به گزارش ایرنا، بر اساس عرف رایج و اساسنامه تدوین شده پس از مرگ عبدالعزیز بن سعود بنیانگذار رژیم پادشاهی آل سعود فرزندان وی به ترتیب سن می بایست قدرت را در دست بگیرند اما سلمان بن عبدالعزیز در یكصدمین روز پادشاهی خود و در روزهای آغازین تجاوز نظامی ائتلاف عربی به رهبری سعودی ها در یك اقدام غیرمنتظره برادر و ولیعهدش مقرن بن عبدالعزیز را از پست ولایت عهدی كنار گذاشت و محمد بن نایف را به جانشینی او برگزید و فرزندش محمد بن سلمان را به عنوان جانشین ولیعهد انتخاب كرد.
سلمان بن عبدالعزیز در اقدام یاد شده كه از آن به عنوان اولین زلزله سیاسی درعربستان نام برده می شود، همچنین 'سعود الفیصل'وزیرخارجه 75ساله بیمار این كشور را بركنار و'عادل الجبیر' سفیر وقت عربستان در آمریكا را به عنوان وزیر خارجه جدید منصوب كرد. سلمان علاوه بر دو مورد یاد شده در یكصدمین روز حاكمیت خود همچنین شماری از وزرا و مقامات حكومتی و نظامی و امنیتی را عزل و نصب كرد.
دو خانه تكانی شدید حكومت سعودی توسط سلمان بن عبدالعزیز ناشی از علل و عوامل خاصی است كه در اینجا به طور خلاصه به آنها اشاره خواهیم داشت:
اول : در اختیار گرفتن پست های كلیدی و زمینه سازی برای پادشاهی محمد بن سلمان :
سلمان بن عبدالعزیز پس از مرگ ملك عبدالله سعی كرد تا قدرت را به شاخه سدیری های آل سعود بازگرداند. سدیری ها به هفت برادر تنی از فرزندان ملك عبدالعزیز آل سعود، پادشاه عربستان و همسر او حصه دختر احمد السدیری گفته می‌شود. این هفت تن به نام آل فهد هم مشهوراند. از زمان به پادشاهی ملك فهد درسال 1982، هفت سدیری تبدیل به نیرومندترین ائتلاف در خاندان حاكم سعودی‌ها شده‌اند. ملك فهد بن عبدالعزیز پنجمین پادشاه عربستان كه در 10 مرداد 1384 فوت كرد، سرشاخه برادران سدیری به شمار می رود. سلطان و نایف كه درگذشته اند و عبدالرحمان و تركی و سلمان پادشاه فعلی و احمد شش برادر دیگر سدیری را تشكیل می دهند.
هدف شاه سلمان از صدور احكام یاد شده تقویت نقش فرزندانش و در مقدمه آنها محمد بن سلمان جانشین ولیعهد و وزیر دفاع است كه در نتیجه آن دامنه درگیری میان محمد بن سلمان با پسرعمویش محمد بن نایف ولیعهد و وزیر كشور شدت خواهد گرفت.
دیوان پادشاهی سعودی چند روز پس از سفر جیمز ماتیس وزیر دفاع آمریكا به ریاض دهها فرمان صادر كرد كه همگی آنها به سود محمد بن سلمان است و در نتیجه احكام یاد شده محمد بن نایف از دور رقابت جهت تصدی پست پادشاهی به عنوان جانشین سلمان كنار گذاشته خواهد شد. سلمان برخی از فرزندان و نوادگان خود را در پست های مهم منصوب كرد. بدین ترتیب با توجه به بهره مند بودن محمد بن سلمان از حمایت و تایید برادرانش فرصت و شانس بیشتری برای رسیدن به نوك هرم قدرت درعربستان یافته است.
انتخاب خالد بن سلمان فرزند شاه سعودی به عنوان سفیر جدید ریاض در واشنگتن بیانگر آن است كه پادشاه عربستان قبل از صدور فرامین مزبور به نفع فرزندش محمد بن سلمان از سوی كاخ سفید چراغ سبز را دریافت كرده است و در همین راستا نقش وزیر جنگ آمریكا در سفرش به عربستان نیز تاثیرگذار بوده است. تعیین خالد به عنوان سفیر باعث آسان تر شدن انتقال دیدگاه های آمریكا به دربار سعودی خواهد شد.
در همین راستا شاه سعودی به منظور قرار گرفتن در جریان تصمیم گیری ها و رویكرد وزارت خارجه و شورای امنیت ملی به عنوان دو نهاد مهم در این كشور فیصل بن فرحان بن عبدالله را به عنوان مشاور خود در وزارت خارجه و محمد الغفیلی را به عنوان مشاور خاص خود در شورای امنیت ملی عربستان برگزید.
فیصل در حالی به عنوان مشاور سلمان در وزارت خارجه عربستان برگزیده شد كه گفته می شود با توجه به كم رنگ شدن حضور عادل الجبیر وزیر خارجه سعودی در رسانه های گروهی نام وی در فهرست بعدی حذفی ها خواهد بود و این احتمال وجود دارد كه یك شاهزاده سعودی به عنوان جایگزین الجبیر و وزیر خارجه جدید عربستان انتخاب شود.
2 - بركناری تدریجی محمد بن نایف از ولایت عهدی عربستان:
تشكیل شورای امنیت ملی مرتبط با دیوان پادشاهی در عربستان به معنی تشكیل یك وزارت كشور جدید و كاهش اختیارات محمد بن نایف ولیعهد و وزیر كشورعربستان است.
پس بدین ترتیب اختیارات محمد بن نایف به عنوان مسوول فعلی پرونده مسائل امنیتی درعربستان به تدریج كاهش خواهد یافت و اختیارات وی به شورای امنیت ملی واگذار خواهد شد و احتمالا محمد بن سلمان رئیس این شورا خواهد شد. در نتیجه محمد بن سلمان به عنوان سرپرست فعلی مهم ترین مراكز اقتصادی و تجاری و مالی و سیاست خارجه و رسانه ای عربستان از جمله موسسه رسانه ای 'الشرق الاوسط' و شبكه تلویزیونی 'العربیه' و شبكه تلویزیونی 'الاخباریه' توسط این شورا به عنوان یك نهاد بسیار حائز اهمیت زمام امور امنیتی عربستان را به دست خواهد گرفت.
مقامات آل سعود در گذشته وقتی یكی از وزیران جزو شاهزادگان نبود، شورایی در ارتباط با وزارت خانه متبوع وی تشكیل می دادند. به عنوان مثال ملك فهد بر شورای عالی نفت ریاست داشت زیرا احمد زكی الیمانی وزیر وقت نفت عربستان بود. این موضوع در مورد وزارت حج و اوقاف نیز صدق می كند زیرا وزیر حج جزو شاهزادگان سعودی نبود. شورای عالی رسانه ای نیز به همین منوال بود كه نایف بن عبدالعزیز بر آن ریاست داشت زیرا علی الشاعر وزیر اطلاع رسانی وقت بود.
تشكیل شورای امنیت ملی درعربستان زمینه را برای گرفتن تمامی اختیارات از محمد بن نایف و چه بسا كنار گذاشتن وی از ولایت عهدی فراهم خواهد كرد.
از سوی دیگر یكی دیگر از نكات حائز اهمیت تعیین هشت شاهزاده به عنوان جانشین شاهزادگان صاحب مقام كنونی است و به همین مناسبت به عنوان مثال می توان از تعیین شاهزاده احمد بن فهد بن سلمان به عنوان امیر منطقه الشرقیه به جای سعود بن نایف برادر محمد بن نایف ولیعهد كنونی یاد كرد.
پس بدین ترتیب می توان گفت فرزندان نایف بن عبدالعزیز ولیعهد و وزیر كشور سابق سعودی در آینده قدرتی در اختیار نخواهند داشت. همچنانكه فرزندان سلطان بن عبدالعزیز و عبدالله بن عبدالعزیز نیز از قدرت كنار گذاشته شدند.
یكی دیگر از مسائل بسیار مهم در تعیین های شكل گرفته انتخاب خالد بن سلمان سفیر جدید عربستان در آمریكا به عنوان جایگزین تركی بن فیصل است. پس بدین ترتیب محمد بن سلمان وزیر دفاع عربستان می تواند توسط خالد برادر كوچك تر خود به طور مستقیم با دولت دونالد ترامپ در ارتباط و تماس باشد.
تركی بن فیصل سفیر بركنار شده سعودی در واشنگتن نیز به شدت با محمد بن سلمان اختلاف نظر داشت و همین امر باعث شد تا او ظرف كمتر از شش ماه از پست خویش بركنار شود.
در واقع می توان گفت همه تعیین ها از انتخاب عناصر وابسته به محمد بن سلمان در حكومت حكایت می كند و هم اكنون زمینه برای تصدی پست پادشاهی از سوی محمد بن سلمان در آینده نزدیك فراهم شده است. همچنان كه احكام یاد شده در نیمه شب صادر شد، این احتمال وجود دارد كه در نیمه شب دیگری شاه سعودی با صدور فرمانی محمد بن نایف را از پست ولایت عهدی كنار گذاشته و فرزندش محمد را جایگزین وی نماید.
عربستان هم اكنون آماده می شود تا نظریه پرداز چشم انداز 2030 عربستان یعنی محمد بن سلمان در نزدیك ترین زمان ممكن به عنوان پادشاه زمام امور عربستان را در دست بگیرد.
3 – بحران اقتصادی :
عربستان با بحران اقتصادی روبه رو است. عربستان 200 میلیارد دلار جهت ساخت تاسیسات زیربنایی آمریكا تعهد مالی دارد. عربستان 65 میلیارد دلار به چین و 16 میلیارد دلار به اندونزی و همین مبلغ به مالزی تعهد مالی داده است.
فرامین پادشاهی سعودی در درون خود از وضعیت نابسامان و بی ثبات عربستان حكایت دارد كه به دلیل بحران نفتی دچار عقب رفت اقتصادی شد و چشم انداز 2030 محمد بن سلمان بر وخامت اقتصادی این كشور افزود. در واقع سلمان بن عبدالعزیز با موج جدید عزل و نصب های خود می خواهد بر این واقعیت سرپوش بگذارد.
در همین راستا شاه سعودی تصمیم تقریبا شش ماه قبل خود مبنی بر توقف پرداخت پاداش و اضافه كار به كارمندان دولت را پس گرفت و دستور از سرگیری پرداخت موارد یاد شده را به كاركنان حكومت صادر كرد. در حقیقت شاه سعودی با این كار می خواهد بر دهان مردم عربستان كه خواستار انجام اصلاحات واقعی در كشور هستند، مهر خاموشی و سكوت بزند.
البته برخی از كارشناسان اقتصادی به این اقدام سلمان بن عبدالعزیز معترض هستند زیرا معتقدند دولت سعودی با افزایش مالیات می خواهد هزینه پرداخت پاداش و اضافه كار به كارمندان خود را تامین كند.
این درحالی است كه كارمندان دولت درعربستان 60 تا 70 درصد نیروی كار در این كشور را تشكیل می دهند و همواره به داشتن زندگی مرفه عادت كرده بودند.
ناظران سیاسی معتقدند صدور احكام یاد شده علاوه بر در برداشتن بعد سیاسی از وجود درگیری و كشمكش در میان جریان های سیاسی در درون رژیم آل سعود حكایت می كند و در واقع بعد اجتماعی اقدام سلمان بن عبدالعزیز بسیار فراتر از بعد سیاسی آن است.
سیاست ریاضت اقتصادی و كاهش یافتن یارانه های دولتی و افزایش یافتن مالیات ها و عوارض و نرخ كالاهای اساسی و خدمات عمومی همچون آب و برق و تلفن و گاز و بنزین در عربستان بر زندگی روزمره مردم این كشور به طور روشن و آشكار تاثیر منفی برجای گذاشته و نارضایتی شدید آنها را به همراه داشته است.
دولت سعودی تقریبا یك سال پیش در سایه شرایط سخت و پیچیده اقتصادی نسبت به بازنگری در سیاست های مالی خود به شدت احساس نیاز كرد و در نتیجه آن پاداش های مالی و اضافه كار را از حقوق ماهانه كاركنان خود حذف كرد در حالی كه كارمندان دولت قبل از آن دهها سال بود كه پاداش ها و اضافه كارهای یاد شده را دریافت می كردند. ریاض از یك سال پیش به این سو تصمیم گرفت تا ساختار حقوق كاركنان دولت را بر اساس وضعیت مالی كشور بچیند و به همین دلیل حقوق ماهانه كارمندان به طرز چشمگیری كاهش یافت.
وخامت اوضاع اقتصادی درعربستان باعث شد تا بسیاری از شهروندان این كشور سرمایه های خود به خارج از كشور و در قالب خرید املاك انتقال دهند و همین امر باعث كاهش ارزش ریال سعودی به عنوان واحد ارزی این كشور شد. دولت سعودی هم اكنون از یك سو در صدد كاهش هزینه ها و اسراف كاری های هموطنان خود است و از سوی دیگر سعی دارد تا با ایجاد امكانات اجتماعی رایج در سراسر كشورهای جهان به استثنای عربستان مانند ساخت مراكز نمایش و سینما و برپایی جشنواره ها و ساخت بوستان های عمومی با جذب سرمایه های خارجی و راه اندازی صنعت توریسم درآمدهای داخلی خود را افزایش دهد.
4 – جنگ فرسایشی علیه یمن
ادامه جنگ بیهوده و بی سرانجام سعودی ها علیه یمن را می توان به عنوان یكی از مهم ترین عوامل صدور احكام یاد شده از سوی سلمان بن عبدالعزیز برشمرد.
انتخاب امیر فهد بن تركی به عنوان فرمانده نیروی زمینی بیانگر استراتژی جدید عربستان در نبرد علیه یمن است. شاه سعودی در همین راستا دستور پرداخت دو ماه حقوق به عنوان پاداش برای هر یك ازعناصر نظامی شركت كننده در تجاوز علیه یمن را صادر كرد. این امر بیانگر آن است كه مرحله آتی مرحله تمركز جستن بر جنگ با یمن و پی ریزی یك راهكار و رویكرد جدید در همین راستا است.
منابع آگاه می گویند كه كاخ سفید و جیمز ماتیس وزیر جنگ این كشور در سفر اخیر خود به ریاض با توجه به ناكام ماندن تمامی تلاش های صلح آمیز سازمان ملل و به بن بست رسیدن تمامی اقدامات شكل گرفته در این راستا به عربستان شش ماه مهلت دادند به هر نحوی كه شده به جنگ خود با یمن پایان دهد.
بدین ترتیب احتمال شدت گرفتن نبرد علیه یمن در آینده نزدیك وجود دارد كه به طور حتم با افزایش شمار تلفات جانی در میان عناصر نظامی سعودی همراه خواهد شد. ادامه یافتن مدت زمان جنگ و نبود هیچ گونه نقطه روشنی در افق آن و افزایش تلفات جانی در میان نظامیان سعودی موجی از نارضایتی در میان سربازان و افسران سعودی شركت كننده در این جنگ را به همراه داشته است. شاه سعودی با توجه به موارد یاد شده تصمیم گرفت تا دو ماه حقوق به عنوان دلگرمی و تشویق به عناصر نظامی شركت كننده در این تجاوز آشكار علیه یمن پرداخت كند. این دومین پرداخت پاداش به عناصر نظامی سعودی شركت كننده در نبرد به شمار می آید.
5 – احتمال كودتا درعربستان
روزنامه مصری الفجر درشماره روز گذشته (یكشنبه) خود به نقل از یك مقام بلندپایه امنیتی مصر فاش كرد كه عامل كنار گذاشتن شمار قابل توجهی از مسوولان سیاسی ، نظامی و امنیتی سعودی از سوی سلمان بن عبدالعزیز دست داشتن آنها در توطئه كودتا علیه وی بوده است.
به نوشته این روزنامه شاهزادگان و مقامات كنار گذاشته شده از قدرت در صدد سرنگون كردن شاه سلمان بن عبدالعزیز از قدرت بوده اند.
خاورم ** 1487 ** 1064
گزارش از : قاسم غضبانپور ** فرشاد محسن زاده
تهران – ایرنا – سلمان بن عبدالعزیز شاه سعودی روز شنبه با صدور فرامینی شماری از مقام های سیاسی، نظامی و امنیتی عربستان را عزل و نصب كرد. در واقع این موج گسترده عزل و نصب ها كه چهل و سه تن از مسوولان سعودی را در برگرفته دومین 'زلزله سیاسی' در عربستان پس از به قدرت رسیدن ملك سلمان به شمار می آید.
