از جنبش دانشجویی تا شخصیت قرآنی آیت الله هاشمی رفسنجانی

** بررسی تاریخ جنبش دانشجویی ایران با تكیه بر نقد و بررسی كتاب ٥٠ سال جنبش دانشجویی در ایران
نشست علمی «بررسی تاریخ جنبش دانشجویی ایران با تكیه بر نقد و بررسی كتاب ٥٠ سال جنبش دانشجویی در ایران» در پژوهشكده تاریخ اسلام برگزار شد.

«غلامرضا ظریفیان» استاد تاریخ دانشگاه تهران در این نشست گفت: جنبش دانشجویی یكی از دیرپاترین جنبش های معاصر ایران است كه از زمان شكل‌گیری آن، حدود ٨٠ سال می‌گذرد. شاید بتوان سابقه آن را حتی به عقب تر برد البته نه در شكل گیری آن، بلكه از زمانی كه دانشجویان به خارج اعزام می شدند و پس از بازگشت به كشور، نقش كلیدی‌ را در مشروطه و تحولات پس از آن و در تاسیس دانشگاه های مختلف ایفا كردند كه بخشی از آنها دانشجویان اعزام شده به خارج از كشور و بخشی نیز از فارغ التحصیلان دارالفنون بودند.

استاد تاریخ دانشگاه تهران بیان داشت: نطفه اولیه جنبش دانشجویی و نخستین تحصن و اعتراض دانشجویی در ١٣١٥خورشیدی یعنی 2 سال بعد از تاسیس دانشگاه تهران شكل گرفت و تداوم پیدا كرد.

وی در ادامه افزود: جنبش دانشجویی در ایران، فراز و نشیب های زیادی را پشت سر گذاشته و گفتمان های زیادی را تجربه كرده است. «هادی نخعی» از فعالان مبارزه قبل از انقلاب اسلامی و دانشجوی دانشگاه پلی تكنیك بود كه بعد از پیروزی انقلاب با وجود اینكه موقعیت خوبی برای كار و زندگی داشت، وارد سپاه شد و در آنجا به عنوان یك عنصر ایده پرداز و كسی كه اهل تفكر و ایده بود، شناخته شد. او وارد دفتر سیاسی می شود و با آغاز جنگ و تحول هایی كه در سپاه رخ می دهد با كمك عده دیگری، مركز «مطالعات و تحقیقات جنگ» را راه اندازی می كنند. در واقع، او یكی از بنیانگذاران تاریخ علمی جنگ است.

«هادی خانیكی» استاد دانشگاه در این نشست با اشاره به تلاش های علمی نخعی یادآور شد: به دلیل همین تلاش های علمی او، كتاب «٥٠ سال جنبش دانشجویی در ایران» را باید با زبان و روایتی دیگر مطالعه كرد. این اثر فقط یك نوشته نیست بلكه حاصل یك زندگی است.

كتاب نخعی از معدود كتاب هایی است كه با تامل در متون و اسناد جنبش دانشجویی با روایتی متفاوت با آنچه تاكنون كتاب های تاریخ جنبش دانشجویی به دست داده اند، به این جنبش پرداخته است و به دلیل این كه ما در توصیف و تبیین تاریخ فعالیت ها و جنبش دانشجویی از منظر كنشگران مسلمان و روشنفكران مسلمان دچار فقر هستیم، این كتاب جایگاه ممتازی دارد.

«ابراهیم شیخ» عضو هیات علمی سازمان مدیریت صنعتی از دیگر سخنرانان این نشست با اشاره به كتاب هادی نخعی اظهار داشت: دوره ‌ای كه نخعی برای تحلیل انتخاب كرد؛ یعنی ١٣٠٩ تا ١٣٥٩ خورشیدی اتفاق ها و تحول های بسیار مهمی برای جنبش دانشجویی رخ داده است كه كتاب ٥٠ سال جنبش دانشجویی در ایران می‌تواند تصویر دقیقی از این جنبش ارایه دهد.

«رضا حجتی» مدیركل مشاركت های اجتماعی جوانان با اشاره به پیوستگی جنبش دانشجویی در كتاب نخعی بیان داشت: همیشه با یك جریان مستمر جنبش دانشجویی در كشور وجود داشته است. ما از همان آغاز پیدایش دانشگاه و حتی قبل از آن با اعتراض های دامنه دار، پیوسته و متراكم دانشجویی رو به رو بوده‌ایم كه نشان می دهد این جنبش‌ها علت موجه داشته اند، یعنی علت های آنها وجود داشته كه ایجاد شده اند.

** بررسی مبانی نظری و مفاهیم دینی حوزه مد و لباس اسلامی- ایرانی
دومین نشست از سلسله نشست های «بررسی مبانی نظری و مفاهیم دینی حوزه مد و لباس اسلامی- ایرانی» در محل خانه كتاب ایران برگزار شد.

«فرشته روح افزا» عضو شورای عالی فرهنگی- اجتماعی زنان و خانواده در ابتدای سخنان خود با تاكید بر ضرورت ارایه معیارهای مناسب در لباس ایرانی- اسلامی گفت: سبك پوشش یكی از مهم ترین مولفه های سبك زندگی، از جلوه های تمدن بشر و یك رفتار معنا دار است و از جمله ابزارهایی به شمار می رود كه به كمك آن تاریخ اجتماعی و فرهنگ یك جامعه را می توان مطالعه كرد.

عضو شورای عالی فرهنگی- اجتماعی زنان و خانواده با اشاره به لزوم توجه به اطلاعات و نتایج فعالیت های پژوهشی كه در زمینه مد و لباس صورت گرفته است، بیان داشت: اگر از اطلاعات و یافته های حاصل از پژوهش ها در طراحی لباس ها بهره گرفته شود می توان به الگویی متناسب با نیاز های جامعه دست یافت.

روح افزا در ادامه افزود: باید مكانی برای ارایه پوشش های زیبا و هویت بخش در جامعه وجود داشته باشد كه اكنون نمایشگاه های مد و لباس این امر را به عهده گرفته اند اما متاسفانه لباس هایی كه در این همایش ها ارایه می شوند برای حضور در همه بخش های جامعه متناسب نیست و برخی از طرح ها در صورت استفاده در سطح شهر باعث تمسخر افراد می شود.

** محله، پدیده پایدار اجتماعی با مركزیت مسجد در شهر اسلامی
نشست نهایی نظریه «محله، پدیده پایدار اجتماعی با مركزیت مسجد در شهر اسلامی» مربوط به «محمدرضا پورجعفر» عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس در این دانشگاه برگزار شد.

پورجعفر در تشریح نظریه خود اظهار داشت: در حالی كه محله ایرانی اسلامی به صورت واحدی اجتماعی، پایداری خود را با ارزش ها و سرمایه های اجتماعی محلی و با مركزیت محلی همچون مسجد یا حسینیه به منزله كانونی برای فعالیت های مذهبی، فرهنگی و اجتماعی در دورانی متمادی به نمایش گذاشته است. باید ضمن ارتقا محله های موجود به عنوان پایگاه هایی اجتماعی بر اساس اندوخته های فرهنگی- اجتماعی، در بازآفرینی این واحد ارزشمند شهری با مركزیت مسجد و همچنین در برنامه ریزی و طراحی محله های جدید چه در حوزه گسترش شهرها وچه در شهرهای جدید در حال و آینده كوشا باشیم.

در این ارتباط سعی شده تا در قالب نظریه ای بر اساس فرهنگ اسلامی و پیشینه شهرسازی در دوران اسلامی در ایران ویژگی های محیط مسكونی استنتاج و الگویی كاربردی برای محله ای ایرانی اسلامی ارایه شود.

عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس یادآور شد: فضای عمومی اصلی محله باید جوابگوی عملكرد های مختلف اجتماعی، فرهنگی و مذهبی و به صورت چند عملكردی باشـد. این بدان معناست كه فضاهای اصلی عمومی باید امكاناتی را برای همه مراسم سوگواری و روزهایی مانند تاسـوعا – عاشـورا ، عیـد فطر، عید قربان، عید غدیر، میلاد ها و عید نوروز فراهم كند.

پورجعفر اظهار داشت: نوع مصالح برای بافت و جداره ها باید محلی و اصیل باشد و یا بومی سازی شوند. رنگ های اسـتفاده شده نیز باید از اصالت و كیفیت بومی و محلی برخوردار باشد. به زبانی دیگر بافت محله بهتر است تبلور وتجلی تواضح و فروتنی باشد. محله باید در ارتقاء تعامل های اجتماعی برنامه ریزی و طراحی شود.

** شناخت شناسی تفسیر راهنما و تجلیل از شخصیت قرآنی آیت الله هاشمی رفسنجانی
نشست «شناخت شناسی تفسیر راهنما و تجلیل از شخصیت قرآنی آیت الله هاشمی رفسنجانی» در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد.

«حسینعلی قبادی» رییس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در ابتدای این نشست بیان داشت: آیت‌الله هاشمی برای پیروزی انقلاب اسلامی مجاهدت های بسیاری انجام داد و مانند آیت الله سیدعبدالكریم موسوی اردبیلی از چهره های نادر انقلاب اسلامی بود.

رییس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی استراتژیست بودن و اعتدال گرایی را در شمار خصوصیت های بارز آیت‌الله هاشمی دانست و بیان داشت: آیت الله هاشمی بیشتر روزهای خود را به كار علمی و پژوهشی و حفظ منافع ملت سپری می كرد. همچنین او باعث پیوند نسلی شد؛ یعنی پل ارتباطی آرمان های امام‌(ره) با جوانان ایرانی بود، چرا كه وی ارتباط خوبی با نسل های مختلف پس از انقلاب اسلامی به ویژه جوانان داشت.

وی در ادامه افزود: آیت الله هاشمی در هیچ زمانی كار علمی را كنار نگذاشت و حتی در هنگام مسوولیت های سنگین از فعالیت های علمی غافل نبود.

«اشرف بروجردی» معاون پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی، آیت الله هاشمی را زبان و شناسنامه انقلاب اسلامی دانست و گفت: من او را آموزگار انقلابیون می دانم.

معاون پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی در ادامه یادآور شد: ربیس فقید مجمع تشخیص مصلحت نظام، علم، آگاهی و دانش را جزو ضرورت های جامعه بشری می دانست، حتی به خاطر دارم كه در برنامه اول توسعه، آیت‌الله هاشمی توجه زیادی به علم و دانش و فهم و آگاهی مردم كرده بود، بنابراین از دیدگاه من و بسیاری از پژوهشگران او شخصیتی بسیار والا و بزرگ داشت.

«فروغ پارسا» مسوول پژوهشكده مطالعات قرآنی پژوهشگاه علوم انسانی با اشاره به شخصیت قرآنی آیت الله هاشمی بیان داشت: با حركتی كه سید جمال الدین اسدآبادی در جهان اسلام ایجاد كرد رویكردهای تفسیری متحول شد و سیدجمال كه از عقب ماندگی و تحت سلطه قرار گرفتن مسلمانان به شدت رنج می برد، راز نجات و رستگاری مسلمانان را در بازگشت به قرآن دید. در واقع گفتمان عصری سازی فهم و تفسیر قرآن كریم از حركت او شروع شد و یكی از ویژگی های تفسیرهای معاصر، بازگشت به قرآن با رویكرد عصری اجتماعی است.

مسوول پژوهشكده مطالعات قرآنی پژوهشگاه علوم انسانی با اشاره به ویژگی های «تفسیر راهنما» از آیت الله هاشمی گفت: تفسیر راهنما در همان پارادایم تفسیر عصری و اجتماعی سیدجمال الدین اسدآبادی پایه ریزی و تدوین شده است. چنان كه آیت الله هاشمی در مقدمه این تفسیر از قرآن با عنوان شهد شفابخش دردهای فردی و اجتماعی یاد می كند. او می گوید متأسف بودم كه چرا امت اسلامی طی قرن ها، آن گونه كه باید برای كتاب قرآن سرمایه گذاری بایسته ای نكرده است.

«محسن هاشمی» فرزند آیت الله هاشمی نیز درباره تفسیر راهنما اظهار داشت: فیش‌های قرآنی این تفسیر طی سه سالی كه پدرم به زندان محكوم بود تهیه و در 22 یا 23 دفتر 200 برگی جمع آوری شد كه به مرور بخشی از آن در ملاقات های همسر وی به بیرون از زندان انتقال پیدا كرد و تعدادی از فیش ها نیز پس از آزادی از زندان گردآوری و با همكاری جمعی از دوستان از جمله حجت الاسلام عبدالمجید معادیخواه و فعالان حوزه مطالعات قرآنی مانند «مركز معارف قرآن» در قم به صورت یك مجموعه در حال تدوین است.

حجت‌الاسلام «سیدمحمدعلی ایازی» رییس سابق مركز فرهنگ و معارف قرآن جامعیت، نواندیشی و ابتكار را از ویژگی های تفسیر راهنما آیت الله هاشمی دانست و گفت: برجسته ترین شاخصه تفسیر راهنما، عینیت بخشیدن قرآن در جامعه است.

رییس سابق مركز فرهنگ و معارف قرآن نثر روان و مطابق با زبان معیار امروز جامعه و قابل استفاده بودن برای مردم عادی و متخصصان نیز از ویژگی های دیگر این تفسیر برشمرد.

«حجت الاسلام محمدصادق یوسفی مقدم» رییس مركز فرهنگ و معارف قرآن كریم نیز در سخنان خود به ارزش تفسیر راهنما به لحاظ شكل‌گیری آن در دوران مجاهدت آیت الله هاشمی در زندان طاغوت و با تكیه بر اجتهاد وی، اشاره كرد و بیان داشت: از مجموع مباحث و فیش های آیه الله هاشمی 33 جلد فرهنگ قرآن و نیز فرهنگ موضوعی تفاسیر تهیه و تدوین شده است.

حجت الاسلام «سیداسدالله موسوی عبادی» مسوول اطلاع رسانی مركز فرهنگ و معارف قرآن كریم، تفسیر راهنمای آیت‌الله هاشمی را كلیدی برای فهم قرآن دانست و گفت: در مركز مطالعات فرهنگی حوزه علمیه قم نرم ‌افزار تفسیر راهنمای آیت‌الله هاشمی را راه اندازی شده است.

مسوول اطلاع رسانی مركز فرهنگ و معارف قرآن كریم در ادامه افزود: بررسی كتاب تفسیر راهنمای آیت‌الله هاشمی را نمی‌توان در یك یا دو جلسه تشریح و بیان كرد.

*گروه اطلاع رسانی
خبرنگار: مهدی احمدی** انتشار دهنده: شهربانو جمعه
**پژوهشم**9370**9131
*ایرنا مقاله كانالی برای انعكاس مقاله های اندیشكده ها- پژوهشكده ها- دانشكده ها- مراكز تحقیقاتی و رسانه های ایران وجهان*
Irnaarticle@