توسعه كشت گياهان دارويي در استان مركزي راهكار تحقق اقتصاد مقاومتي

قديمي ترين اطلاعات ثبت شده در مورد استفاده از گياهان در عصر ساختن اهرام مصر و تغذيه سير و پياز در تغذيه كارگران سازنده اهرام و استفاده از برخي گياهان در مداواي بيماري ها، حفظ اجساد و جلوگيري از فساد آن ها، تهيه روغن هاي طبي و مواد ضد سم، انواع عطرو لوازم آرايشي زنان بوده است.
در اوايل قرن بيستم پيشرفت علم شيمي منجر به توسعه صنعت داروسازي و تهيه داروهاي شيميايي شد وامروزه بسياري ازمتخصصان پزشكي و داروسازي معتقدند براي كاهش اثرات سوء داروهاي شيميايي بايد بيماران را به سوي مصرف گياهان دارويي سوق داده شوند.
كشور ايران با سابقه پنج هزار ساله مصرف گياهان دارويي يكي از بزرگترين گنجينه هاي گياهان دارويي دنيا است كه پس ازظهور اسلام و افزايش شوق آموختن در ايرانيان، دانش طب گياهي نيز در كشور پيشرفت چشمگيري داشته است.
ايران به عنوان يكي از 10 خاستگاه مهم گونه زايي گياهي در جهان مطرح بوده و 167 خانواده از گياهان آوندي شامل يك هزار و 215 جنس، حدود هشت هزار گونه، زيرگونه، واريته و يا دورگه در كشور وجود داشته و در مقايسه با ساير كشورهاي جهان از نظر تعداد گونه هاي گياهي در رتبه هشتم، از لحاظ گونه هاي انحصاري در رتبه پانزدهم و از نظر تنوع گونه ها در خاورميانه بي نظير است.
استان مركزي با 29 هزار و 126 كيلومتر مربع وسعت يك و 82 صدم درصد از مساحت كشور را به خود اختصاص داده است كه به دليل قرار گرفتن در زاويه برخورد دو رشته كوه البرز و زاگرس داراي شرايط آب و هوايي متنوعي مي باشد كه اين مهم موجب تنوع گياهي بالايي در نقاط مختلف استان شده است.
يك هزار و 200 گونه گياهي در استان مركزي شناسايي شده است كه بيش از 227 گونه اين گياهان از خواص دارويي برخوردار است كه كاشت و افزايش سطح زير كشت اين گياهان علاوه بر توسعه اقتصاد داخلي تاثير به سزايي در افزايش صادرات غير نفتي و رهايي از اقتصاد نفتي كشور دارد.
استان مركزي از يكسو داراي تنوع اقليمي و تنوع گياهي بالايي است كه نياز به شناسايي داشته و از سوي ديگر توسعه چشمگير استان در دهه هاي اخير، به ويژه توسعه شهري و صنعتي شهرستان هاي اراك، ساوه و شازند، تغييرات كاربري اراضي مرتعي و نبود تعادل بين دام و مرتع، خطر كاهش تنوع زيستي و انقراض برخي گونه هاي گياهي را در اين استان افزايش داده است.
به عقيده كارشناسان كشور ايران با دارا بودن ظرفيت هاي زياد در حوزه گياهان دارويي از نظر بهرهوري از اين گياهان در درمان بيماري ها از جايگاه مناسبي برخوردار نيست كه اين مهم نيازمند توجه هرچه بيشتر مسئولان به اين حوزه است.
متخصصان حوزه كشاورزي معتقد هستند استفاده و كشت گياهان دارويي علاوه بر كاهش طيفي از زيان هاناشي از مصرف داروهاي شيميايي، كاهش واردات اين داروها و خروج ارز از كشور و توسعه اقتصادي و اشتغالزايي براي مردم جامعه را كه از سياست هاي مهم اقتصاد مقاومتي است را به همراه دارد.
معاون باغباني جهاد كشاورزي استان مركزي گفت: 60 هكتار از اراضي كشاورزي اين استان زير كشت گياهان دارويي قرار دارد و در سال زراعي 95 حدود يك هزار و 320 تن انواع گياهان دارويي از اين اراضي برداشت شده است.
احمد اسدي افزود: رزماري، اسطوقدوس، نعنا فلفلي، آلونه ورا، آويشن، گل گاوزبان، بارنج، پونه، زيره سبز، كدوي پوست كاغذي، كاسني، سرخارگل و مريم گلي از جمله گياهان دارويي كشت شده در اراضي كشاورزي استان مركزي است كه به دليل اقليم مناسب استان عملكرد اين گياهان در اين منطقه نسبت به ساير نقاط كشور بسيار مناسب است.
وي ادامه داد: با توجه به نياز كم گياهان دارويي به آب كشاورزي نسبت به ساير كشت ها و توليد و درآمد اقتصادي بيشتر اين گياهان براي كشاورزان، اشتياق كشاورزان به كشت اين گياهان نسبت به ساير كشت ها بيشتر است و سالانه ميزان كشت اين گياهان در استان مركزي روبه افزايش دارد.
معاون باغباني جهاد كشاورزي استان مركزي گفت: هم اكنون توليد گياهان دارويي در اين استان براي 300 نفر به صورت مستقيم و هزاران نفر به صورت غير مستقيم اشتغالزايي شده است.
اسدي گفت: گياهان دارويي توليد شده در اراضي كشاورزي استان مركزي علاوه بر تامين نيازهاي استان به ساير استان هاي سطح كشور نيز ارسال مي شود.
وي، توليد زعفران را از ديگر كشت هاي گياهان دارويي در اين استان دانست و گفت: سال گذشته 350 كيلوگرم محصول زعفران در استان مركزي توليد شد كه اين شاخص در سال زراعي جاري به 500 كيلوگرم افزايش يافته است.
وي ادامه داد: محصول زعفران پارسال در سطح 147 هكتار از اراضي كشاورزي استان مركزي كشت مي شد كه با توجه به توصيه ها، مزاياي اقتصادي، بازار فروش و برنامه هاي ترويجي جهاد كشاورزي توليد آن امسال به 170 هكتار از اراضي اين استان افزايش يافته است.
معاون باغباني جهاد كشاورزي استان مركزي بيان كرد: 450 بهره بردار مستقيم در زمينه توليد محصول زعفران در استان مركزي وجود دارد و عمده محصول توليدي مصرف داخلي در استان داشته و مازاد نيز به ساير استان ها ارسال مي شود.
اسدي خاطر نشان كرد: انجام مراحل كشت، برداشت و فرآوري محصول زعفران به صورت دستي موجب شده كشاورزان علاقه بيشتري به توليد اين محصول داشته باشند و از جمله عوامل افزايش توليد 20 هكتاري در استان مركزي است.
وي ادامه داد: اجراي مراحل توليد زعفران به صورت دستي و اقليم مناسب استان مركزي موجب افزايش روز افزود سطح زير كشت اين محصول در اين استان است و پيش بيني مي شود در آينده نزديك اين استان به يكي از استان هاي پيشرو در توليد محصول زعفران تبديل شود.
معاون باغباني جهاد كشاورزي استان مركزي شهرستان هاي خمين، محلات، دليجان و كميجان را از مهمترين كانون هاي توليد محصول زعفران در اين استان عنوان كرد و ادامه داد: شهرستان هاي خمين و كميجان بيشترين سطح زير كشت و توليد محصول زعفران در استان را به خود اختصاص داده اند و توليد زعفران در اين شهرستان ها روند رو به رشد دارد.
اسدي افزود: ايجاد شركت تعاوني زعفران كاران استان براي افزايش توليد و زمينه توسعه صادرات زعفران از برنامه هاي اولويت دار جهاد كشاورزي اين استان است و اميد مي رود با ايجاد اين تعاوني زمينه صادرات زعفران به صورت مستقيم از اين استان به خارج كشور فراهم شود.
وي گفت: استان مركزي با دارا بودن آب و هوا، اقليم مناسب و اراضي مستعد كشاورزي از ظرفيت هاي خالي بسياري براي اصلاح و توليد گياهان دارويي برخوردار بوده و نياز است زمينه سازي براي افزايش توليد اين گياهان و زمينه حضور هرچه بيشتر جوانان در اين حوزه در دستور كار مسئولان قرار گيرد.
معاون باغباني جهاد كشاورزي استان مركزي بيشترين صادرات گياهان دارويي اين استان را از گونه هاي توليد شده در عرصه هاي منابع طبيعي استان دانست و گفت: صادرات و خام فروشي اين گياهان به خارج از كشور ضرر و زيان بسياري را براي اقتصاد كشور و استان به همراه دارد.
اسدي افزود: گياهان دارويي استان مركزي به دليل اقليم مناسب اين استان و نبود شرايط توليد اين گونه از گياهان در ساير نقاط دنيا ميراث طبيعي استان به شمار مي روند كه نياز است با ايجاد امكان فراوري از صادرات و خام فروشي اين گونه از گياهان جلوگيري شود.
وي ادامه داد: برداشت بي رويه اين گياهان در اراضي طبيعي استان مركزي و صادرات خام اين گياهان به خارج از كشور توسط برخي افراد سود جو صدمات جبران ناپذيري را به عرصه هاي طبيعي استان وارد كرده است.
معاون باغباني جهاد كشاورزي استان مركزي گون و باريجه را از جمله گياهان توليد شده در عرصه هاي منابع طبيعي اين استان دانست و گفت: با توجه به رشد اين گونه از گياهان در ارتفاعات امكان توليد اين گياهان در عرصه هاي كشاورزي وجود ندارد.
وي ادامه داد: باريجه يكي از گياهان خودرو در منابع طبيعي اين استان است كه علاوه بر خاصيت دارويي براي تيزكردن مته هاي حفر چاه هاي نفت، تقويت نوك هواپيماهاي جت و ساير موارد در حوزه صنعت كاربرد دارد كه بر اثر برداشت هاي بي رويه توليدآن با مشكل مواجه شده است.
اسدي نبود امكانات مناسب در زمينه مكانيزاسيون را از جمله مشكلات كشاورزان در اين حوزه در استان مركزي دانست و افزود: بيشتر عمليات برداشت گياهان دارويي در عرصه هاي كشاورزي اين استان به صورت غير مكانيزه انجام مي شود كه اين مهم كاهش سرعت توسعه توليد اين گياهان را در استان به همراه داشته است.
وي يادآور شد: با توجه به حضور دانشمندان بزرگ در حوزه طب گياهي و قدمت چندين هزار ساله كشور در حوزه توليد و بهره گيري از گياهان دارويي براي درمان بيماري ها، ايران در اين حوزه از جايگاه مناسبي برخوردار نيست و نياز است با فرهنگ سازي استفاده از گياهان دارويي و فعاليت هاي پژوهشي جايگاه كشور در اين حوزه ارتقا يابد.
معاون باغباني جهاد كشاورزي استان مركزي افزود: كشورهاي جهان سوم به بازاري براي فروش داروهاي شيميايي كشورهاي پيشرفته تبديل شده اند كه بايد با ارتقا فرهنگ استفاده از گياهان دارويي ضمن كاهش واردات داروهايي شيميايي، زمينه استفاده هرچه بيشتر كشور از داروهاي گياهي و كاهش واردات داروهاي شيميايي به كشور فراهم شود.
اسدي با يادآوري حركت كشورهاي پيشرفته به سمت استفاده از داروهاي گياهي و سنتي براي كاهش بهره گيري از داروهاي شيميايي گفت: نياز است كشور با الگو گيري از اين شيوه زمينه كاهش داروهاي شيميايي، افزايش سلامت و افزايش و ايجاد اشتغال در جامعه را فراهم كنند.
وي ادامه داد: استفاده از غذاهاي سالم علاوه بر كاهش واردات داروهاي شيميايي، تضمين كننده سلامت جامعه، رشد علمي و اجتماعي براي جامعه بوده و نياز است اين مهم در كشور و استان نهادينه شود.
وي، پرداخت يارانه براي كاشت گياهان دارويي را از جمله اقدام هاي جهاد كشاورزي استان مركزي براي توسعه كاشت گياهان دارويي در اين استان عنوان كرد.
مسئول بهره برداري گياهان دارويي اداره كل منابع طبيعي و آبخيزداري استان مركزي در اين خصوص گفت: يك هزار و 200 گونه گياهي در استان مركزي شناسايي و جمع آوري شده است كه بيش از 227 گونه اين گياهان از خواص دارويي برخوردار است و علاوه بر توسعه اقتصاد داخلي تاثير به سزايي در افزايش صادرات غير نفتي و رهايي از اقتصاد نفتي كشور دارد.
محسن چقايي افزود: تنوع اقليمي و گياهي بالاي استان مركزي و توسعه چشمگير استان در دهه هاي اخير، به ويژه توسعه شهري و صنعتي در شهرستان هاي اراك، ساوه و شازند، تغييرات كاربري اراضي مرتعي و نبود تعادل بين دام و مرتع، خطر كاهش تنوع زيستي و انقراض برخي گونه هاي گياهي در استان را افزايش داده است.
وي ادامه داد: اين استان با 29 هزار و 126 كيلومتر مربع يك و 82 درصد مساحت كشور را به خود اختصاص داده است كه قرار گرفتن آن در زاويه برخورد 2 رشته كوه البرز و زاگرس شرايط آب و هوايي متنوع با تنوع گياهي بالا را براي استان به وجود آورده است.
مسئول بهره برداري گياهان دارويي اداره كل منابع طبيعي و آبخيزداري استان مركزي يادآور شد: بر اساس قوانين و سياست هاي اداره كل منابع طبيعي و آبخيزداري اين استان، بهره برداري از 37 طرح برداشت كتيرا و باريجه از سال 72 در سطح 102 هزار و 785 هكتار از اراضي منابع طبيعي اين استان در حال انجام است كه 21 طرح آن با سطح كشت 53 هزار و 858 هكتار مربوط به باريجه و 16 طرح با سطح 48 هزار و 927 هكتار در زمينه برداشت كتيرا اجرا مي شود.
چقايي افزود: با توجه به شرايط آب و هوايي و رويش استان مركزي توليد اين گياهان در عرصه هاي طبيعي استان زمينه اشتغالزايي و درآمدزايي براي استان را به همراه داشته است.
وي خاطر نشان كرد: باريجه يكي از گياهان دارويي ارزشمند در كشور و استان است كه به دليل نبود امكانات فراوري، شيره اين گياه دارويي به صورت مستقيم به كشور فرانسه صادر مي شود.
مسئول بهره برداري گياهان دارويي اداره كل منابع طبيعي و آبخيزداري استان مركزي با يادآوري بهره برداري از سه طرح گياهان دارويي كتيرا، باريجه و زول(بوقناق) در سطح 852 هكتار از اراضي منابع طبيعي اين استان در سال جاري گفت: اين طرح ها شامل 732 هكتار عرصه زيركشت باريجه در شهرستان تفرش، 20 هكتار كتيرا در شهرستان خنداب و 100 هكتار زول(بوقناق) در شهرستان دليجان است.
وي ادامه داد: با بهره برداري از اين طرح ها 662 كيلوگرم شيرآبه باريجه، 55 كيلوگرم كتيرا و 200 كيلوگرم زول (بوقناق) توليد مي شود و 515 نفر روز زمينه شغلي نيز در استان مركزي فراهم شده است.
مسئول بهره برداري گياهان دارويي اداره كل منابع طبيعي و آبخيزداري استان مركزي، نبود امكانات فرآوري توليدات گياهان دارويي را يكي از مشكلات استان و كشور دانست و گفت: اين مهم موجب شده توليد هاي گياهان دارويي استان به صورت خام به كشورهاي ديگر صادر شود.
كارشناس پژوهشي مركز تحقيقات و آموزش كشاورزي و منايع طبيعي استان مركزي و رئيس ايستگاه تحقيقات گياهان دارويي علي آباد اراك نيز در اين خصوص گفت: 144 گونه گياه دارويي در اين استان شناسايي شده است كه حدود 90 گونه آنها در ايستگاه علي آباد اراك كشت مي شود و اين گياهان از نظر سازگاري با منطقه، ميزان توليد و ميزان مصرف آب مورد بررسي قرار مي گيرند.
محمود حق شناس افزود: بر اساس مطالعات گياه‌شناسي انجام شده بر روي تعداد 30 گونه دارويي مختلف در رويش گاه‌هاي منطقه و گونه‌هاي سازگار منطقه در ايستگاه تحقيقات گياهان دارويي علي آباد اراك از سال 1390 تا كنون 15 گونه گياه دارويي با عملكرد، زنده ماني، دارابودن شرايط استقرار در مناطق ديم، تاريخ جوانه زني، پنچه زندي، تاريخ گل دهي و ميانگين تاج پوشش مورد بررسي قرار گرفته است.
وي ادامه داد: بر اساس اين مطالعات هشت گونه گياه دارويي با عملكرد، زنده ماني، دارابودن شرايط استقرار در مناطق ديم و سازگار با اقليم خشك اين استان شناسايي و براي كشت در اراضي ديم به كشاورزان معرفي شده است.
كارشناس پژوهشي مركز تحقيقات و آموزش كشاورزي و منايع طبيعي استان مركزي بيان كرد: بر اساس اين مطالعات گياه زوفا (Hyssopus officinalis) با عملكرد محصول يك هزار و 937 كيلوگرم در هكتار، توت روباه (Sanguisorba minor) با يك هزار و 731 كيلوگرم، زرين گياه (Dracocephalum kotschyi) با 677 كيلوگرم، مريم نخودي (Teucrium polium) با 620 كيلوگرم و كرك خرگوش (Stachys lavandulifolia) با 543 كيلوگرم در هكتار از نظر عملكرد ماده خشك در راستاي اقتصاد مقاومتي و ارتقاء بهره وري در كشت گياهان دارويي استان معرفي شده است.
رئيس ايستگاه تحقيقات گياهان دارويي علي آباد اراك گفت: همچنين در زمينه زنده ماني و استقرار گياهان دارويي در شرايط ديم شاخص نتايج نشان داد به ترتيب آويشن باغي(Thymus vulgaris)، آويشن (Thymus kotschyanus) و آويشن كرك آلود (Thymus pubescens) بيشترين درصد استقرار را در اين شرايط دارند.
حق شناس گفت: كشت اين گياهان در اراضي ديم استان مركزي علاوه بر تثبيت خاك اراضي كشاورزي و مراتع از توجيه اقتصادي و درآمدزايي بيشتري نسبت به ساير محصولات كشاورزي براي كشاورزان دارد.
وي ادامه داد: با كاشت برخي از گياهان دارويي در اراضي كشاورزي مي توان بدون نياز به اجراي عمليات شخم زدن و كاشت در اراضي كشاورزي به مدت 20 تا 30 سال از اين محصولات برداشت كرد.
اين كارشناس پژوهشي مركز تحقيقات و آموزش كشاورزي و منابع طبيعي استان مركزي پژوهش در زمينه تاريخ جوانه زني، پنچه زندي، تاريخ گل دهي و ميانگين تاج پوشش را از ديگر شاخصه هاي انجام تحقيق بر روي گياهان دارويي در اين استان عنوان كرد و گفت: در زمينه شاخصه تاريخ جوانه زني گل محمدي (Rosa damascena)، زرين گياه (Dracocephalum kotschyi) و توت روباه (Sanguisorba minor) از همه نسبت به ساير گونه ها از تاريخ جوانه زني زودتر برخوردار هستند و اسطوخودوس (Lavandula angustifolia)، رزماري(Rosmarinus officinalis) و مريم نخودي (Teucrium polium) از ساير گونه ها ديرتر شروع به جوانه زني كردند.
حق شناس گفت: در اين تحقيق تاريخ پنجه زني در گل محمدي (Rosa damascena) و زرين گياه (Dracocephalum kotschyi) نسبت به ساير گونه ها زودتر انجام مي شود.
وي ادامه داد: در زمينه شاخصه تاريخ گل دهي گل محمدي (Rosa damascena) نسبت به ساير گونه ها بسيار زود به گل دهي رسيده و تاريخ گل دهي در رزماري(Rosmarinus officinalis) و آويشن باغي(Thymus vulgaris) از ساير گونه ها ديرتر شروع شد.
رئيس ايستگاه تحقيقات گياهان دارويي علي آباد اراك گفت: ميانگين تاج پوشش در زرين گياه (Dracocephalum kotschyi)، توت روباه (Sanguisorba minor) و آويشن كرك آلود (Thymus pubescens) از ساير گونه ها بيشتر بود و كمترين تاج مربوط به عروسك پشت پرده (Physalis alkekengi) بود.
محمود حق شناس خاطر نشان كرد: در اين مطالعات مشخص شد 2 گونه آويشن دنايي و باغي( T.daenensis و T.vulgaris ) از نظر ميزان توليد در واحد سطح نسبت به ساير گونه هاي اين گياه دارويي از عملكرد بيشتري برخوردار هستند.
وي ادامه داد: بيشترين وزن خشك در گونه هاي دنايي و باغي( T.daenensis و T.vulgaris ) به ترتيب با 2 هزار و 988 و 2 هزار و 273 كيلوگرم در هكتار مشاهده شده است.
رئيس ايستگاه تحقيقاتي گياهان دارويي علي آباد اراك بيان كرد: افزايش عملكرد حداقل 500 كيلوگرمي در هكتار از مزارع استان، افزايش درآمد 50 ميليون ريال به ازاي هر هكتار و نياز كم به آب با بهره وري بالا از جمله مزاياي اقتصادي و بيشتر بودن خاصيت آنتي بيوتيكي اين گونه از آويشن ها براي طيور و پرندگان نسبت به ساير گونه هاي اين گياه دارويي نيز از جمله خواص دارويي آن ها است.
حق شناس، تعيين سازگاري، معرفي مناسب ترين رژيم پلاسم(تنوع موجود در گونه گياهي و محل نگهداري گونه ها) گونه هاي مختلف آويشن با اقليم استان مركزي و توسعه كشت گياه دارويي آويشن در اين استان از جمله اهداف اين تحقيق در ايستگاه تحقيقات گياهان دارويي علي آباد اراك ذكر كرد.
وي ادامه داد: روند تحقيقات اين طرح ها تمام شده و اين گونه از گياهان دارويي در مرحله تجاري سازي قرار دارند.
رئيس ايستگاه تحقيقاتي گياهان دارويي علي آباد اراك يادآور شد: آويشن يكي از قديمي ترين گياهان دارويي و ادويه اي است كه خواص ضد باكتريايي، ضد قارچي و ضد انگلي دارد و وجود تيمول و كارواكرول ( از اجزاي گياه آويشن) در آويشن موجب شده كه اين گياه از قرن شانزدهم ميلادي به عنوان يك گياه دارويي معرفي و در تمام ليست هاي دارويي مورد تاييد و مورد نياز موسسه هاي معتبر به عنوان گياه دارويي مهم ياد شود.
استان مركزي به عنوان دومين قطب صنايع مادر تخصصي، چهارمين قطب صنعت كشور محسوب مي شود و در زمينه تنوع توليدات صنعتي رتبه نخست كشور را به خود اختصاص داده است.
اين استان با وجود صنعتي بودن جزء 10 استان نخست كشور در بخش كشاورزي است كه 90 هزار بهره بردار شامل 20 درصد شاغلان استان در اين حوزه فعال هستند.
670 هزار هكتار اراضي باغي و كشاورزي در استان مركزي وجود دارد كه يك و 2 دهم درصد توليدات كشاورزي مازاد بر نياز استان به ساير مناطق ارسال مي شود.
استان مركزي با توليد حدود 54 هزار تن گوشت سفيد، 53 هزار تن توليد گوشت قرمز، 320 هزار تن شير، حدود 41 هزار تن توليد تخم مرغ از جايگاه ويژه اي در توليدهاي بخش كشاورزي و دامداري در سطح كشور برخوردار است.
استان مركزي رتبه اول صادرات ماهيان زينتي را به خود اختصاص داده و حدود 90 درصد صادرات اين ماهيان از اين استان انجام مي شود.
اين استان رتبه چهارم توليد بچه ماهي قزل آلا، رتبه اول در تنوع توليد گل و گياهان زينتي، رتبه دوم توليد گل ها شاخه بريده، رتبه سوم در توليد گل و گياهان زينتي، رتبه دوم سطح زير كشت و توليد انار كشور، رتبه ششم توليد پسته، مقام هشتم توليد گل محمدي، مقام نهم در توليد انگور، رتبه سوم در توليد لوبيا و رتبه پنجم در توليد جو را به خود اختصاص داده است.
استقرار ايستگاه انار ساوه، پژوهشكده گل و گياهان زينتي محلات، ايستگاه ملي تحقيقات لوبياي خمين، وجود شعبه ششم تحقيقات واكسن و سرم سازي رازي، وجود ايستگاه تحقيقات ماهيان زينتي و مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي نيز از ظرفيت هاي علمي و تحقيقاتي استان مركزي است.
1955/6013/خبرنگار:مهدي عظيمي***انتشاردهنده:مژگان حيدري