تبلور هنر انقلابی در اندیشه و آثار شهید آوینی

انقلاب اسلامی و تداوم آن نتیجه تلاش های رزمندگانی است كه با جان فشانی های خود این نهال نوپا را آبیاری كردند و به بار نشاندند. سیدمرتضی آوینی از جمله این بزرگمردان تاریخ ایران به شمار می رود كه با ثبت آثار ارزشمند، فرهنگ و هنر استقامت و شهادت را در رسیدن به هدف تصویرگری كرد.

شهید آوینی را بیشتر در سمت هایی چون كارگردان فیلم مستند و روزنامه‌نگار حوزه فرهنگی می شناسند. او با مجموعه مستند «روایت فتح» بیش از هر اثر دیگری شناخته شد. وی از 1364 تا 1367 خورشیدی به همراه گروهی ساخت این مجموعه مستند را آغاز كرد؛ مستندی كه از عملیات خیبر شروع و تا عملیات مرصاد ادامه یافت. برای نمونه مجموعه «شهری در آسمان» عنوان یكی از مجموعه های روایت فتح بود كه به مقاومت مردم خرمشهر ارتباط می یافت.

سید مرتضی آوینی جمعه 20 فروردین 1372 خورشیدی هنگامی كه برای تولید مجموعه‌ای جدید از روایت فتح به فكه،‌ منطقه‌ عملیاتی والفجر مقدماتی به همراه گروه رفته بود، بر اثر انفجار مین به شهادت رسید. پس از این رویداد، سالروز شهادت وی با عنوان روز «هنر انقلاب اسلامی» نامگذاری شد و هر ساله از 20 تا 27 فروردین را هفته هنر انقلاب می نامند.

پرسش اینجا است كه چرا هنر انقلاب با شهادت وی پیوند عمیقی دارد و اندیشه و عمل او چه تاثیری بر هنر و فرهنگ انقلاب داشته است. بسیاری بر این باورند كه آوینی گفتمان انقلاب اسلامی را در عرصه فرهنگ و هنر جاری ساخت و میان هنر و انقلاب، تحول عمیقی ایجاد كرد. آثار قوی و ارزشمند او در به تصویر كشیدن دلاوری های رزمندگان جنگ تحمیلی، نه تنها در داخل بلكه در خارج از كشور توجه بسیاری را برانگیخت و به الگویی برای دین مداری، استقلال طلبی و ظلم ستیزی تبدیل شد.

افزون بر آن، نگاه و اندیشه شهید آوینی درباره انقلاب اسلامی قابل توجه است. او این انقلاب را نه انقلابی سیاسی، اجتماعی و اقتصادی بلكه انقلاب فرهنگی و دگرگونی در ارزش ها می دانست كه در رویارویی با غرب و شرق در قالب شعار نه شرقی و نه غربی تبلور یافت. بنابراین، عنصر استكبارستیزی در جمهوری اسلامی نزد وی از اهمیت بالایی برخوردار بود.

پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا همزمان با سالروز شهادت سیدمرتضی آوینی و روز هنر انقلاب اسلامی با «مجتبی امینی» مدیرعامل موسسه شهید آوینی به گفت وگو پرداخت.

- متن كامل گفت وگو با ایرنا در ادامه آمده است:
**ایرنا: چرا روز شهادت مرتضی آوینی با هنر و فرهنگ انقلاب اسلامی پیوند خورده است و شهادت وی مناسبتی برای ثبت و بزرگداشت روز هنر انقلاب اسلامی شد؟
***امینی: سیدمرتضی آوینی در 1372 خورشیدی درحالی كه مشغول ساخت فیلم مستند شهری در آسمان بود بر اثر اصابت تركش مین باقی مانده از جنگ ایران و عراق در فكه به شهادت رسید؛ این رویداد غم انگیز سبب شد تا جمعی از هنرمندان و صاحب نامان حوزه ادبیات پیشنهاد نامگذاری این روز را به نام «روز هنر انقلاب اسلامی» به آیت الله خامنه ای مقام معظم رهبری ارایه دهند. به دنبال این پیشنهاد رهبر معظم انقلاب نیز كه نسبت به شهید آوینی علاقه خاصی داشتند، به این درخواست پاسخ مثبت دادند. بدین ترتیب هر سال با فرا رسیدن این روز جامعه هنرمندان همزمان با گرامی داشت یاد و خاطره این شهید گرانقدر، فرصتی بیشتر را برای تفكر درباره هنر با آرمان های انقلاب اسلامی می یابند. شهید آوینی الگوی هنر انقلاب اسلامی است و هنرمندان این سرزمین با نظری كه به اندیشه های آن شهید خواهند داشت، مسیر فعالیت خود را روشن می سازند. این شهید بزرگوار معتقد بود كه مسوولان حوزه هنر راهنمای به كمال رساندن انسان ها هستند و همواره باید حقیقت ها را برای مردم بازگو كنند. بنابراین هنرمندانی كه از اندیشه های ناب اسلام بهره می برند، می توانند با استفاده از حكمت و اندیشه ای كه در دیدگاه شهید آوینی درباره هنر حقیقی وجود داشت، جلوه های كمال و معرفت را در تولیدهای خود بگنجانند.

** ایرنا: مهمترین اقدام ها و اثرهای شهید آوینی در عرصه فرهنگ و هنر چه بودند و زندگی سیاسی و مبارزاتی وی چه تاثیری بر نامگذاری این روز داشته است؟
***امینی: میراث شهید آوینی برای هنرمندان انقلاب اسلامی، آینه گرانبهایی از هنر ملكوتی بود؛ هنری كه بتواند انسان را به كمال وجودی خود برساند. تلاش های سیدمرتضی آوینی در عرصه فرهنگ و هنر نمایان سازی توجه به فرهنگ اسلامی، اندیشه های عرفانی و حكمت بود و این كه هنرمندان ایرانی نسبت به هویت و تاریخ سرزمین خود و رخدادهای اطراف احساس تكلیف كنند. شهید آوینی، الگو و نماد هنر متعهد ایران اسلامی است كه با اتكاء به اندیشه های اسلام و راه مردان خدایی در راه تحقق بخشیدن به هنر آرمانی انقلاب حركت می كنند. او سال ها از راه سخنرانی، نگارش و ساخت فیلم كوشید ارزش های گرانقدر هنر دینی و عرفانی را به جامعه هنری معرفی كند.

اثرهای تولید شده به وسیله آن شهید بزرگوار و اندیشه هایی كه برای علاقه مندان به یادگار گذاشته است، گوهران كمیابی برای مردان فرهنگ و هنر خواهد بود. سیدمرتضی آوینی یكی از پیشگامان در حوزه نقد، نظریه‌ و تولید همچنان و تا همیشه در این سرزمین محسوب می شود. به طور حتم فرهنگ انقلاب اسلامی، جریان فرهنگی شناوری است كه باید در تمام روزهای سال و در هر لحظه از دوران فعالیت هنرمندان به آن توجه شود. گرامیداشت شهید آوینی و بزرگداشت هنر انقلاب اسلامی تنها مربوط به یك روز نیست بلكه مسیر گسترده ای به شمار می رود كه گام نهادن در آن هنرمندانی باورپذیر و مردانی مجاهد می خواهد. پس زندگی وی را باید گستره ای دانست كه نقطه تكاملش در 20 فروردین و در شهادت او شكل گرفت و از همین منظر، روز هنر انقلاب اسلامی متناسب با مسیر ارزشمند فعالیت های شهید آوینی و بر مبنای روح ولایت مداری وی می تواند در كانون توجه همگان قرار گیرد.

**ایرنا: مجموعه مستند «روایت فتح» شهید آوینی چه تاثیری بر تقویت فرهنگ ایثار و شهادت داشته است؟
*** امینی: به عقیده بسیاری از فعالان هنری و حتی منتقدان جدی سینما، مجموعه مستندهای تولیدی مرتضی آوینی در «روایت فتح» جزو مهم ترین گنجینه های هنری سینمای كشورمان به شمار می رود و جدا از مفاهیم بسیار ارزشمندی كه از تماشای این آثار می توان دریافت كرد، به طور حتم این مجموعه زیبایی شناسی استاندارد ساخت مستند را دارا است. از نگاهی كلان تر باید به مجموعه مستندهای تولیدی شهید آوینی در «روایت فتح» به عنوان یك جریان نگاه كرد. جریانی كه از اندیشه شهادت، فرهنگ ایثار، نگاهی زلال و روحی منتظر بر می آید و برای نسل های مختلف به عنوان سندی محكم و قابل اتكاء و در زمینه چگونه نگریستن به فرهنگ جبهه قابل استناد خواهد بود. این مستند از چنان شفافیتی بهره می برد كه با وجود سال ها گذر از زمان تولید، هنوز همان رنگ و شفافیت را در بیان دغدغه ها دارد. شهید آوینی و گروه مستندساز «روایت فتح» در این مستند، در تلاش برای گام نهادن به مسیر معراجی بودند كه نهایت كمال هنرمند را در پی داشت. ژرف اندیشی هنرمندان به ویژه جوانان فیلمساز در آثار مكتوب و مصور شهید آوینی می تواند مانند تجربه ای باارزش برای كشف هنر متعالی باشد و هنرمند اندیشمند از راه زبان هنری و نگاه قدسی این شهید می توانند به نتیجه های خوبی دست پیدا كنند.

** ایرنا: فرهنگ انقلاب اسلامی دارای چه مولفه ها و ویژگی هایی است و برای دستیابی به این نوع فرهنگ چقدر موفق بوده ایم؟
*** امینی: فرهنگ انقلاب اسلامی بر مبنای ارزش های پیدایش آن شناسایی می شود؛ جایی كه ایمان، آگاهی، خودباوری، شجاعت، حماسه، ایثار، استقلال، عدالت و ظلم ستیزی را می توان از راه فرهنگ دینی و هنر آیینی خود و با مختصات هنر به مخاطبان ارایه داد. هنرمندان متعهدی چون شهید آوینی مرز رسیدن به آفرینش هنری را درگرو یافتن هنر خدایی می دانند. رسالت جهاد فرهنگی بر عهده حوزه های مختلفی است كه در این عرصه فعال هستند كه برخی بر پایه توان و دغدغه ای كه داشتند موفق عمل كردند. چنانكه شاهد اتفاق های خوبی در این عرصه بوده ایم و در سال های اخیر جوانان باانگیزه ای به صحنه آمده اند و در این حوزه به فعالیت پرداختند كه بخشی از این تلاش ها در جشنواره «سما»(اسم این جشنواره از تركیب سه حرفی از نام سید مرتضی آوینی گرفته شده و در حوزه سینمای انقلاب اسلامی است) مشاهده می شود. هنر انقلاب اسلامی چنان ارزش های گسترده ای در خود دارد و مرزهای رسیدن به هنر متعالی چنان عمیق است كه نیاز به فعالیت ها و مجاهدت های بیشتری دارد و متاسفانه در این مسیر موانعی در مسیر فعالیت هنرمندان هست. از این رو باید یك هم اندیشی و ارتباطی زنجیره وار میان دستگاه های مختلف فرهنگی و مسوولان دولتی وجود داشته باشد كه با حمایت آنان از تنگناها عبور و پرچم مقدس هنر انقلاب اسلامی را برافراشته كرد. حمایت از تولیدكنندگان سینمای دفاع مقدس كه از زوایای مختلفی به دوران شكوهمند دفاع مقدس و نیز روزهای پیروزی انقلاب اسلامی و دیگر ایام حماسه ساز نگاه می كنند، راهی دیگر برای شكوفایی هنر انقلاب اسلامی خواهد بود.

** ایرنا: تا كنون بخش های فرهنگی و متصدیان امور فرهنگی انقلاب چه اقدام هایی در راستای تقویت این فرهنگ انجام داده اند؟
*** امینی: در حوزه های مختلف فرهنگی به وسیله برخی از اهالی هنر تاكنون تلاش هایی همانند برگزاری جشنواره های ضداستكباری در حوزه تجسمی و برپایی جشنواره هنر مقاومت، جشنواره مردمی عمار و دیگر رویدادهایی كه در پی توجه به فرهنگ دینی و آیینی هستند، صورت گرفته است. در این روزها با تلاش های موسسه فرهنگی و هنری شهیدآوینی، سومین دوره جشنواره «سما» هم به مناسبت روز شهادت سیدمرتضی آوینی با موضوع مهم «سبك زندگی اسلامی- ایرانی» در سینما فلسطین برپا و جدا از نمایش فیلم ها همراه با برنامه های جانبی مرتبط برگزار خواهد شد.

گروه اطلاع رسانی
خبرنگار: سیده مریم سیدان** انتشار دهنده: شهربانو جمعه
پژوهشم**9368**2002**9131
*ایرنا مقاله كانالی برای انعكاس مقاله های اندیشكده ها- پژوهشكده ها- دانشكده ها- مراكز تحقیقاتی و رسانه های ایران و جهان*
Irnaarticle@