تعطیلی كتابفروشی ها در سایه تغییر ذائقه فرهنگی مردم

به گزارش ایرنا، چندی پیش خبری مبنی بر تعطیلی یك فروشگاه كتاب در منطقه سعادت آباد تهران به دلیل ورشكستگی در فضای مجازی منتشر شد، مالك این فروشگاه در یك یادداشت تلگرامی اعلام كرد بزودی همه كتابفروشی ها مجبور به ترك كار و كسب خود خواهند شد.
وی در این یادداشت توصیه كرده بود، مردم به خاطر آینده فرزندان خود كتاب خریداری كنند تا در آینده آنها افرادی بی سواد نشوند.
موضوع كتاب نخوانی و كمبود ویترین در كشور موضوع تازه ای نیست، علیرغم توصیه های اكید مسوولان از جمله مقام معظم رهبری مبنی بر مطالعه و ترویج فرهنگ كتابخوانی در كشور، همچنان این كالای فرهنگی مورد بی مهری و بی توجهی واقع شده تا جاییكه برخی كتابفروشان به همین دلیل اقدام به تعطیلی فروشگاه خود كرده و برخی دیگر به فروش كتب كمك آموزشی و درسی و نوشت افزار روی آورده اند.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز كه سرانه مطالعه در كشور را پایین می داند، وضعیت كتابفروشی را نامناسب توصیف كرده و می گوید: روزانه با تعطیلی كتابفروشی هایی مواجه هستیم كه بنگاه های املاك، نمایشگاه، آرایشگاه و پیتزافروشی ها جایگزین آنها شده است.

** 800 كتابفروشی با حداقل استاندارد در كشور 80 میلیونی
مدیر انتشارات تیمورزاده با اشاره به كمبود شدید ویترین كتاب به خبرنگار ایرنا می گوید: در كشوری با جمعیت 80 میلیون نفر به دشواری 800 كتابفروشی با حداقل استانداردهای لازم یافت می شود.
فرهاد تیمورزاده می افزاید: این بدان معناست كه به ازای هر یكصد هزار نفر، فقط یك كتابفروشی در كشور وجود دارد، این در حالیست كه هر روز بر تعداد فست فود فروشی ها، لباس فروشی ها و لوازم لوكس فروشی ها افزوده می شود.
وی با بیان اینكه سالهای مدید است كه در حمایت از كتاب و مطالعه شعار داده می شود، ادامه می دهد: در صورتی كه از شعار و وعده و وعید فاصله می گرفتیم و گام ‌های موثر اجرایی در این مسیر برمی‌داشتیم، ثابت می شد، همانطور كه فروشگاه‌های مختلف در این كشور به واسطه چرخش مالی خوب خود سرپا مانده‌اند، با قوانین حمایتی بستر لازم برای تاسیس كتابفروشی ها در همه نقاط كشور فراهم می‌ شود.
ناشر برگزیده اولین جشنواره ملی كتاب اولیا و مربیان اضافه می كند: در صورت توجه و حمایت از كتابفروشی ها و راه اندازی این فروشگاه ها،‌ كتابفروشی‌های وسیع چند هزار متری در شهرهای بزرگ و چند صد متری در شهرهای كوچكتر و چند ده متری در محلات در چشم مردمان و كودكان این مرز و بوم بیگانه به نظر نمی رسید.
وی با اشاره به تعطیلی برخی كتاب‌فروشی‌های موجود در طبقات همكف مكان‌های غیرتجاری می گوید: بی‌توجهی به حقوق عمومی مردم در دسترسی به مكانی فرهنگی به نام كتابفروشی و برخورد سریع با صاحبان و پلمب این مكان‌ها به دنبال یك شكایت خصوصی در حالی انجام می شود، كه در ورودی ایستگاه‌های مترو و داخل واگن‌های آن، مواجه با حضور دستفروشانی هستیم كه از شیر مرغ تا جان آدمیزاد را می‌فروشند.
به گفته تیمورزاده، این افراد علاوه بر اینكه چهره شهر را به یك بازارچه مرزی تقلیل داده‌اند، مزاحم ایستادن و راه رفتن شهروندان نیز هستند.
وی با انتقاد از رفتارهای دوگانه و ایجاد محدودیت و رفتار سلبی در قبال ناشران و كتابفروشان ادامه می دهد: بیماری فروش و توزیع كتاب در كشور و كمبود شدید ویترین آن منجر به روی آوری گسترده و اجباری مردم به نمایشگاه بین‌المللی كتاب تهران شده است.

** تعطیلی كتابفروشی ها و عواقب خطرناك این آفت
یك نویسنده نیز در این باره می گوید: یافتن راهكارها برای آفت تعطیلی كتابفروشی ها نیاز به همت عالی و بسیج همگانی دارد كه متاسفانه هیچ قدمی در این زمینه برداشته نشده است.
پروین پناهی ینگی قشلاق با بیان اینكه عواقب خطرناك این آفت و خوره ای كه به ریشه فرهنگ ما یعنی كتابخوانی افتاده در دهه های بعد بروز خواهد كرد، می افزاید: باید گفت خیلی زود دیر می شود زیرا هویت هر ملتی، فرهنگ آن ملت است و زمانی كه فرهنگ از بین برود، تاریخ، قدمت، سنت و همه چیز آن ملت ازبین خواهد رفت.
وی ادامه می دهد: پیشرفت تكنولوژی و سهولت كسب اطلاعات و ورود ماهواره ها باعث ایجاد تنوع در اوقات مردم شده و كم كم كتاب از كالای سبد خانوارها حتی كتاب دوستان حذف شده، هرچند نظام آموزش و پرورش نیز هیچ برنامه جامع و علمی برای تشویق دانش آموزان به مطالعه آزاد، در برنامه خود قرار نداده است.
نویسنده «راز فقیری كه پادشاه شد» اضافه می كند: اكنون دانش آموزان با مطالب كم محتوا و خشك درسی، از كتاب گریزان كرده است، از طرفی مدرك گرایی باعث شده، خانواده ها، فرزندان را با فرستادن اجباری به انواع كلاس های كنكور با حجم زیادی از متون پیچیده، لذت كتابخوانی را از آنها سلب كنند.

** جوانان از كتاب دلزده اند
به گفته پناهی ینگی قشلاق، قشر عظیمی از جوانان امروز از كتاب دلزده شده اند و برای كسب مطالب مورد نیازخود، آسانترین راه یعنی اینترنت را انتخاب می كنند.
این كتابفروش می گوید: با توجه به آسان بودن برقراری ارتباط با سایر فرهنگ ها، ذائقه مردم تغییر كرده و دیگر با مطالب تحریفی و ممیزی ارضا نمی شوند و گرایش كمتری به آثار ملی خود دارند.
پناهی ینگی قشلاق با بیان اینكه ورود سرگرمی های مختلف رسانه از طریق ماهواره و موبایل، تمایل برای خریدن و خواندن كتاب را كاهش داده، ادامه می دهد: انواع برنامه ها، فیلم ها و سرگرمی های جذاب برنامه ریزی شده كه از طریق رسانه های بیگانه به خورد جامعه داده می شود از دیگر عواملی است كه از گرایش به مطالعه و احساس نیاز به كتابخوانی كاسته است.
وی می گوید: نویسنده، ناشر، كتابفروش و مخاطب مانند حلقه های زنجیر بهم پیوسته هستند اما باید مشكلات هریك را از منظر ساختار ویژه خودش بررسی كرد.

** رابطه تنگاتگ كتابخوانی با معیشت و رفاه
پناهی ینگی قشلاق كه كتابفروشی وی تعطیل شده است، می افزاید: نمی توان گفت، تكنولوژی یا اینترنت عامل اصلی بی توجهی به مطالعه و كتاب است زیرا در كشورهای پیشرفته نظیر آلمان و ژاپن كه مهد تكنولوژی هستند، آمار مطالعه بالاتر از سایر كشورهاست بنابراین كتابخوانی، یك پروسه وابسته و نه یك پروسه مستقل است.
وی توضیح می دهد: این بدان معناست كه كتابخوانی رابطه تنگاتنگ با معیشت و رفاه اجتماعی دارد و تا زمانی كه اجتماع بهسازی نشود، نباید توقع داشت مردمی كه از صبح تا شب برای مسائل اقتصاد می دوند، نشسته و مطالعات عمیق كنند هرچند اگر هم این كار را انجام دهند، فقط یك نوع فرار از دغدغه ها و مشكلات و نه برای آموختن و ساختن بهترِ زندگی است.

** برنامه ای جامع برای فرهنگ سازی ارائه نشده است
این نویسنده با تاكید بر ایجاد احساس نیاز به كتاب در مردم اظهار می دارد: دولت در این زمینه هنوز برنامه جامع و قابل اجرایی ارائه نكرده تا مردم متوجه باشند، كتاب غذای روح است.
به گفته وی، وقتی در جامعه جایگاه هنری مشخص نیست و در اماكن عمومی تفاوتی بین افراد عادی و هنرمند یا نویسنده قائل وجود ندارد، مردم به این قشر و نوشته های آنها نیز بها نمی دهند.
پناهی ینگی قشلاق می افزاید: وقتی برای اخذ مجوز برای انتشاراتی به آثار و كارنامه نویسنده یا پژوهشگر توجه نمی شود و فقط مدرك قابل قبول است، هویت و ارزش هنرمند از بین رفته و تاثیر آن سبب می شود مردم برای رسیدن به جایگاه فرهنگی به اشتباه دنبال مدرك و نه مطالعه باشند.

** وادار كردن دولت برای حمایت از ناشران و نویسندگان
این نویسنده با بیان اینكه یك دست صدا ندارد از نویسندگان و هنرمندان می خواهد دولت را وادار كنند برای ارتقای فرهنگ كتابخوانی، نویسندگان، ناشران و كتابفروشان رایاری كند زیرا اگر این افراد حمایت شوند و سانسور كمترشود، محتوا بالارفته و هزینه ها پایین می آید و مردم رغبت بیشتری به مطالعه پیدامی كنند.
به باور پناهی ینگی قشلاق، وقتی سانسور باشد، محتوا كم شده و اهالی مطالعه بویژه جوانان ازطریق اینترنت به سمت مطالبی می روند كه با فرهنگ، هویت و ذائقه آنها سازگار نیست.

** سود كتابفروشی ها كفاف مخارج را نمی دهد
مدیرمسئول انتشارات ققنوس نیز با بیان اینكه سود كتابفروشی ها كفاف مخارج آنها را نمی دهد، به ایرنا می گوید: هزینه های كتابفروشی ها بالاست و دخل و خرج آنها متناسب نیست، از این رو كتابفروش یا اقدام به تعطیلی فروشگاه خود می كند و یا مانند بسیاری از كتابفروشان در تهران و شهرستان اقدام به عرضه كتاب های آموزشی و كمك درسی و یا نوشت افزار می كنند.
امیر حسین زادگان با بیان اینكه طرح های مانند عیدانه، تابستانه و پاییزه كتاب هم نتوانست به اندازه مورد انتظار، مردم را به سوی كتاب و مطالعه تشویق كند، می افزاید: یكی از دلایل فاصله گرفتن مردم از كتاب، وجود كتاب های فاقد جذابیت و تكراری در بازار است هرچند نباید از نقش شبكه های اجتماعی مانند تلگرام هم غافل بود.
وی ادامه می دهد: گوشی های اندرویدی و فایل های پی دی اف كتاب ها دیگر وقت و انگیزه ای برای مردم باقی نگذاشته تا آنها بتوانند به كتابفروشی ها مراجعه كرده و كتاب بخرند، گوشی های هوشمند با ایجاد هزینه های جانبی برای كاربران باعث شده پول زیادی برای آنها پرداخته شود اما همین مقدار را برای خریداری كتاب صرف نمی كنند.
این فعال عرصه نشر با بیان اینكه گرانی فقط بهانه ای برای نخریدن كتاب است، اضافه می كند: در مقایسه با سالهای گذشته و افزایش حقوق و درآمد مردم، اتفاقا قیمت كتاب افزایش آنچنان نداشته، به عنوان مثال قیمت كتاب در سال 91 با سال 95 زیاد تفاوتی نكرده در حالیكه گفته می شود قیمت همه چیز سه برابر شده ، قیمت این كالای فرهنگی سه برابر نشده است.
به گفته حسین زادگان، كتاب اگر گران است پس چرا مردم سراغ آن را در كتابخانه ها نمی گیرند در حالیكه آنها حتی به این مراكز فرهنگی برای مطالعه و گرفتن امانت مراجعه نمی كنند.
وی ادامه می دهد:‌ دولت در دوره های قبل كتاب هایی خاص را خریداری می كرد كه هیچ جاذبه ای برای مردم نداشت در حالیكه اگر این كتاب ها جذاب و به روز باشند، گرایش مخاطبان را به یار مهربان افزایش می دهد.

** تعطیلی كتابفروشی ها رو به افزایش است
مدیر مسوول انتشارات ققنوس می گوید: والدین باید از كودكی فرزندان خود را با كتاب و مطالعه آشنا كند و آموزش و پرورش و رسانه نیز در این میان كمك كنند به عنوان مثال كتابی در تلویزیون معرفی تا جاذبه ای برای خرید آن در میان مردم ایجاد شود .
وی با بیان اینكه مردم به راحتی از خرید و مطالعه كتاب صرف نظر می كنند، به تعطیلی روزافزون كتابفروشی ها اشاره كرده و می افزاید: تعطیلی برخی كتابفروشی ها پنهان است و فقط از غیر فعال شدن آن دسته از كتابفروشی هایی خبر داریم كه تعطیلی آنها در فضای مجازی و رسانه ها اعلام می شود.
به گفته حسین زادگان، برخی كتابفروشی های معتبر فروش كتاب های عمومی را از دستور كار خود حذف كرده و به عرضه كتابهای كمك درسی و نوشت افزار روی آورده اند.
فراهنگ ** 1880 ** خبرنگار: پروین اروجی * انتشار: امید غیاثوند