رسوب گذاری تهدیدی برای سد شیرین دره خراسان شمالی

به گزارش ایرنا، كمی بیش از یك دهه از زمان بهره برداری سد شیرین دره می گذرد اما كارشناسان و صاحب نظران از چند سالی است كه از كاهش عمر مفید این سد ابراز نگرانی می كنند.
عمر مفید این سد از این رو با تهدید روبه رو است كه میزان رسوب گذاری و انباشت گل و لای در مخزن این دریاچه نگران كننده است.
البته مسئولان می گویند هنوز آمار دقیقی از اینكه چه میزان رسوب گذاری در این سد انباشت شده است، ندارند اما آنان تایید می كنند كه میزان رسوب گذاری بیش از میزانی است پیش بینی شده بوده است.
البته پاییز امسال، روی دیگری از این مشكل در شهر بجنورد رخ نمود و آن تغییر مزه آب آشامیدنی بود كه سبب گلایه شهروندان بجنوردی شد.
غلامحسین ساقی، مدیرعامل شركت آب و فاضلاب خراسان شمالی، افزایش رسوب و گل و لای را از عوامل دخیل در تغییر كیفیت عنوان كرده و می گوید: علت تغییر كیفیت آب، افزایش رسوب منتقل شده به سد از بالادست و بالا آمدن سطح كف دریاچه و نزدیك شدن لایه بی هوازی به دریچه آبگیری از سد است.

*كنترل فرسایش و رسوب درحوزه آبخیزسد شیرین دره اولویت دارد
رئیس اداره مهندسی ومطالعات و دبیر كمیته فنی اداره كل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان شمالی در این باره می گوید: حوزه بالا دست سد شیرین دره از نقطه نظر لیتولوژیكی استعداد زیادی در زمینه فرسایش و تولید رسوب دارد به نحوی كه بیش از 60 درصد از كل گستره این حوزه از واحدهای زمین شناسی حساس به فرسایش مانند سازندهای شیلی و مارنی سرچشمه و سنگانه و نهشته های بادرفتی لسی تشكیل شده و به عبارتی ویژگی های زمین شناختی مزبور شرایط را برای تشدید فرایندهای فرسایشی در این حوزه مهیا ساخته است.
بهمن هوشمند اظهار می دارد: فرسایش بارانی، صفحه ای، شیاری، خندقی، كناره ای و بدلندی موجب شده تا حجم قابل توجهی از رسوبات به مسیرآبراهه ها وارد شده و در نهایت در مخزن سد شیرین دره بر روی هم انباشته شده و موجب كاهش حجم مخزن و طول عمر مفید این سد شوند.
وی می افزاید: از مهم ترین مشكلات این حوزه رواج دامداری سنتی و وابستگی زیاد دام به علوفه مرتعی و تراكم زیاد دام و چرای مفرط مراتع است و این عوامل موجب گرایش منفی و سیر قهقرایی مراتع در بیشتر مناطق حوزه شده است.
هوشمند می گوید: بررسی پروژه های آبخیزداری درحوزه سد شیرین دره نشان می دهد كه در سال 87، مطالعات مرحله توجیهی آبخیزداری در این حوزه پایان یافته و در ادامه امور مطالعاتی، تاكنون در سطح 10 زیرحوزه( حدود 70 درصد از كل مساحت حوزه مزبور) مطالعات تفصیلی - اجرایی آبخیزداری به انجام رسیده است .
وی می افزاید: به علت كمبود اعتبار تاكنون دربخش های كمی از حوزه آبخیز این سد عملیات اجرایی آبخیزداری انجام شده است و لذا با این روند فرسایش و حجم زیاد رسوبات وارده به مخزن سد، ضرورت دارد تا مسئولین امر اقدامات عاجلی را نسبت به افزایش اعتبارات آبخیزداری در حوزه سد شیرین دره انجام دهند.
وی می گوید: كنترل نشدن فرسایش و رسوب در حوزه سد، انباشتگی رسوبات در مخزن سد و كاهش عمرمفید آن به خروج تدریجی این سد از چرخه بهره برداری منجر خواهد شد و البته جهت حصول نتیجه و كنترل پایدار فرسایش و رسوب در این حوزه ، مدیریت جامع منابع طبیعی و آبخیزداری با مشاركت تمامی ادارات و آحاد مردم و آبخیزنشینان در حفظ و حراست از منابع طبیعی ضرورت دارد.
مدیركل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان شمالی هم در این باره می گوید: برای كنترل فرسایش و حافظت از خاك در حوضه سد شیرین دره، تاكنون در سطح هشت زیر حوزه به گستره 88 هزار و 400 هكتار و بیش از نیمی ازگستره حوزه طرح های مطالعاتی تهیه و تصویب شده است.
حسن وحید اظهار می دارد: در سطح 5 درصد از كل حوزه آبخیز سد شامل حوزه های آبخیز پیربز پسین دره و قلعه محمدی در مجموع به گستره بیش از هشت هزار هكتار عملیات اجرایی از سال 87 تا كنون در حال اجرا است.
وی می افزاید: در كل حوزه سد شیرین دره مطالعات فاز شناسایی و توجیهی آبخیزداری انجام شده و در سطح بیش از هشت زیر حوزه از حوزه آبخیز سد مطالعات تفصیلی اجرایی آبخیزداری انجام و طرح های مطالعاتی مصوب و آماده اجرا است.
وی خاطرنشان می كند: تاكنون بیش از 20 میلیارد ریال برای اجرای عملیات آبخیزداری در این حوزه مصوب و بیش از هشت میلیارد ریال تخصیص یافته است اما، اعتبار برای اجرا در كل حوزه 650 میلیارد ریال اعتبار نیاز دارد.

*میزان رسوب بیش از حدپیش بینی شده است
مدیرعامل شركت آب منطقه ای خراسان شمالی نیز با تایید وجود مشكل افزایش میزان رسوب گذاری در سد شیرین دره می گوید: میزان رسوب گذاری در هر سد، به هنگام طراحی برآورد می شود اما میزان رسوبی كه وارد مخزن شده بیش از میزان پیش بینی است.
سیدابراهیم علوی اظهار می دارد: برای كنترل اثرات سیلاب و به منظور كاهش میزان رسوب گذاری در مخزن سد، اجرای طرح های آبخیزداری در بالا دست سد سرعت داده شود البته در این زمینه طرح هایی در دست پیگیری است.

*رهاسازی آب سد شیرین دره
این روزها خبر دیگری منتشر شده است كه گفته می شود بی ارتباط به موضوع گل و لای در سد شیرین دره نیست.
شركت آب منطقه ای خراسان شمالی در حالی از رها سازی آب سد خبر داده است كه گفته می شود علت این امر، خروج گل و لای و رسوب های سد است.
رهاسازی با حجم زیاد و دبی بالا انجام می شود تا رسوب ها از سد خارج شوند.
معاون حفاظت و بهره‌برداری شركت آب منطقه‌ای خراسان شمالی اوایل امسال در گفت و گویی اعلام كرده بود: برابر مطالعات اولیه انجام‌شده در سه سال گذشته مشخص شده حجم مخزن كاهش قابل‌توجهی معادل 19 میلیون و 500 هزار مترمكعب داشته است كه موضوع برای بررسی به شركت مشاور طرح منعكس شده است.
رضا نعیمی اظهار كرده بود: حجم مخزن سد شیرین دره برابر مشخصات فنی و طراحی انجام‌شده توسط شركت مهندسان مشاور مؤلف طرح 91 میلیون مترمكعب است و بخشی از این حجم در زمان بهره‌برداری توسط رسوبات و مواد معلق آب پر می‌شود.
سد شیرین دره در 65 كیلومتری شمال غربی شهر بجنورد در محدوده شهرستان مانه و سملقان قرار دارد و یكی از بزرگ‌ترین سدهای خراسان شمالی است كه بر روی رودخانه شیرین دره، یكی از سرشاخه‌های رود اترك ساخته شده است.
این سد با هدف كنترل و مهار سیلاب‌ها، تأمین آب آشامیدنی مورد نیاز برای شهر بجنورد و روستاهای مسیر خط انتقال، آب مورد نیاز صنایع و تأمین آب لازم برای بهبود و توسعه كشاورزی زمین‌های پایین دست ساخته شده است. عملیات ساخت این سد در مهر ماه سال 75 آغاز شد و در فروردین ماه سال 84 به بهره برداری رسید.
7185/ 6042 خبرنگار: كبری علی آبادی** انتشاردهنده: سیدحسین قدسی