مردم گناباد از 2 هفته مانده به عيد نوروز با خانه تكاني، كاشتن سبزه و درست كردن انواع كلنبه شكري و حلوايي كه با شيره گندم، كنجد و مغز بادام و هسته زرد آلو، زعفران و زنجبيل درست مي شود، خود را براي عيد نوروز آماده مي كنند.
آيين خاص پخت سمنو از ديگر آداب سنتي مردم گناباد در آستانه عيد نوروز هر سال است كه بعد از خيس كردن گندم و جوانه زدن آن گندم هاي جوانه زده را در آفتاب پهن مي كنند تا خشك شود و سپس آن را آسياب كرده و با آرد به دست آمده سمنو مي پزند.
قطاب هم از جمله شيريني هاي سنتي خاص مردم گناباد است كه به 2 شيوه قطاب شكري كه وسط آن مغز بادام و پسته و قطاب اوي كه خمير آن با آب و شير و انواع ادويه معطر مي باشد درست مي شود.
مواد داخل اين قطاب سنتي گناباد را عدس، پياز و فلفل و زرد چوبه تشكيل مي دهد و بعد از پختن قطاب ها در تنور روي آن را با جوشانده اي از زرد چوبه زرد نموده و بعد با روغن گاو چرب مي كنند.
خانواده ها اعتقاد دارند اگر هشت يا 9 قطاب را با سبزي پر كنند آن سال جوال (كيسه) هاي گندم بسيار به خانه آن ها خواهد آمد و آن را مايه بركت مي دانند.
يكي از مناسبت هاي جالب مردم گناباد در آستانه نوروز برگزاري آيين سنتي چهارشنبه سوري است و شب آخرين چهارشنبه سال جوانان با بوته هيزم و يك كوزه پر از آب به بالاي پشت بام (ايوان خانه) رفته و بعد از آتش زدن هيزم كوزه آب را بر روي آن رها مي كنند.
گنابادي ها از گذشته هاي دور اعتقاد داشتند اگر روز اول سال مرد يا پسر وارد خانه آنها شود براي آنها بركت به همراه دارد و به همين علت از قبل پسران فاميل صبح روز عيد خود را آماده مي كردند و قبل از ديگر ميهمانان به خانه بستگان مي رفتند و با گرفتن عيدي از آنها پذيرايي مي شد.
سفره هاي محتوي آجيل حاوي برگه زرد آلو، هلو، مغز هسته زرد آلو و بادام، نخود و كشمش و آبنباتهاي شكري و رنگي در نخستين روز عيد نوروز در منازل گناباد پهن مي شود و شهروندان با يك سيني پر از كلمبه و قطاب و به همراه سمنو از ميهمانان پذيرايي مي كنند.
روز چهارشنبه اول سال نيز اعضاي خانواده با هم به زمين هاي زراعي مي رفتند و بانوان بوته هاي گندم را به پاي خود گره مي زدند و هم زمان زمزمه مي كردند سبزي تو از من زردي من از تو و دعا مي كردند.
يكي از ساكنان بافت قديم شهر گناباد گفت: گنابادي ها روز نهم فروردين به مزار آقا سيد مرتضي واقع در صحراي خشويي مي روند.
سيد مرتضي، سيد حسن و سيد ابراهيم كه آرامگاهشان در قبرستان قصبه شهر واقع شده بسيار مورد احترام مردم است.
نجمه حيدريان افزود: مردم در اين روز تخم مرغ رنگي با قرنه يا صمغ درختان درست مي كردند و با گل سرمه لك لك (يك گياه محلي) به رنگ بنفش در مي آوردند و خوراكي ها را در دستمال پارچه اي يا بقچه گذاشته و تخم مرغ هاي رنگي را همراه با كلمبه، قطاب و آجيل به مزار سيد مرتضي مي بردند.
وي اظهار كرد: گردو يا تخم مرغ شكني مردان از ديگر رسوم روز نهم فروردين در گناباد است كه در آن فردي كه تخم مرغ وي ديرتر بشكند برنده اعلام شده و تخم مرغ ديگر بازيكنان را مي گيرد.
وي گفت: همچنين مردم گناباد در سالهاي خشكسالي روز نهم فروردين با طبخ غذاي محلي بي بي گلو كه نوعي فتير و كلمبه شكري محسوب مي شود آن را براي فقرا برده و براي بارش نزولات الهي دعا مي كردند.
آيين سنتي بي بي گردون هم از آداب و رسوم مردم كاخك گناباد در نهم فروردين ماه است.
در اين آيين كه از 200 سال پيش رواج دارد مردم با برنامه هايي نظير راهپيمايي خانوادگي، موسيقي محلي، جشنواره غذاهاي بومي و محلي و ديگر برنامه هاي شاد نوروز را جشن مي گيرند.
يكي از كسبه قديمي بازار گناباد هم گفت: مردم اين شهر در روز دوازدهم فروردين با همراه داشتن ناهار و آجيل و درست كردن خميري به شكل علامت بي نهايت رياضي به باغهاي خود مي رفتند.
سيد محمد تقوي افزود: در اين روز مردم از درختان پير و قديمي تاب آويزان مي كردند و ابتدا مردان تاب مي خوردند و شادي مي كردند و سپس زن ها چادر هاي خود را در گردن خود گره مي زدند و تاب مي خوردند.
وي ادامه داد: پس از آن تازه عروس ها و تازه دامادها 2 نفري ايستاده تاب مي خوردند و در حين تاب خوردن افراد مورد علاقه خود را ياد كرده و شادي مي كردند.
مردم گناباد در روز سيزدهم فروردين مانند ديگر نقاط كشور به باغهاي خود رفته و با غذاهاي مختلف و محلي روز را سپري مي كنند.
كشاورزان نيز به صورت دسته جمعي خاك باغ را زير و رو يا در اصطلاح محلي باغ كولي مي كنند.
اين آداب و رسوم سنتي كه در گذشته موجب هم گرايي بيش از پيش مردم شده بود، امروزه با رشد فناوري اطلاعات و وسايل ارتباط جمعي و افزايش دل مشغولي ها تا حدودي كمرنگ شده و اميد است با احياي بيش از پيش اين سنن قديمي بتوان در جهت همگرايي عمومي گامهاي موثر برداشت.
شهرستان گناباد داراي 250 اثر تاريخي و معنوي است كه از اين تعداد 142 اثر در فهرست آثار ملي ثبت شده است.
چهار موزه باستان شناسي، مردم شناسي، آب و موزه روستايي زعفران نيز در گناباد براي بازديد علاقه مندان داير است.
وجود 17 مقبره امامزاده ها از ديگر ظرفيتهاي معنوي و مذهبي شهرستان گناباد است.
اين شهرستان در 287 كيلومتري جنوب مشهد قرار دارد كه به دليل قرار گرفتن در مسير سه استان خراسان جنوبي، يزد و خراسان رضوي، سالانه دهها هزار نفر از اين منطقه گذر مي كنند.
7545/2095/ 6053 گزارشگر: فهيمه نعمتي شهري ** انتشار دهنده: محمد حسين علي مقدم
گناباد- ايرنا- عيد باستاني نوروز در گناباد با آداب و رسوم خاصي همراه است كه نشان دهنده هويت تاريخي و فرهنگي مردم اين مرز و بوم مي باشد.
