فاجعه پلاسكو و بحران مدیریت بحران

این گزارش به سرخط اصلی خبرها و همچنین نوشته های سرمقاله نویسان و نویسندگان روزنامه های امروز شنبه 2 بهمن 1395 خورشیدی در حوزه های سیاسی و اقتصادی نگاهی انداخته و مهم ترین موضوع های مورد توجه این روزنامه ها را بررسی كرده است.

** آتش و آوار بر قلب تهران
ساختمان پلاسكو در مركز تهران روز پنجشنبه سی ام دی ماه، بر اثر آتش‌سوزی مهیب فرو ریخت و شماری از آتش نشانان و مردم را زیر آوارش مدفون ساخت. این رخداد، امروز روزنامه ها را سیاه پوش كرد.
روزنامه «شهروند» در این باره نوشت: صبح روز پنجشنبه آتش به جان پلاسكوی پیر افتاد و قبل از صلاة ظهر، تاروپود پلاسكو از هم پاشید. اكنون تهران یكی از نمادهای قدیمی خود را از دست داده و تلی از خاك و خاكستر به جا مانده است. در دهه ٤٠ از ساختمان پلاسكو به عنوان نماد سرمایه داری نام برده می‌شد و در این سال‌ها این ساختمان نمادی از فرسودگی در تهران بود. بزرگترین ساختمان فرسوده تهران كه نشان می‌داد وضعیت تهران چقدر خطرناك است. امروز لیست كردن ساختمان‌های قدیمی و فرسوده تهران نه تنها مشكل نیست بلكه نشان می‌دهد آنچه تهران را تهدید می‌كند نه زلزله ، بلكه فرسودگی و بی‌برنامه‌گی است.
روزنامه «همدلی» هم با عنوان قرار دادن «آتش بهشت» آورد: یك سر آتش دو روز آخر هفته گذشته ساختمان پلاسكو در مركز تهران به «بهشت» ختم می‌شود. از یك‌سو آتش‌نشانان فداكاری كه برای نجات شهروندان وكسبه مشغول به كار در این ساختمان قدیمی و نوستالژیك، جان برسر شعله‌های جهنمی این ساختمان 54 ساله نهادند و راهی بهشتی شده‌اند كه در آموزه‌های دینی وعده آن داده شده است؛ همان كه برای شهدای راه دین و طن نیز منظور شده است.سوی دیگر آن نیز به عملكرد مدیران شهری و نمایندگان شورای شهر در خیابان«بهشت» در مركز تهران مربوط می‌شود كه اعمال صحیح و اصولی نظارت بر شیوه شهرسازی و وضعیت ساختمان‌های جدید وقدیم این شهربزرگ، از سوی آنان را با تردید مواجه می‌كند.
روزنامه «ایران» هم از «رسیدگی ویژه به حادثه پلاسكو» خبر داد. به گزارش ایران، رییس جمهوری در پیام تسلیت خود، ضمن اینكه سانحه ناگوار آتش‌سوزی در ساختمان پلاسكوی تهران را «اندوهبار و تأمل انگیز» خواند، در دستوری كه خطاب به وزیر كشور صادر كرد از وی خواست: «در اسرع وقت،‌ علل حادثه و مسئولیت حادثه بررسی و گزارش شود و نسبت به رسیدگی به مجروحان و جبران خسارات آسیب دیدگان توسط نهادهای مسئول اقدام فوری صورت پذیرد.»
به نوشته ایران، همزمان «علی لاریجانی» رییس مجلس شورای اسلامی هم با صدور پیامی «شهامت و فداكاری آتش نشانان در عملیات امداد و نجات» را تحسین كرد و به كمیسیون‌های عمران، اجتماعی و بهداشت و درمان مجلس ماموریت داد تا با همكاری دستگاه‌های اجرایی انتظامی و امدادرسان به بررسی ابعاد مختلف حادثه آتش‌سوزی و فرو ریختن ساختمان پلاسكو بپردازند.
روزنامه «آرمان» هم در یادداشتی از «وظایف شهرداری درقبال پلاسكو» چنین نگاشت: مطابق ماده 55 قانون شهرداری‌ها، «شهرداری وظیفه نظارت،حفاظت و جلوگیری از ایجاد چنین حوادثی را در تمامی ساختمان‌ها و اماكن عمومی بر عهده دارد» اگر شهرداری اعلام كرده است كه در سال گذشته دوبار به هیات مدیره ساختمان تذكر داده كه این ساختمان فاقد امنیت لازم است و هیات مدیره، رسیدگی لازم را به عمل نیاورده‌اند، قانون به شهرداری اجازه داده كه شهرداری مستقلا اقدام لازم برای تعمیر، مرمت، تحكیم پایه‌های ساختمان و هرگونه اقدام لازم برای جلوگیری از وقوع حوادث ناگواری چون آنكه اتفاق افتاد به عمل آورد. در این‌گونه موارد، شهرداری به عنوان یك نهاد سازمان اداره كننده شهر نمی‌تواند و نباید منتظر اجازه كسانی باشد كه شاید هرگز به این‌گونه امور فكر نكرده باشند.
روزنامه «جوان» هم از «درد پلاسكو» گفت و نوشت: پلاسكو یك «درد» است؛ درد پایتختی كه نمی‌تواند از یك ساختمان قدیمی دل بكند یا آن را تعیین تكلیف كند. سال‌ها 600‌كاسب و مغازه‌دار پلاسكو زیر بار «توصیه» و «قانون» نرفتند، انبوهی از سرمایه‌ و كالا را در ساختمان ناامن و كهنه تلنبار كردند، حتی طلا و جواهرات خانوادگی خود را به گاوصندوق‌های مغازه ‌آوردند اما یك‌هزارم این سرمایه را برای ایمن‌سازی هزینه نكردند. نه به آتش‌نشان توجه می‌كنند، نه مغازه‌ها را بیمه می‌كنند، نه نوسازی می‌كنند و نه بهسازی.

**تهران، آبستن حوادث شهری و مساله سوءمدیریت
موضوع سوء مدیریت در مهار بحران های شهری نظیر آتش سوزی و فروریختن پلاسكو و رفتار شهروندان در این شرایط، محور بسیاری از یادداشت ها و تحلیل های روزنامه های امروز بود.
«آژیر هشدار پلاسكو» عنوان یادداشتی به قلم «پیروز حناچی» معاون شهرسازی وزارت راه بود كه در ستون «اول دفتر» روزنامه ایران منتشر شد.در این یادداشت می خوانیم: واقعه آتش‌سوزی در ساختمان پلاسكوی خیابان جمهوری تهران، اگرچه سخت و تكاندهنده بود، اما این نكته را به همه ما نشان داد كه هم اكنون وارد مقطع جدیدی از نظام مدیریت شهری شده‌ایم و آن توجه به عمر مفید ساختمان‌هایی است كه در زمان حاضر به پایان رسیده است. مسأله‌ای كه هم اكنون در سراسر دنیا به طور عمومی مورد توجه قرار می گیرد درس گرفتن از این حوادث و اصلاح روش ها و حتی آیین نامه‌ها است كه موجب اصلاح قوانین قبلی و وضع قوانین جدید نیز می‌شود.
در سرمقاله روزنامه «فرهیختگان» آمده است: آنچه در ساختمان پلاسكو اتفاق افتاد گویای وجود «بحران مدیریت كارآمد» است. با وجود به‌كارگیری اقدامات پیشگیرانه گوناگون، وقوع آتش‌سوزی و برخی مشكلات فنی ساختمانی و عمرانی می‌تواند در هر لحظه و هر مكان اتفاق بیفتد. نبود استانداردهای اجباری و عدم اعمال قوانین بازدارنده حفاظتی و ایمنی در مورد ساختمان‌ها و مجتمع‌های فنی و تولیدی مطمئنا یكی از عوامل اصلی پیامدهای منفی و جانگداز در حوزه مدیریت شهری است. ضعف مدیریت كارآمد دستگاه‌های مسئول، وجود ناهماهنگی، نبود تقسیم كار مشخص، نبود مدیریت و رهبری واحد، اقدامات جزیره‌ای و غیرمستقیم و سردرگمی نیروها و عوامل اجرایی هرازگاهی حوادث به‌طور نسبی عادی را تبدیل به فجایعی عمیق كرده است كه افكار عمومی را اندوهگین می‌سازد.
روزنامه «دنیای اقتصاد» هم حادثه روز پنجشنبه را «عبرت پلاسكو» نامید كه از 5000 تهدید مشابه در كمین پایتخت خبر می دهد. در یافته‌های دنیای اقتصاد اینگونه آمده است: از محتوای مطالعات كارشناسی درخصوص تهدید تهران از سه موضع پرخطر كه به‌صورت بالقوه عموما ساختمان‌های بزرگ و كوچك پایتخت با كاربری‌های مختلف را هدف قرار داده است نشان می‌دهد، در حال حاضر شكل «فعلی ساختمان‌های شهر تهران» و «نحوه مدیریت بحران در این شهر»، پایتخت را به شهری پرخطر برای ادامه سكونت شهروندان تبدیل كرده است. هم اكنون عمده ساختمان‌های شهر تهران با كاربری‌های گوناگون مسكونی، تجاری و اداری از حداقلی‌ترین استانداردهای لازم در برابر حوادث احتمالی طبیعی و غیرطبیعی همچون سیل، زلزله و حریق بی‌بهره‌اند این در حالی است كه این موضوع در ساختمان‌های كهنسال و بعضا میانسال، به مراتب چند برابر بناهای نوساز حادتر و بحرانی‌تر است.
روزنامه «شرق» در نقد رفتار مردمی كه در اطراف حادثه تجمع كرده بودند چنین نگاشت: در كنار مشكلات ساختاری مذكور، مشكل دیگری نیز وجود دارد كه فرهنگی است. تلاش برای از نزدیك به تماشای حادثه آتش‌سوزی و فروریزی ساختمان پلاسكو نشستن، نشانه‌ای خوب از رفتار بدون حساب و كتاب مردم است. در اینجا نیز استانداردها رعایت نمی‌شود. افراد به هر قیمتی دست به قمار می‌زنند و تن به ریسك بالا می‌دهند. از بالا استانداردسازی صورت نمی‌گیرد. از پایین نیز به آن توجهی نمی‌شود. به این صورت قفل‌شدگی نظام‌مند تشدید می‌شود.
در ادامه می خوانیم: این رفتار نشان می‌دهد جامعه و اقتصاد ایران در اعماق خود به‌دور از استانداردها عمل می‌كند و هزینه‌های جانی و مالی مختلفی را از این محل رقم می‌زند. شاید سنت‌های نادرستی مانند كشتن غیراخلاقی شتر در مناسبت‌های خاص و با هیجان به تماشای آن ایستادن یا اعدام در ملأ عام و با هیجان به استقبال آن رفتن نیز دراین‌باره اثرگذار باشند.
«احمد صادقی» رییس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران در یادداشتی در روزنامه «اعتماد» نوشت: تلاش سازمان‌های متولی برای مقابله با این رخدادها بر اساس پیامدهای آنهاست و دستاوردهای موجود همگی متاثر از این نگاه و تلاش‌های صورت گرفته در این زمینه است. نتیجه تلاش‌های یاد شده تاكنون مثبت بوده و با وجود محدودیت‌های موجود توانسته‌ایم نسبت به دیگر شهرها و استان‌های كشور موفقیت‌های بسیاری به دست آوریم و متاثر از این موفقیت‌ها می‌توان امیدوار بود كه آمادگی در برابر بحران‌ها روز به روز افزایش یافته و میزان خسارات احتمالی پایتخت در نتیجه وقوع هر رخدادی سال به سال كمتر و كمتر شود.
در سرمقاله روزنامه اعتماد هم درباره رسیدگی به وضعیت بازماندگان ساختمان پلاسكو و اوضاع اقتصادی و روحی روانی آنان آمده است: شهرداری و دولت می‌توانند با حمایت‌ها و ارایه خدمات مشاوره‌ای، بخشی از بار روانی سنگین بر این افراد را بكاهند. از میان رفتن ساختمان پلاسكو خلأ جدی را در یك صنف مهم ایجاد می‌كند، پر كردن این خلأ سخت است، ولی ارایه برخی تمهیدات برای راه افتادن فعالیت دوباره آنها ضروری است. وزارت صنعت و تجارت و نیز وزارت اقتصاد و بانك‌ها می‌توانند با هماهنگی مناسب نه تنها از مشكلات پس از حادثه بكاهند، بلكه مهم‌تر از هر چیز دیگر كوشش مشترك آنها برای راه‌اندازی دوباره كسب‌وكار این گروه بزرگ است. اقدامی كه هم به نفع جامعه است و هم مشكلات شخصی و موردی زیان‌دیدگان را حل می‌كند یا حداقل كاهش می‌دهد و در نتیجه تا حدی قابل تحمل می‌كند.

** آغاز ریاست جمهوری ترامپ
«دونالد ترامپ» دیروز اول بهمن ماه پس از مراسم ادای سوگند رسمی به عنوان چهل و پنجمین رییس ‌جمهور آمریكا وارد كاخ سفید شد. موضوعی كه روزنامه های امروز درباره آن گزارش و تحلیل هایی را منتشر ساختند.
«داوودهرمیداس باوند» تحلیلگر مسایل بین الملل در یادداشتی در روزنامه آرمان به «آینده روابط ایران و آمریكای ترامپ» اشاره كرد و نوشت: با توجه به روابط پر فراز و نشیب ایران و آمریكا در طول انقلاب اسلامی رابطه تهران- واشنگتن در این فصل جدید نیز مورد توجه بسیاری قرار گرفته است. اولین موضوعی كه در آینده دو كشور مطرح می­‌شود، مربوط به توافق هسته‌ای است كه در دولت دموكرات اوباما به سرانجام رسید. در این مورد بعید به نظر می‌رسد كه ترامپ تصمیمی جهت لغو این توافق اتخاذ كند.
به نوشته این تحلیلگر، موضوع دیگری كه در آینده روابط ترامپ و ایران قابلیت بررسی دارد، تحولات خاورمیانه است. در این موضوع اگر ایران و عربستان بتوانند با درایت اختلافات خود را از طریق مذاكره و گفت‌وگو حل كنند، دخالت‌های آمریكا كم رنگ می‌شود و به نوعی فلسفه وجودی خود را از دست می‌دهد. اما، اگر دو طرف نخواهند یا نتوانند مشكلات خود را حل كنند با توجه به این كه برخی چهره‌ها در كابینه جدید آمریكا نظر مساعدی به سیاست‌‌های ایران در خاورمیانه ندارند و ایران را منشأ بی ثباتی و بحران می‌دانند در این صورت دخالت آمریكا در منطقه پررنگ می‌شود و آنها سیاست‌هایی همنوا با عربستان را در پیش خواهند گرفت.
«سیدعلی طباطبایی» استاد دانشگاه هم در یادداشتی در روزنامه شرق درباره «ایران و زمان آزمون ترامپ» آورد: در مواجهه با چنین رئیس‌جمهوری خاص در آمریكا، ما نیز خاص رفتار كرده و بهینه‌تر از روش‌هایمان و داشته‌هایمان استفاده كنیم. پیشنهاد می‌كنم در این دوره كوتاه فقط مسئولان رسمی و كت‌وشلوارپوشان سیاست خارجی درخصوص موارد میان ایران و آمریكا سخن گویند. از ارسال پیام‌های متفاوت و متناقض پرهیز كنیم. از پراكنش شعارهای تند، توهین‌آمیز و تحقیرآمیز به‌ویژه نسبت به رئیس‌جمهور آمریكا خودداری كنیم.
روزنامه «جهان صنعت» از تحولات «بورس ایران در آغاز عصر ترامپ» خبر داد. به گزارش جهان صنعت، از امروز دنیا روزهای پرچالشی را به خاطر ورود دونالد ترامپ به كاخ سفید و آغاز رسمی ریاست‌جمهوری وی در آمریكا تجربه می‌كند كه به تبع آن اقتصاد جهان و ایران نیز تحت تاثیر سیاست‌‌های اجرایی وی قرار خواهد گرفت. باید امیدوار بود كه امروز شنبه 2 دی‌ماه 95 بورس و سهامداران با واكنش‌‌های معقولی در تالار شیشه‌ای معالات خود را دنبال كنند تا گذر زمان مشخص كند كه سیاست‌‌های دونالد ترامپ رییس‌جمهور آمریكا می‌تواند اقتصاد ایران را به چالش بكشد و به تبع آن بازار سرمایه و بورس را بر هم بزند یا خیر و برای رسیدن به تحلیل‌‌های دقیق‌تر، ارزیابی رفتار معاملاتی فعالان این بازار در روزهای آینده تكلیف بخشی از ابهام و نگرانی‌‌ها را در بورس روشن خواهد كرد.
**گروه پژوهش و تحلیل خبری
خبرنگار: فاطمه دهقان نیری**انتشاردهنده: سیدمحمد موسی كاظمی**پژوهشم**9294** 9279