به گزارش ايرنا، شهرستان سبزوار با قدمت هزاران سال در مسير جاده قديم ابريشم قرار دارد و بر اساس مستندات تاريخي اين شهرستان مظهر تمدني سامان پارت محسوب مي شود و در گذشته آن را سيبويه، سبزه زار و بيهق نيز مي ناميدند.
شخصيتهاي برجسته اي همچون حاج ملاهادي سبزواري، ابوالفضل بيهقي، ابوالحسن علي بن زيد بيهقي، ملاحسين واعظ كاشفي، سيدعبدالاعلي موسوي سبزواري، استاد محمدتقي شريعتي و دكتر علي شريعتي از اين خطه به عرصه دين و فرهنگ ايران زمين پاگذاشتند.
سبزوار كه ازآن به عنوان شهر آيين هاي نستوه ياد مي كنند با بيش از هزار اثر تاريخي در حاشيه جاده هاي اصلي تهران - مشهد قرار دارد.
بناهاي تاريخي و فرهنگي سبزوار شامل آثاري از جمله اماكن مذهبي، آرامگاههاي مفاخر و مشاهير، خانه هاي قديمي، كاروانسراها، محوطه هاي تاريخي و باستاني است.
* تپه باستاني دامغانيها
اين تپه در حاشيه جاده سبزوار - مشهد و در كنار آرامستان سبزوار واقع شده و داراي ز هفت هزار قدمت است. كاووشهاي مختلفي از سوي كارشناسان سازمان ميراث فرهنگي در اين محل انجام ده و آثار كشف شده آن در محل موزه شهر سبزوار نگهداري مي شود.
* مناره خسروگرد سبزوار
مناره خسروگرد واقع در ۱۰ كيلومتري غرب شهر سبزوار مربوط به قرن ششم هجري قمري است. اين ميل آجري سال ۵۰۵ هجري قمري به دستور 'تاج الدوله ابوالقاسم بن سعيد' مصادف با حكومت سلجوقيان احداث شده است.
اين اثر در تاريخ ۱۵ دي ۱۳۱۰ با شمارهٔ ثبت ۷۷ به‌عنوان يكي از آثار ملي ايران به ثبت رسيده است. ارتفاع اين ميل به ۳۸ متر مي‌رسد و در بالاي آن دو رشته كتيبه كوفي و تزئينات لوزي شكل ديده مي‌شود. تاريخ كتيبه به سال ۵۰۵ هجري قمري است. يكي از قديمي ترين و بلندترين مناره هاي تاريخي ايران در عهد خود بوده و بر اساس كاوشهاي باستانشناسي مناره خسروگرد ميل تك و منفردي است كه به منظور راهيابي كاروانيان بر سر راه جاده موسوم به ابريشم احداث شده و همچون فانوس دريايي در كوير نقش راهنماي كاروانيان را بر عهده داشته است.
* مقبره ملاهادي سبزواري
اين آرامگاه در ضلع جنوب غربي فلكه كارگر شهر سبزوار به دستور يوسف مستوفي الممالك ساخته شد. در گذشته بر روي اين آرامگاه صندوق چوبي سبز رنگي قرار داشت ولي اكنون به سنگ مرمر سفيد مبدل شده و تمام بناي آرامگاه آجري و مساحت زير بناي آن 370 مترمربع است. سقف گنبد و چهار ايوان آن نيز در سالهاي اخير آيينه كاري شده است.
در محوطه اين مكان از نزديكان حكيم همچون ملامحمد سبزواري فرزند ارشدش و حاج شيخ ولي الله اسراري و تني چند از علما و بزرگان دفن شده اند.
* آرامگاه كاشفي
از آرامگاه اسرار تا بناي يادمان ملاحسين واعظ كاشفي در خيابان شهداي سبزوار راهي نيست بنايي كه تلفيقي از معماري كهن ايراني با اسلوب جديد است.
اين آرامگاه متعلق به مولانا كمال الدين مشهور به واعظ سبزواري متوفي به سال 910 هجري قمري است. وي از فضلاي نامي اواخر عهد تيموري بود و اثر معروف روضه الشهدا متعلق به اين شخصيت بزرگ است كه در آن روضه هاي عاشورا و ماه محرم گردآوري شده است.
* كاروانسراي تاريخي فرامرزخان
اين بنا در جبهه غربي ميدان كارگر سبزوار قرار دارد و اين رباط از نوع كاروانسراهاي چهار ايواني است كه به استناد وقفنامه موجود در سال 1291 هجري قمري توسط حاج فرامرزخان سبزواري جهت استفاده زوار حضرت امام رضا(ع) در كنار شاهراه خراسان ساخته شده است.
ورودي اين رباط از بخش جنوبي و از طريق يك هشتي به ايوان جنوبي منتهي مي شود. صحن رباط روباز بوده و علاوه بر چهار ايوان اصلي غرفه هايي نيز مشرف به صحن ساخته شده است.
در انتهاي غرفه ها حجره هايي تعبيه شده كه در پشت اتاق شمالي، شرقي و غربي سالنهاي طويل جهت مال بند يا طويله در نظر گرفته شده است. در حال حاضر موزه هاي مردمشناسي، وقف و شهدا سبزوار در همين مكان داير است.
* مسجدجامع
بناي مسجدجامع سبزوار كه به حدود نيمه دوم قرن هشتم هجري مي رسد به دست خواجه علي مويد حاكم سربداري ساخته شده و مساحت اين مسجد كه در ضلع جنوبي خيابان بيهق سبزوار تقريبا روبروي امام زاده يحيي قرار گرفته چهار هزار مترمربع شامل 2هزار 853 مترمربع زيربنا و يك هزار و 165 مترمربع فضا و محوطه است.
اين مسجد دو ايوان شمالي و جنوبي دارد كه تغيير نكرده و اصالت خود را حفظ كرده است و ايوان جنوبي از بناهاي ديگر مسجد زيباتر و مهمتر است و اين ايوان با دو مناره آجري در ضلع غربي و شرقي محوطه دو شبستان و مسجد واقع شده، ايوان شمالي نيز آجري است و 14 متر ارتفاع دارد و دو مناره كوتاه و كوچك بر بالاي آن ديده مي شود كه در راهرو چپ و راست اين ايوان براي ورود و خروج استفاده مي شود.
معروف است كه شيخ خليفه از بزرگان و مبارزان دوران مغول در اين مسجد به دار آويخته شده است.
* بقعه امامزاده يحيي بن موسي بن جعفر(ع)
امام زاده يحيي معروفترين زيارتگاه مذهبي در سبزوار است كه در مركز شهر تقاطع خيابان بيهق و خيابان اسرار قرار گرفته است. اين بقعه متبركه به احتمال قوي در قرن ششم هجري قمري ساخته شده و در آغاز بنايي ساده داشته با چهار غرفه كه بعدها به آن ايوان، مناره و اتاقهايي اضافه كرده اند. داخل آن مزين به كاشيكاري، سنگ، آيينه و گچكاري است.
گنبد امامزاده 14 متر بلندي دارد و ارتفاع مناره هاي طرف 29 متر است به علاوه دو مناره كوچك نيز در دو طرف گنبد وجود دارد و همچنين در اطراف حرم عده اي از علماي رباني و مومنين سبزوار دفن شده اند.
* بقعه امامزاده شعيب بن موسي بن جعفر(ع)
در ضلع جنوبي خيابان طبرسي سبزوار بقعه متبركه امامزاده شعيب قرار دارد. در گذشته اين محل گورستان عمومي و خارج از حصار و باروي شهر بوده است. اكنون حرم اين بقعه داراي چهار ايوان كوچك در چهار طرف آن است.
تمام ديواره حرم و ايوانها آيينه كاري شده و ضريح امام زاده در وسط قرارداردو اين ضريح بسيار زيبا از نقره ساخته شده و ستونهاي آن مطلا مي باشد. دو مناره و گلدسته به بلندي 25 متر يكي در شمال غربي و يكي در جنوب شرقي صحن اين بقعه وجود دارد. بناي اين مزار احتمالا مربوط به عهد صفوي بوده و كار تمام بنا در داخل گنبد و ايوانها نوسازي است.
* حمام قديمي قيصريه
قيصريه يكي از چندين حمام قديمي موجود در سبزوار مي باشد كه در كنار راسته بازار قديم قرار دارد. اين بنا در مجاورت بناهايي چون مدرسه فخريه، سراي حقيران و محله كلاه فرنگي از چند سال پيش كه عملكرد اصلي خود را از دست داد متروكه شده بود تا اينكه مالكين بنا با همكاري ميراث فرهنگي سبزوار قسمتي از آن را احيا كردند. اين بناي متعلق به دوره قاجار، در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيده است.
* بازار سرپوش سبزوار
شهر سبزوار به دليل تجاري بودن داراي بازارهاي متعددي بوده است كه در حال حاضر فقط بازار سرپوش و حاج زمان از آنها باقي مانده و اين بازار در امتداد بازار حاج زمان بوده ولي به دليل احداث خيابان بيهق اين دو بازار از همديگر فاصله گرفته اند.
بازار سرپوش حدود 140 متر طول و در مجموع 9 مسير ورودي و خروجي دارد كه چهار خروجي آن مربوط به خيابان اسرار است.
بازار سرپوش هم اينك 85 حجره و مغازه دارد كه اغلب به كار طلا و پارچه مشغول هستند. اين مجموعه تاريخي در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است.
* مصلاي تاريخي سبزوار
مصلاي تاريخي سبزوار يكي از زيباترين بناهاي بر جاي مانده از حكومت سربداران است و مردم سبزوار در اين مكان كه قديمي ترين مصلاي تاريخي در خراسان رضوي است از دير زمان نمازهاي عيد و جمعه و نيز نماز استسقاء را برگزار كرده اند.
بناي كنوني كه در ابتداي ورودي قبرستان شهر معروف به بهشت شهدا قرار دارد از ابنيه عهد صفوي با زيربناي242 متر است و فضايي در حدود يك هكتار در اطراف آن قرار دارد.
سقف 11 متري مصلا بسيار عالي و ماهرانه ساخته شده و از لحاظ ظرافت، مهارت و زدن ضربي جناغي در ساير ابنيه خراسان كمتر ديده مي شود.
* مسجد پامنار
مسجد پامنار در خيابان بيهق و در مركز شهر سبزوار واقع است و بنابر قول مشهور اين مسجد به سال 266 هجري قمري در زمان خلافت المتعمدبالله عباسي و به هنگام امارت امير احمدبن عبدالله خجستاني در خراسان بنا شده و پيش از اين مسجد آدينه بيهق نيز ناميده مي شد.
اين مسجد در سال 317 هجري قمري به وسيله امير ابوالفضل بازسازي شده و اين مسجد به همت پيرزني مومنه و نيكوكار ساخته شده و مساحت فعلي آن 934 متر مربع است.
* يخدانهاي قديمي
شرايط آب و هوايي سبزوار به دليل كويري بودن منطقه و تابستانهاي گرم مردم را نيازمند مصرف آب خنك مي كرد لذا به فكر ايجاد بناهايي همچون، يخدان و آب انبار شدند. بر اين اساس سبزوار داراي چندين مجموعه يخدان بوده كه در حال حاضر از كل آنها 9 يخدان بطور پراكنده در حاشيه جنوب شهر باقيمانده كه در كنار جاده كمربندي تهران مشهد واقع هستند.
ويژگي معماري يخدانها طوري است كه انبارهاي يخ پايين تر از سطح زمين واقع و در روي آن گنبد رفيع و ضخيمي از آجر وخشت گذاشته شده و اين مجموعه متعلق به دوره قاجار در فهرست ملي ايران به ثبت رسيده است.
مركز شهرستان 320 هزار نفري سبزوار در فاصله 230 كيلومتري غرب مشهد قرار دارد.
خبرنگار: جواد پورسخاوت **انتشاردهنده: حسين كريم زاده
8144/7499/1858
سبزوار- ايرنا- سبزوار خاستگاه نهضت شيعي سربداران و شهر گنجينه هاي شعر، انديشه، علم و فرهنگ با آثار تاريخي، فرهنگي و ديدني مقصدي جذاب براي گردشگران نوروزي است.
