بيكاري، عامل اصلي خالي شدن روستاهاي استان مركزي از سكنه

به گزارش ايرنا، جايگاه روستاها در برنامه كلان توسعه محور و آمايش كشور به عنوان يكي از قطب هاي مهم از اهميت خاص برخوردار است و دولت يازدهم نيز با اعتقاد به اين ظرفيت ويژه تلاش مضاعفي را در تحقق راهبردهاي اشتغالزا به كار گرفته است.
توسعه و عمران روستايي در چند دهه گذشته به يكي از مهمترين دغدغه هاي مسئولان تبديل شده، تا جايي كه در بسياري از كشورهاي درحال توسعه، الگوي رشد روستايي به مثابه ي راهبردي كليدي و هدايتگر تامين نيازهاي اساسي و توزيع بهينه منافع ناشي از توسعه ملي تعريف شده است و كارشناسان حوزه هاي مختلف نظريات متفاوتي را در اين مورد ارائه كرده اند.
به اعتقاد بسياري از صاحب نظران توجه ويژه به روستاها و برنامه ريزي براي توسعه روستايي علاوه بر افزايش توليد ناخالص ملي، ماندگاري جمعيت در مهار بسياري از آسيب هاي اجتماعي ناشي از مهاجرت و حاشيه نشيني، مشاغل كاذب، فقر اثرگذاري مستقيم دارد.
از سال 1327 كه نخستين برنامه توسعه روستايي كشور تدوين شد، تلاش هاي پراكنده اي براي توسعه روستاها كليد خورد و اين امر در تدوين برنامه‌هاي عمراني كشور نيز تا حدودي مورد توجه قرار گرفته است.
با جرات مي توان گفت اقدام بايسته، همه جانبه نگر و اثرگذاري در راستاي توسعه روستايي براي پيشگيري از پديده مهاجرت به شهرها صورت نگرفته و با وجود بردن امكانات پايه به مناطق روستايي و صرف هزينه هاي سنگين براي شاخص هاي رفاه، رشد مهاجرت و كاهش جمعيت روستايي همچنان با علامت سئوال بزرگي مواجه است.
خشكسالي هاي پي در پي در نقاط مختلف استان مركزي موجب شده كه خسارات سنگيني به بهره برداران كشاورز وارد ايد و اين مهم يكي از اصلي ترين دلايل مهاجرت جوانان روستايي به شهرها است.
نبود آب كافي براي كشاورزي بيكار شدن جوانان را سبب شده و آنان نيز براي گذران زندگي و تامين معاش خانواده مجبور به ترك محل زيست خود و مهاجرت هاي بي برنامه شده اند.
پديده خشكسالي بسياري از دشت هاي وسيع، هموار و حاصلخيزي كه در جاي جاي استان مركزي وجود داشت به بيابان هاي خشك و بي آب و علف تبديل كرده است و اين موضوعي است كه لزوم ايجاد و توسعه زنجيره كسب و كارهاي خرد و زودبازده را در دستور كار دولت قرار داده است.
روزگاري نه چندان دور شهرستان خمين يكي از بزرگترين توليدكنندگان انواع لوبيا در كشور به شمار مي رفت، اما امروز نه تنها كشت اين محصول در بسياري از نقاط اين شهرستان به دليل كم آبي متوقف شده بلكه مردم اين شهرستان حتي از كمبود آب آشاميدني نيز رنج مي برند.
به گفته كشاورزان كهنه كار شهرستان اراك بهترين نوع گندم در سال هاي 54 و 55 در روستاهاي مصلح آباد و حرآباد از توابع بخش مركزي اين شهرستان كشت مي شد كه در حال حاضر بسياري از آن زمين هاي حاصلخيز زيركشت اين محصول، خشك و بي آب و علف رها شده اند.
علاوه بر كم آبي و كاهش نزولات آسماني، مي توان گفت كه توسعه و پيشرفت ناگهاني فناوري ارتباطات نيز فرهنگ و اصالت روستائيان همه نقاط كشور به خصوص استان مركزي را تحت الشعاع خود قرار داده است به شكلي كه ديگر جوانان و نوجوانان روستا تمايلي به زندگي روستايي نداشته و شيفته زرق و برق و رفاه شهرها مي شوند و مهاجرت به كانون هاي شهري را به هر قيمت در اولويت كار خود دارند، بدون آنكه آمادگي فرهنگي و اجتماعي و مهارت هاي لازم زيستن در محيط هاي بزرگتر را فراگرفته باشند.
كارشناسان و دست اندركاران امور اقتصادي استان مركزي بر اين وارند كه تكاليف هر يك از اعضاي خانوار در روستاها بر اساس تعاون و كارويژه هاي سنتي در راستاي اقتصاد محور است و براي مثال نقش مديريتي زن در هسته خانواده علاوه بر تربيت فرزندان و راهبري امور خانه در حوزه معيشت نيز دوشادوش مردان است ولي اين تكاليف و مهارت هاي لازم زيستي آن زمين تا آسمان با يك زن شهرنشين متفاوت است.
برخي سياست هاي ناكارآمد مصرف گرا در گذشته، نسبت به آموزش نيروهاي بهره بردار روستايي حساسيت لازم را نداشته و همين امر موجب شده استفاده نادرست كشاورزان از قنات ها و چاه هاي آب، در كنار پديده خشكسالي، حوزه مهم اقتصاد كشاورزي را به دليل سنتي ماندن با چالش هاي اساسي رو به رو كند و پيامدهاي جدي در معيشت و رونق زيست روستايي ايجاد كند.
مفاهيم پيشرفت فناوري براي روستاها بايد در قالب برنامه هاي كارآمد مكانيزاسيون كشاورزي، شبكه آبياري نوين، كشت كم آب بر، نگاه عمقي به اصالت فرهنگي روستا براي توسعه گردشگري و مشاغل خانگي ديده شود و اين مهم به درستي در دولت يازدهم مد نظر قرار گرفته است هرچند آهنگ آن هنوز كند است.
يكي از ويژگي هاي مهم كانون هاي روستايي خرده فرهنگ هاي بكر و بهره مندي از ظرفيت تعاون و همياري است كه مي طلبد مسئولان مربوطه با بهره گيري از آن در سايه تدبير، راهبردهاي موثري را در ايجاد موقعيت هاي شغلي و درآمد و آماده سازي روستا براي پذيرش گردشگران فراهم كنند.
نداشتن برنامه براي حفظ خرده فرهنگ هاي بومي در كنار رشد شتابان فناوري موجب مي شود كه روند تغيير فرهنگ به صورت ناهمگون در روستاها رقم بخورد و به جاي هدفگذاري تفكر مدرن در كسب و كار و رفاه خانوارهاي روستايي، بستر آسيب ها و گسست هاي اجتماعي رقم بخورد.
معاون امورعمراني استانداري استان مركزي در اين زمينه اظهار كرد: يك هزار و 639 روستا در اين استان وجود دارد كه از اين تعداد 429 روستا خالي از جمعيت است.
عزيز فيلي افزود: شهرستان ساوه با 100 روستا از 289 روستا، زنديه با 83 روستا از 213 روستا، اراك با 58 روستا از 179 روستا و خمين 46 روستا از 198 روستا بيشترين ميزان روستاهاي خالي از سكنه استان مركزي را به خود اختصاص داده اند.
وي ادامه داد: شهرستان خنداب نيز از 88 پارچه آبادي هفت روستا و آشتيان از 41 روستابا هفت روستاخالي از جمعيت دارد كه در اين شاخص نسبت به ساير مناطق استان شرايط بهتري را به خود اختصاص داده است.
معاون عمراني استانداري استان مركزي بيكاري حاصل از خشكسالي هاي پي در پي و نبود زيرساخت هاي لازم در برخي از روستاها را دليل اصلي خالي شدن روستاها از سكنه عنوان كرد و گفت: احياء روستاها با ايجاد زيرساخت هاي لازم از قبيل محورهاي دسترسي و تامين انواع انرژي رويكرد اصلي مديريت ارشد استان مركزي است كه در سه سال گذشته موفقيت هاي چشمگيري در اين خصوص كسب شده است.
وي گفت: روستاها واحدهاي توليدي ارزشمندي هستند كه ضمن برخورداري از جاذبه هاي طبيعي، تاريخي و فرهنگي مي توانند نقش بسيار موثري در توسعه اقتصادي و احياء فرهنگ ايراني و اسلامي در كشور داشته باشد.
فيلي افزود: مشاركت روستائيان در امور اقتصادي به شكلي كه نقش خود را در بالندگي اقتصادي و توسعه كشور مشاهده كنند، مي تواند زمينه توسعه روستاها را فراهم كند چرا كه مشاركت اين قشر از جامعه باعث ايجاد اعتماد به دولتمردان ومسئولان مي شود.
وي اظهار كرد: روستاها داراي توليدات متنوعي هستند و در صورتي كه دولت بتواند بازار مصرف توليدات اين قشر از جامعه را فراهم كند،اقتصاد روستا را به گردش درآورد و رهاورد آن كاهش نرخ تورم و اشتغال پايدار است.
سرپرست اداره كل دفتر روستايي استانداري استان مركزي نيز در گفت و گو با ايرنا گفت: اگر براي توسعه روستاها برنامه هاي كاربردي نباشد هيچ گاه توسعه پايدار شكل نمي گيردو هم اكنون بيش از 30 درصد جمعيت كشور را روستائيان تشكيل مي دهند كه اين مهم دولت تدبير و اميد را مكلف به توجه ويژه به روستائيان مي كند.
سعيد فائض پور افزود: تاكنون اقدامات مسئولان امر به روستاها از منظر توسعه يافتگي نبوده است و اغلب خدمت رساني در راستاي ايجاد رفاه روستائيان را در دستور كار خود قرار دادند كه اين امر نيز باعث شده نگاه جامعه شهري به روستاها به عنوان يك واحد نيازمند باشد.
وي گفت: تخصيص عادلانه منابع به روستاها، اعطاي تسهيلات كم بهره براي توسعه اشتغال، مرمت و بازسازي مدارس و ديگر مكان هاي فرهنگي و تفريحي از مهمترين برنامه هاي دولت تدبير و اميد براي توسعه روستايي و جلوگيري از مهاجرت جوانان و نوجوانان روستايي به شهرها است.
سرپرست اداره كل دفتر روستايي استانداري استان مركزي بيان كرد: يكي از مهمترين طرح هاي دولت تدبير و اميد ايجاد شوراي توسعه روستايي است كه اين شورا بايد در برنامه ششم توسعه ايجاد شود و دولت به وسيله آن مشكلات مناطق مختلف را شناسايي و به معاونت توسعه روستايي دفتر رياست جمهوري انتقال دهد تا به اين وسيله تمهيدات لازم براي توسعه جامعه روستايي انديشيده شود.
وي گفت: راه اندازي واحد هاي توليد بزرگ در روستاها با مديريت منطقي و كارشناسي از سوي بخشداران و دهياران مي تواند نقش مهمي در ايجاد اشتغال براي روستاييان و در نتيجه جلوگيري از مهاجرت آنان به شهرها ايفا كند.
وي، بيكاري، كمبود امكانات تفريحي، فرهنگي و آموزشي را مهمترين دلايل مهاجرت روستائيان به شهرها عنوان كرد و افزود: نگاه دولت تدبير اميد به روستاها از منظر توسعه يافتگي است و دولت مصمم است تا اشتباهات گذشته تكرار نشود.
يكي از ساكنان پيشين روستاي آسترابان اراك در گفت و گو با ايرنا گفت: خشكسالي و نبود شغل با درآمد كافي تنها دليل مهاجرت روستائيان به شهرها و در نتيجه خالي شدن روستاها از سكنه است.
محمدي فراهاني افزود: همانطور كه شهرنشينان علاقه وافري به گذران اوقات فراغت در طبيعت و روستاها دارند، روستانشينان نيز همين علاقه را به زادگاه ها خود دارند اما، در شرايطي كه نمي توانند از پس خرج و مخارج زندگي خود برآيند و امكانات آموزشي، فرهنگي و عمراني چنداني نيز در دسترس خود ندارند و با وجود ميل باطني مجبور به ترك روستا و مهاجرت به شهرها مي شوند.
وي اضافه كرد: در صورتي كه دولتمردان نسبت به تامين امكانات و برخورداري روستاها مبادرت ورزند و با ساختن مجتمع هاي آموزشي براي تجميع مدارس در چند روستا، تامين محورهاي دسترسي و برنامه ريزي هاي مدون براي اشتغال جوانان روستا داشته باشند نه تنها روستاها خالي از سكنه نمي شود بلكه مهاجرت معكوس نيز اتفاق مي افتد.
دهيار روستاي جمال آباد از بخش مركزي شهرستان شازند نيز در گفت و گو با ايرنا گفت: اگر دولت و بخش خصوصي به صورت جدي و به نيت جلوگيري از مهاجرت جوانان به حاشيه شهرها كه سبب تحميل هزينه هاي مادي و معنوي بسيار به جامعه مي شود، وارد عمل شوند، شاهد رونق كسب و كار در منطقه و حتي بازگشت جوانان روستايي از شهرها به خانه خود خواهيم بود.
عباس احمدي افزود: بيشتر جوانان روستاها به دليل نبود امكانات و دوري از شهر، نتوانسته اند در مقاطع پايين از ادامه تحصيل باز مانده اند و امكان فعاليت در مشاغلي كه نياز به دانش روز و آموزش هاي مختلف دارند را پيدا نمي كنند.
وي توضيح داد:اغلب جوانان مهاجر روستاها مجبورند يا در محل تولدشان در كنار والدين بمانند و با ضعف زمينه هاي كاري و معضلات اقتصادي دست و پنجه نرم كنند و يا در صورت مهاجرت به مشاغل كاذب روي بياورند كه هر دو زمينه نيازمند توجه كارشناسي است.
وي با بيان اينكه در مواقعي جوانان دل به كار نمي دهند و نياز است در اين زمينه هم آموزش ببينند، افزود: كار كردن جزء خصلت هاي جوانان روستا است كه اين ويژگي در سال هاي اخير به خاطر تفاوت در سطح زندگي و باورهاي جوانان در حال كمرنگ شدن است.
وي تاكيد كرد: ايجاد زمينه هاي اشتغال و كسب درآمدهاي اندك در روستاها، سبب ماندگاري جوانان و زندگي عزت مند آنان در كنار خانواده هايشان مي شود و اگر كار و امكانات خوب باشد، جوانان منطقه زندگي در روستا در كنار خانواده را با تمام ظواهر شهرنشيني عوض نمي كنند.
با اظهارات مسئولان و ساكنين روستاها مي توان اشتغال و زيرساخت هاي عمراني از قبيل محورهاي دسترسي را تنها راه خالي شدن روستاها از سكنه دانست و با توجه به اينكه پديده خشكسالي بيشتر نقاط كشور را در بر گرفته است، مسئولان بايد براي حفظ جمعيت روستايي برنامه هاي كاربردي از قبيل ايجاد شركت هاي خانوادگي و تامين بازار محصولات روستائيان داشته باشند.
752 روستاي استان مركزي داراي دهياري هستند.
3017/ 6013/خبرنگار: مصطفي مجللي***انتشار دهنده:مژگان حيدري