مسیر رو به پیشرفت بورس در دولت یازدهم/ابزارهای مالی جدید وارد بازار سرمایه شدند

به گزارش روز چهارشنبه ایرنا، بازار سرمایه در دولت یازدهم علاوه بر گسترش حجم و اندازه بازار، با تحولاتی روبرو بود كه باعث كارآمد و به روز شدن آن شد. بروز مشكلات در بانك ها و كاهش توان آنها در تامین مالی طرح ها و صنایع، توجهات را در سال های اخیر بیش از گذشته به بورس معطوف كرده است.
در دولت یازدهم تلاش شد، ابزارهای جدید مالی در بورس و بازار سرمایه به كار گرفته شود تا این بازار بتواند نقش واقعی خود را در اقتصاد كشور ایفا كند.
از جمله مهمترین اقدام ها و تحولات رخ داده در بازار سرمایه در دولت تدبیر و امید كه با هدف حمایت از حقوق سرمایه گذاران، افزایش شفافیت بازار، ساماندهی و بروز رسانی و اجرای بهتر قوانین انجام شد، می توان به موارد زیر اشاره كرد:

**تبدیل بدهی های دولت به اوراق بهادار
بدهی های دولت از طریق بازار سرمایه به اوراق بدهی تبدیل و عرضه می شود. بدین ترتیب بدون این كه فشار مالی سنگینی به دولت وارد شود، بخشی از بدهی دولت به بخش خصوصی و پیمانكاران پرداخت می شود.
دولت تا پایان سال 95 در مجموع 2.2 میلیارد دلار اسناد خزانه را با هدف پرداخت بدهی های خود منتشر كرده است.

**توسعه مكانیزم قیمت تضمینی بجای خرید تضمینی
موضوع قیمت تضمینی محصولات كشاورزی در سال های اخیر همواره برای دولت بار سنگین مالی داشته است، بنابراین تلاش شده است كه به جای خرید تضمینی از طریق بورس كالا، روش قیمت تضمینی اجرا شود.
در مكانیزم قیمت تضمینی بورس كالا، قیمت پایه بر اساس نرخ مصوب دولت از سوی عرضه كننده و بر اساس حراج قیمتی در سامانه معاملات درج و پس از رقابت میان عرضه و تقاضا به قیمت تعادلی، تعیین می شود.
در این روش به دلیل وجود بازارگردان، امكان نوسان های قیمتی غیر واقعی و خارج از عرف بازار با واسطه گری های كاذب و متضاد با شفاف سازی وجود نداشته و از طرفی دولت نیز در این مكانیزم كشف قیمت متحمل هیچ هزینه ای نخواهد شد .
این طرح در سال 1394 به صورت آزمایشی در استان خوزستان و كرمانشاه اجرایی شد و در نهایت در سال 1395 جو و ذرت به طور عمومی با مكانیزم قیمت تضمینی در بورس عرضه شد.

** راه اندازی بازار معاملات اوراق آتی (مشتقه)
اوراق مشتقه، ابزارهای مالی نوین و پركاربرد در زمینه پوشش ریسك در سرمایه گذاری به شمار می روند. 2 نوع خاص از این ابزارها، قراردادهای آتی (فیوچرز ) و اختیار معامله (آپشن) هستند كه در بازارهای مختلف دنیا جهت پوشش ریسك سرمایه گذاری به طور عموم مورد استفاده قرار می گیرند.
این ابزارها به دارندگان آن این فرصت را می دهد كه خود را در مقابل نوسانات قیمت به عنوان ریسك بازار بیمه كنند.

** امكان تأمین مالی شركت ها از طریق بورس كالا بجای پیش فروش
شركت ها از طریق انتشار «اوراق سلف» در بورس كالا به جای پیش فروش می توانند با شرایط مناسبتری، منابع مالی مورد نیاز برای اجرای طرح ها و پروژه ها را تامین كنند.
انتشار اوراق سلف برق سنندج مپنا، گندم بازرگانی دولتی ایران، اوره پتروشیمی شیراز، اوره پتروشیمی پردیس، تیرآهن ذوب آهن، كنسانتره سنگ آهن گل گهر، سیمان سپاهان، سنگ آهن چادرملو و پی وی سی پتروشیمی آبادان پس از دریافت تضامین لازم توسط شركت سمات، عرضه اولیه اوراق سلف موازی استاندارد برق نیروگاه سنندج و انتشار امید نامه سلف موازی استاندارد برق شركت تدبیرسازان سرآمد، از جمله موارد تأمین مالی از طریق بورس های كالایی و با ابزار سلف موازی استاندارد است.

**راه اندازی بازار شركت های كوچك و متوسط (شركت های نوپا و دانش بنیان)
شركت های كوچك امكان ورود به بازار سرمایه ندارند كه این موضوع می تواند آنها را از مزایای بورس محروم كند، بنابراین، بازاری در بازار سرمایه با عنوان بازار شركت های كوچك و متوسط (اس.ام.ای) در فرابورس راه اندازی شده است تا این شركت ها بتوانند ضمن ورود به بازار سرمایه، اقدام به جذب منابع مالی و سرمایه گذار كنند.
بیش از 80 شركت برای بازار شركت های كوچك و متوسط برای ورود به فرابورس درخواست داده اند كه تاكنون 6 شركت پذیرش شده اند.

**راه اندازی بازار نقد سكه طلا با ابزار گواهی سپرده كالایی
راه اندازی معاملات آنلاین گواهی سپرده كالایی سكه طلا كه همان حكم معاملات نقدی سكه را دارد، بستری را برای انجام این معاملات در سایر محصولات قابل معامله در بورس كالای ایران شامل محصولات كشاورزی، صنعتی و معدنی، محصولات پتروشیمی و فرآورده های نفتی فراهم كرده است .
سبد معاملات سكه طلا در بورس كالا با امكان انجام معاملات آتی سكه، گواهی سپرده سكه كه حكم معاملات نقدی سكه به صورت آنلاین در سامانه برخط سهام را دارد و معاملات قرارداد اختیار سكه كامل شده است .
ارزش معاملات گواهی سپرده كالایی سكه طلا 41.7 میلیارد ریال است.

**ارتقای ظرفیت هسته اصلی معاملات تا سه برابر ظرفیت كنونی
برای ارتقای ظرفیت سامانه معاملاتی، جداسازی هسته های معاملاتی بورس تهران و فرابورس ایران به طور كامل انجام شد و اكنون سامانه های معاملاتی این دو بورس به طور كامل، مستقل از یكدیگر عمل می كنند.
پس از برجام امكان به روزرسانی سامانه معاملات از طریق همكاری شركت ارائه كننده فراهم شد. این اقدام، مخاطرات سامانه ای در بازار سرمایه را تا حد زیادی كاهش داده است.

**فعالسازی حد اعتباری كارگزاران
این تحول باعث حذف ریسك عدم ایفای تعهد كه چندین دهه در بازار سرمایه وجود داشت، شده است. این اقدام یكی از مؤلفه های اجرای اقتصاد مقاومتی در بازار سرمایه تلقی می شود.

** اعطای نخستین مجوز انتشار اوراق رهنی
اوراق رهنی، اوراق بهاداری است كه به منظور خرید مطالبات رهنی توسط ناشر منتشر می شود، مطالبات رهنی شامل مطالبات مدت دار اشخاص حقوقی ناشی از قراردادهای مبادله ای از قبیل فروش اقساطی، اجاره به شرط تملیك و جعاله )به استثنای سلف( است كه دارای وثیقه رهنی است.
از جمله مزایای انتشار این اوراق می توان به تحرك بخشی اقتصاد در حوزه مسكن، افزایش سودآوری، بهبود نسبت های مالی، خارج كردن دارایی های بانكها از ترازنامه و بهبود تركیب دارایی ها اشاره كرد .
مجوز انتشار نخستین اوراق رهنی با هدف افزایش توان پرداخت تسهیلات در بخش مسكن از سوی سازمان بورس و اوراق بهادار در پنجم تیرماه سال 1395 صادر شد و بدین ترتیب، این اوراق رهنی به مبلغ سه هزار میلیارد ریال توسط بانك مسكن منتشر شد.

**راه اندازی صندوق های جسورانه (استارتاپ )
سرمایه گذاری جسورانه (Venture Capital) یك مدل سرمایه گذاری برای راه اندازی كسب و كارهای نوپا، شركت های كوچك با پتانسیل رشد بلندمدت است .
این نوع سرمایه گذاری، منبع بسیار مهمی برای راه اندازی كسب و كارهایی است كه كوچكتر از آن هستند كه بتوانند به بازار سرمایه یا بانك ها دسترسی داشته باشند.
در واقع صندوق های سرمایه گذاری جسورانه حلقه مفقوده میان دانش و شركت های دانش بنیان و ثروت آفرین را پر می كنند .
این كسب وكارها به طور عمومی ریسك بالا و به تبع بازدهی بالایی برای سرمایه گذار دارند .
تاكنون مجوز تأسیس پنج صندوق جسورانه شامل صندوق سرمایه گذاری جسورانه رویش لوتوس، صندوق سرمایه گذاری جسورانه یكم آرمان آتی، صندوق جسورانه دانشگاه تهران، صندوق جسورانه بانك پاسارگاد و صندوق اینوتك آشنا صادر شده است.

** اعطای اولین مجوز انتشار اوراق بهادار با نرخ سود شناور(مصون از تورم)
از جمله ابزارهای مالی متداول در بازارهای مالی جهان اوراق مصون از تورم است. با توجه به این كه نرخ این اوراق علاوه بر نرخ بهره واقعی، از نرخ تورم نیز متأثر است، از جذابیت زیادی برای سرمایه گذاران ریسك گریز برخوردارند.
اگر چه انتشار این اوراق در اكثر كشورهای جهان تجربه شده است، اما جذابیت نرخ اوراق در كشورهایی كه نرخ تورم بالاتری را تجربه می كنند، بیشتر از سایرین است.
از مزایای این نوع اوراق می توان به پوشش قطعی تورم، حركت از اقتصاد دستوری به سمت اقتصاد بازار و ریسك اعتباری پایین اشاره كرد.
بر این اساس، دستورالعمل مربوط به انتشار اوراق بهادار با نرخ سود شناور(مصون از تورم ) نیز تدوین شده است.

**تدوین مقررات و اعطای نخستین مجوز انتشار اوراق قابل تبدیل به سهام
اوراق بهادار قابل تبدیل، یكی از ابزارهای مالی متداول و فراگیر هستند كه تحت شرایط خاصی قابل تبدیل به یكی دیگر از اوراق بهادار همان شركت ناشر هستند. نمونه بارز این نوع اوراق، شامل اوراق قرضه یا سهام ممتازی است كه قابل تبدیل به تعداد تعیین شده ای سهام عادی است.
در این روش، معمولاً هیچ وجه نقدی مبادله نمی شود، اوراق بهادار قبلی دریافت شده و در مقابل، تعداد مشخصی از اوراق بهادار جدید منتشر می شود .
اكنون دستورالعمل مربوطه تدوین شده و تصویب شده است.

**شفاف سازی عملكرد شركت ها با افشای ماهانه اطلاعات تولید و فروش
اجباری كردن افشای اطلاعات تولید و فروش ماهانه ناشران بورسی و فرابورسی، باعث افزایش شفافیت در بازار سرمایه و ایجاد بستری امن تر برای تصمیم گیری سرمایه گذاران شده است.

**راه اندازی روش جدید عرضه اولیه (ثبت سفارش - بوك بیلدینگ)
روشی برای عرضه اولیه سهام است كه در این روش سهام عرضه اولیه توسط كارگزاران به مشتریان تخصیص داده نمی شود و مشتریان به طور مستقیم یا غیر مستقیم سفارش خود را ثبت می كنند.
در این روش شائبه غیرمنصفانه بودن تخصیص ها در عرضه اولیه وجود ندارد.

**پذیرش شركتهای تأمین سرمایه در بورس
شركت تأمین سرمایه شركتی است كه به عنوان واسطه بین ناشر اوراق بهادار و سایر سرمایه گذاران فعالیت می كند و می تواند فعالیت های كارگزاری، معامله گری، بازارگردانی، مشاوره، سبدگردانی، پذیره نویسی، تعهد پذیره نویسی و فعالیت های مشابه را با اخذ مجوز از سازمان بورس انجام دهد .
برای افزایش گزینه های در دسترس بازیگران بازار سهام، متنوع سازی ابزارهای تأمین مالی و سرمایه گذاری و با توجه به جذابیت های صنعت خدمات مالی، پذیرش شركت های تأمین سرمایه، كه به لحاظ اندازه، گستردگی دامنه فعالیت، ساختار سازمانی دقیق، بازدهی مناسب و گزارشگری مطلوب از پتانسیل های خوبی برای حضور در بازار سهام برخوردارند، مورد توجه قرار گرفته است .
شركت تأمین سرمایه امید به عنوان اولین بنگاه فعال در صنعت تأمین سرمایه، در بازار سرمایه ورود پیدا كرد.

**اصلاح ساختار مالی شركت های آسیب دیده از تحریم ها
برای بنگاه هایی كه به دلیل تحریم ها دچار زیان شده اند و مشمول ماده 141 شده اند و امكان افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی ها را دارند، مكاتباتی با سازمان امور مالیاتی در خصوص برخورداری شركت ها از معافیت های مالیاتی صورت گرفته است.
برای آگاهی از آخرین اخبار اقتصادی ایران و جهان با كانال اقتصادی ایرنا در تلگرام همراه شوید:
@IRNAeco
https://t.me/irnaeco
اقتصام*2022**1561** گزارش:میثم طاهری** انتشار:مژگان توانا