به گزارش ايرنا، با فرا رسيدن اسفند يا ' بايرام آئيي ' خانه تكاني هم در اين سرزمين آغاز مي شود و گويي نخستين گام براي استقبال از بهار، خانه تكاني است؛ زدودن گرد و غبار، شستوي وسايل خانه و دور ريختن وسايل كهنه از جمله برنامه آئيني 'هيس آلماق' در اين ديار است.
درست كردن ' سبزه عيد نوروز ' رسم ديگري در اين ديار است و زنان شهري و روستايي 10 روز مانده به پايان سال دانه هاي گندم، عدس و بلال را در ظرفي خيس مي كنند و روي آن پارچه نازكي مي كشند و هر از گاهي روي آن، آب مي پاشند تا دانه ها اندك اندك جوانه بزنند و سبز شوند.
برخي از زنان با سليقه نيز اين كار را با بذر بر روي كوزه هاي سفالي انجام مي دهند و پس از چند روز و با جوانه زدن و ريشه دواندن سبزه ها، لايه اي از سبزه بر روي كوزه نقش مي بندد.
'عارافا آخشامي' از رسوم قديمي مسلمانان آذربايجان غربي و به ويژه شيعيان است كه در قالب آن مردم قبل از تحويل سال و يك روز مانده به عيد سر مزار عزيزان خود حاضر مي شوند و سبزه هايي را بر مزارشان مي گذارند و فاتحه مي خوانند.
اين رسم به معناي ياد كردن انسانهايي است كه زماني با آنان در يك خانه زندگي كرده اند يا رفيق آنان بوده اند؛ مردم آذربايجان بر اين باور هستند كه روح مردگان در اين روز شاد مي شود و آنان همواره در روزهاي شاد چشم به راه هستند.
'سفره هفت سين' هم از آئين هاي نوروزي است كه پيشينه بسيار كهني دارد و تا به امروز نيز به حيات خود ادامه داده است و به گفته محمدرضا بختياري نويسنده ' كتاب ادبيات عاميانه و فولكور آذربايجان ' در سفره هفت سين، هفت روييدني خوراكي كه با حرف سين آغاز مي شود و نماد فراواني است، قرار مي گيرد.
وي ادامه داد: سبزه، سيب، سمنو، سير، سنجد، سكه و علاوه بر آنها، شمع، گلاب، آئينه، قرآن، تخم مرغ، كاسه آب، ماهي زنده در آب و دانه هاي اسپند سفره هفت سين را زينت مي دهند.
نويسنده ادبيات عامه و فولكلور آذربايجان، سبزه و سيب را نماد زايش، سمنو را محرك عشق و دلدادگي، سير را دارويي براي سلامتي انسان، دانه هاي اسپند را به معناي تقدس، شمع را روشنايي، كاسه آب را نماد زلالي، ماهي زنده را نشانه زندگي و شادي و تخم مرغ را نشانه باروري مي داند.
در نجوم هم عدد هفت خانه آرزوهاست و رسيدن به اميدها را در خانه هفت نويد مي دهند و علامه مجلسي معتقد است كه آسمان هفت طبقه و زمين هفت طبقه است و هفت ملك يا فرشته موكل بر آنند و اگر موقع تحويل سال هفت آيه از قرآن مجيد را كه با سين شروع مي شوند را نجوا كنند آنان را از آفت هاي زميني و آسماني محفوظ مي دارد.
بر اين اساس در آداب و سنن برخي اديان و هم چنين در بسياري از موارد سنتي و قبيله اي، عدد هفت در مصداق هايي چون هفت موضع نمازگزار، هفت سلام قرآن، هفت تكبير در صفا و مروه، هفت آسمان، هفت روز هفته، هفت ديار و هفت دوزخ اهميت بارزي دارد.
شايد به خاطر همين تقدس عدد هفت بوده است كه در سفره عيد نوروز هفت شي كه هر يك معرف نمادي است، بر سر سفره گذاشته مي شود.
*** چند ساعت مانده به تحويل سال
پژوهشگر و مردم شناس اروميه اي گفت: چند ساعت به تحويل سال ' بايرام سفراسي' يا سفره عيد در اتاق ويژه مهمانان پهن مي شود و در اين سفره تنقلات، گردو، كشمش، حلواي خانگي، نقل، شيريني خانگي، كلوچه خانگي، غذاهاي خانگي، شير برنج، تخم مرغ رنگ شده با پوست پياز، انگور يادگار مانده از پائيز و ميوه هاي مختلف خودنمايي مي كند؛ اين سفره يا ' بايرام سفراسي ' در تمامي روستاهاي آذربايجان غربي تا روز سيزده باز مي ماند و هر ميهماني كه بيايد سر اين سفره مي نشيند.
عيسي عزيزنژاد ادامه داد: در سفره هاي عيد قديمي و سنتي تنقلاتي مانند نخود، كشمش، مغز بادام و گردو، شيريني هاي رنگين، شيريني نعناعي، سنجد، خرما، انجير، انار، سيب، ' قيزيل ئوزوم' انگور سرخ، ترشي خربزه يا ترشي انگور، شيريني كوكه، حلواي خانگي و همچنين موادي مانند: سجوق، سماق، سير، سكه، لپه، برنج، بلغور و سبزه را به عنوان سفره هفت سين در كنار اقلام ياد شده بالا مي گذاشتند، سبزه را معمولا از پخله ' باقلا ' يا گندم و در برخي خانواده از سنبل تهيه مي كردند.
وي اضافه كرد: با نزديك شدن به زمان تحويل سال، طبق سفارش اسلام ،مومنان غسل مستحبي كرده و خود را براي سال نو تطهير مي كنند؛ بزرگ خانواده به اتفاق اهل خانواده بر سر سفره عيد مي نشينند و سوره هايي چند از قرآن مجيد را تلاوت مي كند و برخي نيز در روستاها در مساجد جمع مي شوند و دعاي 'چهل ياسين' را مي خوانند و بر تنگ ماهي فوت مي كنند و بر اين باورند كه هر موقع ماهي سرخ داخل تنگ وارونه شود، نشان تحويل سال است.
*** لحظه تحويل سال درختان كنار آب سر تعظيم فرود مي آورند
پير مردان و پير زنان مناطق روستايي معتقدند كه با تحويل سال درختان كنار نهر آب سر تعظيم فرود مي آورند و آب بند آمده و از حركت مي ايستد و هركس اين اتفاق را ببيند هر آرزويي بكند، دعايش مستجاب مي شود.
به همين دليل دختران دم بخت و زنان و مردان سعي مي كنند تا موقع تحويل سال اين صحنه را ببينند اما هنوز كسي شاهد اين اتفاق نشده است.
و آنگاه كه سال نو مي شود، دعاي تحويل سال قرائت مي شود ' يا مقلب القلوب و الابصار، يا مدبر الليل و النهار، يا محول و الحول و الاحوال، حول حالنا الي احسن الحال' و اهل منزل بر محمد و آل محمد صلوات مي فرستند و سپس اولين تبريك هاي نوروز و روبوسي ها از پاي سفره هفت سين با جملات زير آغاز مي شود: ' بايرامين موبارك اولسون ' و جواب مي شنوند: ' سنينده بايرامين موبارك اولسون، يوز بله بايراملار گوره سن '.
در ادامه بزرگ خانواده قرآن به دست مي گيرد و عيدي هاي متبرك شده را كه در ميان قرآن گذاشته است براي اهل خانواده از كوچك و بزرگ و مرد و زن مي دهد و مردم بر اين باورند اين اسكناس هاي نو مايه بركت است.
سال نو كه تحويل مي شود، كودكان روستا گروهي تشكيل مي دهند و هر كدام كيسه به دست به خانه ها مي روند و از صاحب خانه ' بايراميلق ' يا عيدي مي خواهند و صاحبخانه هر آنچه از قبل تدارك ديده به كيسه آنها مي گذارد؛ از تخم مرغ رنگ شده گرفته تا بادام و گردو و اسكناس.
پس از كودكان، مردان روستا در گروهي ديگر به همراه ريش سفيدان روستا به تمامي منازل سرمي زنند و سرگروه اين دسته را ريش سفيدان تشكيل مي دهند؛ اين گروه به تمامي منازل مي روند و بر' سر بايرام سفراسي ' نشسته و پس از تبريك و تناول كردن از ميوه و شريني يكي از مردان آواز مخصوص آن روز را مي خواند و باعث شادي جمع مي شود.
بعد از ظهر نوبت زنان است و زنان نيز از قافله مردان عقب نمي مانند و در نخستين مرحله به منزل كسانيكه در سال گذشته عزيزان خود را از دست داده اند، مي روند و سپس به تمامي خانه ها سرزده و عيد را شاد باش مي گويند.
*** نوروز در ميان اهل سنت حال و هواي ديگري دارد
پژوهشگر و مردم شناس اروميه اي گفت: در شب تحويل سال، كرد زبان هاي جنوب استان كپه هاي آتش در گذرگاه ها و معابر يا بلندي ها روشن مي كنند كه در گويش كردي ' سر سال ' گفته مي شود و بعد از تحويل سال و روبوسي هاي اهل خانه و رد و بدل شدن عيدي ها، ديد و بازديدهاي معمولي و رسمي آغاز مي شود.
عيسي عزيزنژاد ادامه داد: قبل از همه كوچكترها به ديدار بزرگ خانواده و پس از آن به اتفاق به ديدار خانواده هايي كه در سال گذشته عزيزي را از دست داده اند، مي روند؛ در روستاهاي مناطق كردنشين پس از ديدار از خانواده هاي عزادار، مردان براي تبريك و تهنيت عيد به منزل روحاني ساكن در روستا مي روند.
اين مردم شناس معتقد است: يكي از رسم هاي مربوط به ايام نوروز در مناطق كرد زبان مانند مهاباد، پيرانشهر و بوكان رسم 'مير ميرن' با همان مير نوروزي است كه گويا در زمان هاي گذشته به مدت سيزده روز اول فروردين اجرا مي شده و اكنون تا حدودي به بوته فراموشي سپرده شده است.
مير، فردي از توده مردم بود كه او را تحت شرايطي انتخاب و زمام امور محلي را براي مدتي به دست او مي سپردند و گويا طي اين مدت ارباب محل از سمت خود خلع مي شد و امورات به دست مير و افرادش مي افتاد.
وي اضافه كرد: تداوم اين رسم با اندك تفاوت هايي در شهرها و روستاهاي كرد زبان جنوب استان مانند مهاباد، پيرانشهر و سردشت كه 'ميرميرن' ناميده مي شود، تا چند سال پيش طي سيزده روز اول فروردين اجرا مي شده است.
در اين نمايش آئيني، گروهي از مردان فردي را از ميان خود كه از قشرهاي پايين بودند به عنوان مير انتخاب مي كردند و مير بايد شخصي با اقتدار و قاطع مي شد و خنده بر لبان وي نمي نشست.
به گزارش ايرنا آئين هاي نوروزي در سرزمين رنگين كمان اقدام و اديان نيز همانند ساير سنت هاي معمول در سطح كشور، بهانه اي براي مودت، وحدت و صله رحم است.
8135/ 3072 ** گزارش : شهين غريب بيدادرس ** انتشار دهنده: عليرضا فولادي
اروميه- ايرنا- نوروز در آذربايجان غربي جلوه هاي منحصر به فردي دارد و يكي از زيباترين تصويرهاي زندگي مسالمت آميز اقوام و اديان مختلف اعم از ترك و كرد، شيعه و سني، آشوري و ارمني را به تصوير مي كشد.
