خانه هاي فرسوده روي گسل ؛خطر بيش از حد نزديك است - محمود افشاري**

اين بخشي از گفته هاي يك عضو سابق شوراي اسلامي شهر و شوراي ترافيك سميرم است كه با توجه به اينكه اين شهر و شهرستان روي گسل زلزله قرار دارد و در دو سال گذشته شاهد زمين لرزه هاي خفيف و متعددي در اين خطه بوده ايم.
مقاوم نبودن فضاهاي موجود، تقاضاي روزافزون مسكن، گسترش شهر، كنترل و هدايت تقاضاي مسكن به فضاها و عرصه هاي مناسب را امري اجتناب ناپذير و ناگزير كرده است.
در عين حال احيا بهينه بافت هاي فرسوده از سوي مسئولان، بويژه شهرداري و ديگر سازمان هاي مرتبط، تنها راه حل خروج از بسياري مشكلات و معضلات موجود شهرمان خواهد بود.
تغيير سيماي شهري با طراحي فضاهاي مورد نياز مطابق با رعايت اصول شهرسازي و معماري اسلامي و ايراني ، ايجاد اشتغال مسقيم و غير مستقيم ، فراهم كردن زمينه جلب و جذب سرمايه گذار ازديگرشهرها و استان ها ،ايجاد زمينه به منظورجلوگيري از خروج سرمايه هاي فكري و مادي ، افزايش ضريب رفاهي، ترافيكي، امنيتي و رواني ساكنان ، ايجاد زمينه جذب گردشگر و رونق طبيعت گردي ،كاهش مهاجرت معكوس و زمينه سازي براي جلب مهاجر روستاها و شهرها از مواردي است كه مي تواند سيماي شهر سميرم را بهبود دهد.
اگر چه در سال هاي اخير در شهرها و مناطق ديگر راهكارهاي مختلفي براي احيا و بازسازي بافت هاي فرسوده از سوي شهرداري ها و دولت اجرا شده اما به دليل گستردگي بافت هاي فرسوده، طولاني شدن زمان اجرا، ناكارآمدي و گاهي شكست راهكارهاي بكارگيري شده را به دنبال داشته است.
اما مهمترين مشكل پيش رو، تأمين سرمايه براي بازسازي و احياي بافت هاي فرسوده است.
تجربه ديگر شهرها نشان مي دهد اعمال روش هايي مانند تملك اجباري يا روش هاي داوطلبانه با فروش تراكم در بخش بافت هاي فرسوده نتيجه موثري نداشته است.
در روش نخست به دليل سهيم نشدن مالكان در سود طرح علاوه برمشكلات اجتماعي نيازبه سرمايه اوليه بالا براي تملك بافت هاي فرسوده بوده كه از توفيق چنداني بهره مند نشد. روش دوم هر چند توانست مالكان را در فرآيند بازسازي سهيم كند اما رعايت نكردن اصول و مباني شهرسازي و معماري و طولاني شدن فرآيند بازسازي از مهمترين مشكلات پيش روي اين روش بشمار مي رود.
اين در حالي است كه تجربه هاي موفق در ديگر كشورها كه قابليت اجرا شدن در شهر سميرم را دارد گواه آن است كه با به كارگيري روش هاي كارآمد علاوه بر حفظ نقاط قوت تا حد زيادي نقاط ضعف موجود را كاهش مي دهد.
از جمله اين روش ها كه تجربه اي موفق بشمار مي رود روش تنظيم مجدد زمين است ؛ در اين روش شهرداري، به جاي مصادره زمين و خريد زمين مالكان بافت فرسوده اقدام به جابجايي ملك آنها در فرآيند بازسازي مي كند.
شهرداري در اين روش بافت هاي فرسوده را به بلوك هايي تقسيم و براي هربلوك طراحي مناسب با اصول شهرسازي و معماري طراحي مي كند به نحوي كه با كنار هم قرار دادن بلوك ها مانند قطعه هاي يك پازل از مجموع آنها منطقه شهري مناسبي ايجاد شود.
سپس شهرداري بلوكي از اين مناطق را به عنوان آورده اوليه تملك كرده و با استفاده از سرمايه گذار بخش خصوصي اقدام به ساخت واحدهاي مسكوني و تجاري در اين بلوك مي كند و پس از اتمام ساخت آن را تحويل ساكنان بافت فرسوده در بلوك هاي ديگر مي دهد و بافت هاي فرسوده در بلوك هاي مجاور را براي بازسازي تملك مي كند.
با اجراي اين كار به صورت بلوك به بلوك و ناحيه به ناحيه در چند سال مي توان شاهد ساخت تعداد زيادي واحد جديد با رعايت كليه اصول فني و معماري در سميرم بود.
ضمن اينكه با بهره از اين روش مالكان بافت هاي فرسوده و سرمايه گذاران از محل اجراي اين طرح منتفع مي شوند و شهرداري آورده اوليه خود را حفظ و در خاتمه اين پروژه و هر سال بر ميزان و قيمت تملكات شهرداري نيز افزوده مي شود.
به اين ترتيب مديريت شهري متولي بازسازي بافت فرسوده در مقياس وسيع كه وظيفه مديريت آورده، زمين و ملك صاحبان بافت هاي فرسوده و سفارش ساخت در زمين هاي تملك شده را دارد.
نكته ديگر اينكه در اين طرح، نقش نظارتي دولت نه تنها حفظ بلكه ارتقا يافته و دولت مي تواند با ارائه تسهيلات تشويقي مطابق با روند ساخت و سازها و افزايش قيمت ها در مراحل و بخش هاي مختلف ساخت و ساز، نظارت سازندگان بخش خصوصي را نسبت به همكاري بيشتر در اجراي طرح ها متمايل و تشويق كنند.
نكته پاياني هم اينكه برنامه هاي تشويقي دولت ها براي افزايش رغبت سرمايه گذاران بخش خصوصي نسبت به فعاليت در بافت فرسوده، افزايش تعامل ميان دولت و شهرداري براي بهره گيري از توان اجرايي مديريت شهري در احياي بافت هاي فرسوده، امري ضروري است چرا كه هماهنگي و همراهي اين دو بخش مي تواند در تسريع روند بازسازي نقش موثري داشته و در بهبود مبلمان شهري و سيماي كالبد سميرم هزار چشمه مفيد و سازنده واقع شود.
** خبرنگار ايرنا در سميرم
گ/7147 / 6022