهای حوزه میراث فرهنگی بود.