به گزارش ایرنا، در سال های اخیر به دلیل تغییر سبك زندگی، شیوه های تغذیه و كم تحركی، آمار چاقی و اضافه وزن در میان افراد جامعه به خصوص دانش آموزان افزایش یافته و به یك معضل تبدیل شده است.
براساس نظر كارشناسان علوم تغذیه، چاقی در دوران كودكی و نوجوانی زمینه ساز ابتلا به دیابت نوع 2، بیماری های قلبی-عروقی، سرطان و عوارض جسمی و اجتماعی در بزرگسالی است .
چاقی كودكان و نوجوانان، از لحاظ روحی و روانی عواقب نامطلوبی همچون كم خوابی، نداشتن اعتماد به نفس، اضطراب و افسردگی را در پی دارد كه این مسائل بر روابط اجتماعی و تحصیلی دانش آموزان تاثیر می گذارد.
مهرزاد حمیدی معاون تربیت بدنی و سلامت وزیر آموزش و پرورش درباره تعداد دانش آموزان چاق گفته است: از 13 میلیون و 500 هزار دانش آموز، 21 درصد آنان دچار چاقی و آسیب های ناشی از آن هستند و باید برای كاهش وزن این دانش آموزان چاره ای اندیشیده شود تا در آینده با مشكلاتی روبه رو نشوند.
وی افزود: وزارت آموزش و پرورش برای كنترل روند چاقی در میان دانش آموزان ساعات درس تربیت بدنی را در مدارس افزایش داده تا ضمن افزایش فعالیت بدنی دانش آموزان، روند چاقی آنان كنترل شود و همچنین تخصصی كردن ورزش دانش آموزی از دیگر اقدامات آموزش و پرورش برای كنترل روند چاقی در میان دانش آموزان است.
*اقدام پژوهی درباره دانش آموزان چاق
فاطمه رنجبر كارشناس و پژوهشگر برگزیده استان تهران در سال 88، اقدام پژوهی درباره موضوع چاقی دانش آموزان انجام داده، وی در این پژوهش به دنبال پاسخ به این سوال بود كه چگونه و از چه راه هایی می توان دانش آموزان چاق را به فعالیت، یادگیری و تحرك بیشتر علاقه مند كرد.
رنجبر به خبرنگار ایرنا گفت: این اقدام پژوهی درباره دانش آموزان چاق و كم تحركی بود كه با توجه به هوش و توانایی بالا، انگیزه، انرژی و پشتكار لازم برای فعالیت و مشاركت در برنامه های مدرسه نداشتند كه این امر افت تحصیلی آنان را در پی داشت.
وی افزود: با ایجاد انگیزه و تحرك در آنان و ورزش های سبك از جمله طناب زنی، لی لی، پرش را طراحی كردم كه این دانش آموزان در بخشی از ساعات حضور در مدرسه و زنگ های تفریح برخلاف سایر دانش آموزان كه به آنان اجازه ورزش داده نمی شد، چنین ورزش هایی را انجام دهند.
این پژوهشگر گفت: همچنین با راهنمایی متخصصان تغذیه برنامه غذایی را برای دانش آموزان چاق طراحی كردم كه غذاهای مفید با كالری پایین در این برنامه گنجانده و فست فودها و مواد فاقد ارزش غذایی حذف شدند.
وی افزود: پس از گذشت پنج ماه، تغییراتی در دانش آموزان چاق ایجاد و تغذیه و تحرك آنان متناسب شد و حتی در بعضی از مواقع خود آنان برای انجام ورزش صبحگاهی و مشاركت در برنامه های مدرسه داوطلب می شدند.
رنجبر در بخش دیگری از سخنان خود، تغییر سبك زندگی، شیوه تغذیه، استفاده از فست فودها و غذاهای آماده و عدم تحرك را از جمله علل افزایش وزن و چاقی دانش آموزان عنوان كرد و افزود: امروزه متاسفانه بیشتر وقت دانش آموزان در مدارس می گذرد، علاوه بر نبود شرایط و فضای مناسب در خانه، مدارس هم فضای كافی برای تحرك و انجام فعالیت های ورزشی ندارد و دانش آموزان به صورت گلخانه ای رشد می كنند كه عدم تحرك و نداشتن تغذیه مناسب حاوی كلیسم به خصوص در دانش آموزان دختر، باعث شكستگی دست و پای آنان می شوند.
این كارشناس آموزش و پرورش با بیان اینكه عدم تحرك، ورزش نكردن و بازی های رایانه ای برای دانش آموزان به خصوص دانش آموزان دوره ابتدایی بزرگترین معضل است، اظهار كرد: استفاده از تلفن همراه، آی پد و بازی های رایانه ای كه متناسب با سن دانش آموزان نیست، علاوه بر بی تحرك كردن، مشكلات بسیاری از جمله تغییر خلقیات و روحیات، ضعیف كردن حافظه، عدم تمركز و اضطرب و پرخاشگری را برای آنان در پی دارد كه ذهن دانش آموزان را در یك نقطه خاص متمركز كرده و قدرت فكركردن را از آنان سلب می كند.
وی با اشاره به كمبود امكانات ورزشی در مدارس گفت: متاسفانه آموزش و پرورش امكانات ورزشی كافی برای مدارس درنظر نمی گیرد، بسیاری از مدارس سالن ورزشی نداشته و برای فراهم كردن مكان مناسب برای ورزش دانش آموزان باید سالن های ورزشی را با بودجه كلان اجاره كنند كه مدارس هم چنین توان مالی ندارند.
رنجبر همچنین آلودگی هوا در شهر تهران را از دلایل عدم تحرك دانش آموزان دانست و افزود: با توجه به روند آلودگی هوا (از مهرماه تا پایان اسفندماه 95) شرایط مناسبی برای ورزش كردن دانش آموزان در محیط باز مدرسه فراهم نبود.
وی گفت: در یك سال آموزش و پرورش زنگ های ورزش را از 2 ساعت به سه ساعت افزایش داد كه این مدت زمان شرایط خوبی را برای ورزش دانش آموزان فراهم می كرد اما این افزایش ساعت نیز تحت تاثیر آلودگی هوا قرار گرفته و دانش آموزان نمی توانستند ورزش كنند كه با توجه به آلودگی هوا بودن یا نبودن امكانات و سالن ورزشی مساوی صفر است.
این پژوهشگر گفت: آموزش و پرورش برای كاهش معضل چاقی در دانش آموزان علاوه بر فراهم كردن امكانات ورزشی در مدارس، دادن قرص ویتامین دی به تمامی دانش آموزان و قرص آهن به دانش آموزان دختر، می تواند در نوع تغذیه و میان وعده آنان اقدامات اساسی انجام دهد.
رنجبر با اشاره به برگزاری دوره های آموزشی ویژه برای مربیان بهداشت، معلمان و معاونان برای آگاهی بیشتر آنان درباره تغذیه دانش آموزان افزود: تغذیه دانش آموزان در طول روز نیازمند هزینه ای است كه پیشنهاد می شود در این حوزه اقداماتی با كمك اولیا انجام شود.
*علل چاقی در دانش آموزان
«دكتر پیام فرحبخش» پزشك و متخصص تغذیه و رژیم درمانی درباره معضل چاقی به خبرنگار ایرنا گفت: چاقی این روزها در همه كشورهای در حال توسعه و پیشرفته تبدیل به معضل شده كه ایران هم از این امر مستثنی نیست و شاهد بروز آن در كودكان و نوجوانان و بزرگسالانان هستیم.
وی با بیان اینكه بیش از یك سوم ایرانی ها اضافه وزن داشته یا چاق هستند، اظهار كرد: بالارفتن قند خون، ابتلا به بیماری دیابت، بالارفتن فشار خون، چربی خون، عوارض عضلانی مانند دیسك كمر، آرتروز زانو، دردهای مچ پا و پاشنه پا و بسیاری از سرطان ها عوارض چاقی هستند.
دكتر فرحبخش، تغییر سبك زندگی و فرهنگ غذایی را از مهمترین علل چاقی در میان افراد جامعه به خصوص دانش آموزان عنوان كرد و گفت: در گذشته زندگی پرتحرك تر بود و خانواده ها غذاهایی بسیار ساده مانند آبگوشت، پلو مرغ و خورشت ها و در میان وعده ها از نخود و كشمش و آجیل، مغز استفاده می كردند اما امروزه سبك زندگی تغییر كرده، زندگی كم تحرك تر شده و غذاها چرب تر، نامناسب تر و به فست فودهایی كه ارزش غذایی مناسبی ندارند، تبدیل شده است.
وی عدم تحرك و ورزش نكردن را از دیگر علل چاقی و اضافه وزن دانش آموزان برشمرد و اظهار كرد: در گذشته سرویس مدرسه رایج نبود و دانش آموزان راه مدرسه را پیاده طی می كردند و سرگرمی ها و بازی آنان هم، بازی با همسالان خود در حد محلات بود اما امروزه دانش آموزان از سرویس مدرسه استفاده می كنند و در خانه هم معمولا مشغول درس خواندن، خوردن تنقلات، و یا سرگرم شدن با بازی های كامپیوتری هستند.
دكتر فرحبخش گفت: امروزه، غذاخوردن و رستوران رفتن به عنوان یكی از لذت های مدرن و تفریح های عمده خانواده ها تبدیل شده كه در رستوران غذاهای فست فودی، چرب و شور استفاده كرده و این غذاها باعث تغییر فرهنگ و ذائقه غذایی افراد می شود و به تبع استفاده از این غذاها،افراد در خانه هم دوست دارند غذاها را یك مقدار چرب تر یا اینكه غذا را بیشتر سرخ كنند تا خوشمزه تر بشود كه اینها باعث می شود تا ما شاهد چاقی در بزرگسالان و كودكان و نوجوانان باشیم.
*راهكارهای كاهش وزن
این پزشك و متخصص تغذیه و رژیم درمانی استفاده از رژیم غذایی متعادل و متناسب براساس الگوهای درست خوردن مثل «مای پلیت» (یا بشقاب من) را از جمله راه های درمان چاقی و كاهش اضافه وزن عنوان كرد و افزود: براساس این الگو باید هر روز از هر پنج گروه اصلی غذا شامل نان و غلات، شیر و لبنیات، سبزی ها و میوه ها و گوشت و پروتئین ها با رعایت نسبت درصد این گروه های غذایی استفاده كنیم تا بتوانیم وزن خود را كاهش دهیم.
وی با بیان اینكه كاهش وزن بسیار تخصصی، علمی و دقیقی است، اظهار كرد: متاسفانه بسیاری از مكان ها از جمله باشگاه های ورزشی و بسیاری از افرادی كه صلاحیت، تخصص و تحصیلاتی در رابطه با علوم تغذیه ندارند و افرادی كه در گذشته براساس الگویی وزن خود را كاهش دادند، در این امر مداخله می كنند كه این روش های كاهش وزن، روش های غلط است.
دكتر فرحبخش با اشاره به استفاده از رژیم های غلط همچون رژیم های 15روزه كانادایی، رژیم های پروتئینی، رژیم های تك خوری، (رژیم هایی كه مثلا یك روز سیب، یك روز شیر یا دو روز سوپ می خورند)، اظهار كرد: در این روش ها، آب بدن از دست رفته و فرد گمان می كند كه وزنش كاهش پیدا كرده، در صورتی كه ممكن است چربی هایی كه انتظار داشتیم از بین برود در روند كاهش وزن، از بین نرفته باشد و شخص با مشكلات دیگری علاوه بر اضافه وزن مواجه شود.
این پزشك و متخصص تغذیه و رژیم درمانی گفت: استفاده از رژیم های غیراصولی و نامناسب ممكن است سلامتی بسیاری از ارگان ها و اعضای بدن فرد را از بین ببرد و او بعدها مبتلا به بیماری هایی از جمله اختلالات كبد، كبدچرب، سنگ كیسه صفرا و اختلالات كلیوی شود كه برای كاهش وزن باید از متخصص تغذیه كمك گرفت و رژیم ارائه شده از سوی پزشك متخصص به صورت دقیق رعایت شود تا وزن به صورت اصولی و درست كاهش پیدا كند.
وی گفت: در اجرای رژیم برای كاهش وزن دانش آموزان چاق، بسیاری از والدین نگران هستند كه با كاهش وزن فرزندشان، قد آنان نیز كوتاه می ماند كه این طور نیست، هورمون هایی كه از بافت چربی ترشح می شوند، منجر به كاهش عملكرد تهیه هورمون رشد می شوند، بنابراین در جامعه عموما افراد چاق كوتاه قدتر و افراد لاغر بلند قدتر هستند، پس اگر در كودكان هم روند كاهش وزن در پیش بگیریم، قطعا منجر به كوتاهی قد آنان نخواهد شد و حتی باعث می شود، هورمون رشد بهتر عمل كند و قد فرد بلندتر هم بشود.
دكتر فرحبخش افزود: در بسیاری از مواقع، به علت دلسوزی والدین به خصوص پدربزرگ، مادربزرگ روند كاهش وزن دانش آموزان چاق با اختلال مواجه می شود كه گمان می كنند این اضافه وزن آنان در جریان تحرك و بازی سوزانده شده و نیازی به رژیم ندارند كه این باور كاملا غلط است، دانش آموزی كه اضافه وزن یا چاقی مفرط دارد در هر سنی هست باید تحت نظر متخصص تغذیه قرار بگیرد و راهكار مناسب برای كاهش وزن او، متناسب با سن، وزن و قد او اتخاذ شود تا در آینده فرد سالمی در جامعه داشته باشیم.
*اقدامات آموزش و پرورش در كاهش معضل چاقی در میان دانش آموزان
حسن محمدی معاون تربیت بدنی و سلامت آموزش و پرورش شهر تهران با اشاره به معضل چاقی و اضافه وزن در بین دانش آموزان اظهار كرد: باتوجه به بررسی ها و پژوهش های انجام شده، 20 تا 21درصد از دانش آموزان كشور دچار اضافه وزن و عارضه چاقی هستند.
وی علت چاقی و اضافه وزن در بین افراد جامعه به خصوص دانش آموزان را تغییر سبك زندگی عنوان كرد و گفت: این موضوع در همه كشورهای دنیا به عنوان معضل جدی و حتی به عنوان یك بحران كه می تواند در آینده جامعه بشری را تهدید كند، شناخته می شود.
معاون تربیت بدنی و سلامت آموزش و پرورش شهر تهران افزود: با تغییر سبك و نوع فضای زندگی به خصوص در شهرهای بزرگ، خانه های با فضای باز و دارای محیط آزاد برای فعالیت و حركت دائم كودكان و نوجوانان به خانه های آپارتمانی تبدیل شده و فضای مناسب برای حركت و پویایی مورد نیاز آنان وجود ندارد و فضای ورزشی بیرون از خانه هم به اندازه كافی، در حد جمعیت ساكن و در دسترس نیست.
محمدی با اشاره به استفاده از وسایل الكترونیكی برای انجام امور روزمره، تغییر سلیقه افراد جامعه به استفاده از بازی ها و سرگرمی های بی تحرك اظهار كرد: تغییر رفتار تغذیه ای و استفاده از غذاهای آماده و فست فود كه از نظر میزان چربی، نمك و روغنی كه برای تهیه این غذاها مورد استفاده قرار می گیرد، مورد تایید مراجع رسمی سلامت و بهداشت نیست، از دیگر عوامل ایجاد معضل اضافه وزن و چاقی در بین افراد جامعه به خصوص دانش آموزان است.
وی با اشاره به اقدامات آموزش و پرورش تهران برای رفع و كاهش معضل چاقی و اضافه وزن در بین دانش آموزان گفت: در برنامه رسمی آموزش و پرورش، در هفته 2 ساعت درس تربیت بدنی برای تمامی پایه های تحصیلی در نظر گرفته شده اما تحقیقات و پژوهش ها نشان داده كه این مدت زمان برای حفظ آمادگی جسمانی و وضعیت سلامت جسمی دانش آموزان در حد مطلوب كافی نیست.
معاون تربیت بدنی و سلامت آموزش و پرورش شهر تهران با اشاره به كمبود فضای ورزشی در شهر تهران اظهار كرد: اماكن ورزشی آموزش و پرورش نیز به اندازه كافی در اختیار دانش آموزان نیست.
محمدی گفت: براین اساس فعالیت های فوق برنامه خارج از برنامه درسی از جمله برگزاری المپیادهای ورزشی درون مدرسه ای، اجرای طرح حیاط پویا برای دوره ابتدایی، راه اندازی و تشكیل كانون های ورزشی درون و برون مدرسه ای و مسابقات ورزشی برون مدرسه ای به عنوان مكمل درس تربیت بدنی برای جبران فعالیت حركتی و پویایی دانش آموزان در نظر گرفته شده است.
وی افزود: این برنامه ها با مشاركت خانواده ها و علاقه مندی دانش آموزان در پایه های مختلف تحصیلی در سطح مدارس برگزار می شود.
براساس این گزارش، با توجه به تغییر سبك و شیوه زندگی و به تبع تغییر نوع تغذیه افراد جامعه به خصوص دانش آموزان شایسته است كه مسئولان آموزش و پرورش و والدین آگاهی خود را درباره تغذیه دانش آموزان ارتقا داده و شرایط و امكاناتی را برای تحرك و ورزش آنان فراهم كنند تا كمتر شاهد دانش آموزانی چاق، كم تحرك و بی انگیزه كه منجر به افت تحصیلی و عدم مشاركت آنان در مدرسه می شود، باشیم.
خبرنگار: معصومه جوان معبودی - انتشار: محمد آجورلو
تهرام/7245//1348
تهران- ایرنا- افزایش آمار اضافه وزن و چاقی دانش آموزان از مشكلات جوامع امروز است، معضلی كه باعث بی انگیزگی در فعالیت های مدرسه و افت تحصیلی آنان می شود.
