معادله چند مجهولی بافت فرسوده

به گزارش ایرنا، در حوزه اقتصاد، مسكن جایگاه ویژه دارد، از یك سو گفته می شود حدود از یك سوم تا نیمی از درآمد مردم اجاره نشین صرف مسكن می شود و از سویی دیگر از آن دست حوزه هایی نیست كه كم و زیاد بودن بازارش را بشود با صادرات یا واردات كنترل كرد و راهی جز برنامه ریزی بلندمدت برای ایجاد تعادل در بازار مسكن وجود ندارد.
از طرفی، به خاطر درآمد بالای این بازار، تمام مسایل مربوط به ساخت، مواد اولیه، تامین بازار، قیمت‌گذاری و مسایل مربوط به تعادل در این بازار نیز در اختیار دولت نیست و مسایل مربوط به بساز بفروش ها و به اصطلاح دلال بازی، ید طولایی در بازار مسكن داشته و دارد.
سوای قوانین و مسایل مربوط به ساخت مسكن جدید در شهرها، ساماندهی مسكن بخش هایی از شهرها كه با گذشت زمان دچار فرسودگی و كهولت سن هستند نیز مساله مهمی برای دولت ها محسوب می شود. با توجه به اینكه عمده بافت قدیمی و فرسوده در ایران در مناطق جنوب یا حاشیه شهرها واقع شده و جمعیت ساكن دراین بافت ها نیز توانایی مالی مناسبی برای بهسازی یا نوسازی ملك ندارند، در كنار تجمع معتادان و اوباش در بخش هایی از خانه های متروكه در بافت های فرسوده و قدیمی، مسایل اجتماعی و فرهنگی سوئی برای جامعه ایجاد می كند.
باف فرسوده، بافت تاریخی، بافت قدیمی و بافت های غیررسمی حاشیه شهر، چهار نوع باف شهری هستند كه در دید عمومی به عنوان بافت فرسوده شناخته می شوند، در حالی كه هر نوع ازاین بافت ها مسایل، مشكلات، قوانین مرتبط و راهبردهای متفاوتی دارد.
بافت های قدیمی گاهی در دل بافت های فرسوده و قدیمی قرار دارند كه رسیدگی و بهسازی آن مسایل و رویكرد ویژه خود را می طلبد، بافت غیررسمی حاشیه شهرها نیز به خاطر غیررسمی بودن، نیازمند ایجاد زمینه قانونی و نگاه ویژه قانونگذار در رسیدگی به آن است.
طبق گفته عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی، 22 هزار هكتار بافت تاریخی و ارزشمند و 54 هزار بافت فرسوده در كشور وجود دارد كه 11 میلیون نفر در این بافت فرسوده زندگی می كنند كه با 9 میلیون نفری كه در بافت های غیررسمی حاشیه شهر زندگی می كنند، یك سوم از جمعیت شهری كشور را شامل می شوند.
كمبود شبكه های دسترسی، مشكلات زیرساخت ها و تاسیسات شهری، سهم پایین بهره مندی از خدمات شهری و فقدان برخی خدمات فرهنگی، آموزشی و شهری به لحاظ كمی و كیفی از جمله مشكلات بافت فرسوده و تاریخی است، از طرفی هم آسیب پذیری این بافت در برابر بلایای طبیعی بیشتر از بخش های دیگر شهری است و رسیدگی به جمعیت این بافت ها در صورت بالای طبیعی مانند سیل و زلزله یا آتش سوزی همیشه با مشكلاتی مواجه است.
دولت ها در دوره های مختلف با نیت نوسازی این بافت، شرایط تسهیلاتی ویژه ای برای مالكان آن درنظر گرفته اند، ولی به گفته ساكنان این مناطق، این افراد اگر توانایی مالی لازم را داشتند ابدا ساكن مناطق بافت فرسوده نمی‌شدند.
وجود 2 هزار و 200 هكتار بافت فرسوده در استان سمنان ضرورتی ایجاد می كند كه مسوولان نگاه ویژه قبل از رخداد هر حادثه به موضوع داشته باشند.
بافت فرسوده منطقه جهادیه در جنوب شرقی شهر سمنان به گونه ای است كه گاهی نه تنها تردد وسایل نقلیه حتی موتورسیكلت غیرممكن است، حتی تردد 2 نفر در یك كوچه امكان ندارد، جوی آبی كه در وسط كوچه های باریك این منطقه برای خارج شدن آب حیاط خانه ها ایجاد شده، شرایط ناهنجاری را به وجود آورده است. به هم خوردن سیمای شهری و از طرفی مقاوم نبودن ساختمانها و كهنه بودن تاسیسات داخلی در این منطقه، علاوه بر خطرآفرینی در ایجاد حوادث، جان مردم را به خطر می اندازد.
زهرا شربتی كه پدر او در منطقه لتیبار در جنوب سمنان ساكن است، گفت: خانه پدری ما بیش از 42 سال عمر دارد و حقوق بازنشستگی پدرم كفاف پرداخت اقساط وام برای بازسازی خانه را نمی دهد و با توجه به تعداد زیاد فرزندان و شرایط اقتصادی ضعیف، بهسازی و نوسازی ساختمان ممكن نیست.
وی تصریح كرد: سالانه چند بار با مقداری مصالح ساختمانی با سیمان كاری به ترمیم دیوارهای خراب شده می پردازیم و هر گوشه از خانه را تكه تكه ترمیم می كنیم تا خانه سرپا بماند و سر خانواده خراب نشود.
وی با اشاره به ضعیف بودن ارایه خدمات شهری در این منطقه قدیمی سمنان، گفت: كوچه ها پر از بوی زباله است، چون كه كارگران شهرداری توجهی به تمیز نگهداشتن این منطقه ندارند و اهالی هم با رها كردن فاضلاب خانه در جوی وسط كوچه ها، به نظافت محله بی تفاوت شده اند.
این خانم به ناامن شدن بعضی از خانه ها در این محله های قدیمی اشاره و خاطرنشان كرد: رفت و آمد اراذل و معتادها در بعضی از خانه های این محله ها زبانزد است و به ویژه خانم ها و دخترها از رفت و آمد در شب و آخر شب از بعضی از كوچه ها خودداری می كنند.
شربتی ادامه داد: این ناامنی شرایط برای جوان های سالم منطقه هم ایجاد كرده و آسایش خانواده ها هم با رفت و آمدهای مشكوك برخی افراد در بعضی خانه های متروكه بر هم خورده است و هر روز مساله و دعوایی بین اهالی به وجود می آید.
یوسفی، مرد میانسالی كه با دست های پر از خرید به سمت خانه اش در حركت است ، با اشاره به اینكه پسرم ساكن شهرك مسكن مهر است، می گوید: اگر دولت برنامه بلند مدتی می داشت و به جای آن همه هزینه برای ایجاد مسكن مهر، تسهیلات و امكانات بهترین برای بافت های قدیمی شهرها فراهم می كرد، حیات این بافت های قدیمی بهتر حفظ می شد و جوان ها هم با محله های آبا و اجدادی خود بیشتر مانوس می ماندند.
وی تركیدگی لوله های آب، قطع برق به درون خانه ها و منطقه به خاطر قدیمی بودن سیم كشی ها و فرسودگی زیرساخت های خدماتی را اصلی ترین مشكلات زندگی در بافت های قدیمی و فرسوده عنوان و خاطرنشان كرد: روزی نیست كه لوله آب در كوچه ای تركد، برق خانه ها هم با كوچترین بارندگی و باد و بوران قطع می شود، در این محله های قدیمی انسان های بزرگی زندگی می كردند و نام این محله ها بخش هایی از تاریخ را با خود دارد و نباید این محله ها را به حال خود رها كرد.
آقای محمدی یكی از همسایگان منطقه كهنه دژ در جنوب سمنان هم كه در ورودی بازار شهر است، می گوید: از مسكن و شهرسازی برای عریض كردن كوچه مراجعه كردند، اما چون همه همسایه ها رضایت نمی دهند تا برای تعریض، خانه ها عقب نشینی كنند، ما هم نتوانستیم كاری از پیش ببریم.
وی با اشاره به اینكه بعضی از خانواده ها امكان مالی برای نوسازی و دلبستگی به این منطقه برای ادامه زندگی دارند، بیان داشت: چون پلاك های این منطقه كوچك و خرد است، حتما باید چند پلاك با هم جمع شود تا بتوان یك ساختمان جدید ساخت و اراده یك خانواده برای نوسازی راه به جایی نمی برد.
محمدی با اشاره به اینكه منطقه كهنه دژ سابقه تاریخی دارد و بخشی از هویت شهر سمنان است، گفت: میراث فرهنگی و شهرداری تلاش خوبی برای نوسازی و ماندگار این منطقه دارند، اما ایجاد همت لازم بین مالكان برای واگذاری یا نوسازی واحد مسكونی‌شان كار اصلی است كه با لحاظ كردن تسهیلات ویژه با سود كم در نظر گرفته شود.
وجود اتباع افغان نیز در بافت فرسوده زبانزد مردم شهر است، این خانواده ها به خاطر تمكن ضعیف مالی، خانه های بافت فرسوده را با مبلغی ناچیز اجاره می‌كنند، گاهی حضور این اتباع غیرایرانی كانون هایی برای حضور افراد معتاد در بافت های فرسوده ایجاد می كند كه علاوه بر اینكه مزاحمت برای خانواده های قدیمی ساكن در این مناطق است، معضلات فرهنگی و اجتماعی زیادی را به نام بافت فرسوده رقم می زند.
یكی از مستاجران خانه های بافت فرسوده جهادیه كه اتباع افغان است می گوید: برای ما این منطقه و عمر این خانه ها اهمیتی ندارد، این خانه اجاره ای است و تا پایان سال این خانه را ترك می كنیم، درآمد ما از ایران فقط صرف هزینه پوشاك، خوراك و اجاره خانه می شود.
مدیر كل مسكن و شهرسازی استان سمنان گفت: بدون مشاركت مردم به ویژه مردم بومی كه به شهر و منطقه خود دلبستگی فرهنگی داشته باشند، بازسازی واحدهای مسكونی و تجاری در 2 هزار و 200 هكتار بافت فرسوده استان به منظور كاهش خسارت های احتمالی در هنگام وقوع حوادث طبیعی ممكن نیست.
اسماعیل صادقی افزود: به دلیل سكونت افراد كم درآمد و نبود توان پرداخت اقساط وام های ویژه بازسازی این بافت، راضی كردن ساكنان و مالكان واحدهای مسكونی و تجاری در بافت های فرسوده مشكل است و از طرفی، كوچك بودن پلاك های مالكیت و راضی كردن همه مالكان برای ساخت خانه ها یجدید كار دشواری است.
وی بیان داشت: بیشترین میزان بافت فرسوده در استان سمنان در شهرستان های سمنان و شاهرود با 450 و 436 هكتار وجود دارد كه باید با برنامه ریزی های مدون نسبت به بازسازی این مناطق در كمترین زمان ممكن اقدام شود.
مدیركل مسكن و شهرسازی استان سمنان ادامه داد: در شهرستان دامغان 382 هكتار، در شهرستان گرمسار 221 هكتار، در مهدیشهر 108 هكتار، در شهرستان آرادان 97 هكتار، در شهرستان سرخه 64 هكتار و در شهرستان میامی 6 هكتار بافت فرسوده وجود دارد و دولت در سال آینده برنامه هایی را برای كاهش این بافت ها تدوین كرده است.
وی تصریح كرد: اداره كل مسكن و شهرسازی استان سمنان آمادگی دارد با معرفی صاحبان واحدهای مسكونی و تجاری فرسوده به بانك ها برای دریافت تسهیلات گامی اساسی برای كاهش این بافت ها در مناطق شهری استان بردارد.
صادقی با بیان این كه مهم ترین دغدغه اداره كل مسكن و شهرسازی استان سمنان بازسازی بافت های فرسوده است، اضافه كرد: در مركز استان در سال 95 تسهیلات 400 میلیون ریالی و در سایر مناطق استان تسهیلات 300 میلیون ریالی برای بازسازی بافت فرسوده از سوی بانك های عامل ارایه می شود كه لازم است شهروندان برای دریافت این تسهیلات به بانك ها مراجعه كنند.
مدیركل مسكن و شهرسازی استان سمنان با اشاره به ماده 35 قانون نظام مهندسی افزود: این قانون اجازه را به اداره كل مسكن وشهر سازی داده تا به صورت نامحسوس از واحدهای در حال ساخت بازدید كند.
وی با اشاره به این كه با توجه به نوع و شناسنامه ساختمان و نحوه ساخت، باید نوع استفاده از مصالح در دستور كار قرار دارد، یادآورشد: در قالب طرح شناسنامه دار كردن واحدهای ساختمانی و بر اساس آیین نامه 2800 ، اسكلت و شالوده ساختمان باید بر اساس مطالعات مهندسی دقیق از جمله زلزله اجرایی شود.
وی به نهادینه شدن مبحث 19 انر‍ژی اشاره كرد وگفت: استفاده از مصالح نوین ساختمانی جدا كننده دیوارها، و بیشتر مصالح سبك در نوسازی بافت فروسده باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد.
مدیركل مسكن و شهرسازی استان سمنان با تاكید بر لزوم لحاظ طرح جامع تفصیلی در بازسازی های بافت فرسوده شهری، گفت: در این طرح مسایل كلی برای مشخص كردن و اظهار نظر تشخیص مناطق آموزشی، مسكونی و تعیین خیایان بندی و نوع كاربری زمین ها مشخص شده است كه در مدیریت آینده شهر كمك حال مسوولان می شود.
نماینده مردم سمنان، مهدیشهر و سرخه در مجلس شورای اسلامی، نیز با تاكید بر اینكه اتخاذ تدبیر ویژه برای رفع چالش واحدهای مسكونی و تجاری فرسوده در سمنان اجتناب ناپذیر است، افزود: مجلس شورای اسلامی برای بازسازی واحدهای مسكونی، مجتمع های تجاری فرسوده در كشور آماده همكاری با دولت است.
احمد همتی خاطرنشان كرد: زمین لرزه هر لحظه نقاط مختلف كشور را تهدید می كند و باید دستگاه های اجرایی برای نوسازی مجتمع و ساختمان های در معرض تهدید زلزله، چاره ای بیندیشند.
نماینده مردم سمنان، مهدیشهر و سرخه در مجلس شورای اسلامی تصریح كرد : اگر زلزله ای با شدت قابل توجه ای در كشور و استان سمنان رخ دهد، خسارت های مالی و جانی آن جبران ناپذیر و مجلس شورای اسلامی و دولت باید تدابیری ویژه ای برای رفع این چالش اتخاذ كنند.
وی ادامه داد : سمنان نیز همانند سایر استان های كشور از واحدهای مسكونی و تجاری فرسوده قابل توجهی رنج می برد و باید استانداری سمنان توجه ویژه ای به بازسازی این واحدها داشته باشد.
نماینده مردم شهرستان های سمنان مهدیشهر و سرخه در مجلس شورای اسلامی خاطر نشان كرد: فقط در شهر سمنان بیش از 34 هزار واحد مسكونی و تجاری وجود دارد كه هر لحظه امكان تخریب این واحد و خسارت های مادی و جانی با وقوع یك حادثه طبیعیوجود دارد.
وی با بیان این كه دولت در بازسازی زیر ساخت واحدهای مسكونی و تجاری باید كلان نگر باشد، تصریح كرد: تخصیص اعتبار به صورت قطره چكانی كاری را از پیش نمی برد و دولت باید تقدیم لایحه تاثیرگذار برای رفع این مشكلات جامعه گام بردارد.
همتی تصریح كرد : در زمان حاضر واحدهای مسكونی و تجاری فرسوده به عنوان یك چالش در استان سمنان مطرح است و در كمترین زمان ممكن دولت باید برای نوسازی این واحدها برنامه های جامعی را در دستور كار قرار دهد.
نماینده مردم شهرستان های سمنان مهدیشهر و سرخه در مجلس شورای اسلامی تصریح كرد: مردم ساكن در مناطق شهری فرسوده چشم انتظار نگاه و رسیدگی ویژه از طرف دولت برای توجه به مناطق فرسوده هستند.
شهردار سمنان هم درباره وضعیت بافت فرسوده این شهر گفت: تعداد واحدهای مسكونی و تجاری واقع شده در بافت فرسوده این شهر 34 هزار واحد است و مشاركت مردم برای نوسازی این واحدهای مسكونی و تجاری برای كاهش خسارت های احتمالی ضروری است.
حسین موسوی ادامه داد: در فروردین 95 با جاری شدن سیل در منطقه جنوب شهر سمنان شاهد تخریب چند واحد مسكونی و آبگرفتگی چندین خانه و از بین رفتن زندگی چند خانواده بودیم، لازم است برای جلوگیری از تخریب واحدهای فرسوده دیگر در حوادث طبیعی، اعتبار ویژه ای به شهرداری سمنان برای نوسازی واحدهای مسكونی تخصیص یابد.
وی ادامه داد: بعد از ریزش ساختمان های فرسوده در این سیل، شهرداری سمنان با بنیاد مسكن انقلاب اسلامی تفاهم نامه را منعقد كرد كه براساس آن با ارایه تسهیلات در راستای مقاوم سازی و نوسازی واحدهای مسكونی گام هایی برداشته شد.
شهردار سمنان با اشاره به مقاومت خیلی از مالكان در همراهی با شهرداری برای نوسازی پلاك های واقع در بافت فرسوده سمنان، اضافه كرد: تخریب خانه های ناایمن و فرسوده ای كه مالكان آن با شهرداری توافق نداشتند، از اقداماتی است كه می تواند در نوسازی واحدهای مسكونی مؤثر باشد، اما به دلیل فقر و معیشت مردم، شهرداری از این برنامه قهرآمیز اجتناب می كند.
وی خاطر نشان كرد: ایجاد توقفگاه خودرو یكی دیگر از نیازهای اساسی در جنوب شهر سمنان و در منطقه بافت فرسوده است كه تاكنون سرمایه گذاران بخش خصوصی توجه ای به درآمدزا بودن در این بخش نداشته اند و باید از این نظر برای آنان جذابیت ایجاد شود.
موسوی با بیان این كه شهرداری سمنان برای نوسازی واحدهای تجاری و مسكونی در بافت های قدیمی و فرسوده شهری بسته های حمایتی اقتصادی و مشوق های قانونی در نظر گرفته است، گفت: حضور سرمایه گذاران و ارایه تسهیلات بانكی می تواند گره گشای مشكلات شهرداری سمنان برای رفع مشكل بافت فرسوده باشد.
وی خاطرنشان كرد: مرمت خانه های تاریخی جعفری، خطیبی، ناظمیان و رنجبران در بافت فرسوده و قدیمی سمنان از اقدام قابل توجه شهرداری سمنان در سال 95 به منظور افزایش رونق گردشگری در جنوب شهر سمنان بود.
شهردار سمنان ادامه داد: نوسازی واحدهای مسكونی و تجاری نیازمند همكاری دستگاه های اجرایی، و مشاركت حداكثری مردم است و شهرداری به تنهایی نمی تواند این حجم از بافت فرسوده را بازسازی كند.
به نظر می رسد در گام اول باید در رسانه ها یك رویكرد تشویقی و تبلیغی برای ترغیب ساكنان و مالكان واحدهای بافت فرسوده برای نوسازی ایجاد شود، در گام های بعدی، ارایه بسته های تشویقی، تسهیلات بلاعوض یا با كارمزد پایین، ایجاد زیرساخت های شهری و خدماتی ویژه برای این بافت ها، ارایه امتیازهای ویژه در ارایه خدمات شهری و كمك به نوسازی بافت های قدیمی در دل بافت های فرسوده به منظور رونق گردشگری باید بیشتر مورد توجه مسوولان قرار گیرد.
7344/6103 خبرنگار: امیرحسین كاشی منش ** انتشار دهنده: مصطفی دهقان
برای آگاهی از تازه ترین اخبار و رویدادها در استان سمنان به نشانی IRNASEMNAN@ كانال اخبار ایرنا سمنان مراجع كنید.