به گزارش گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا، سفر اخیر «دونالد ترامپ» رییس جمهوری آمریكا به خاورمیانه و امضای قراردادهای چند صد میلیارد دلاری تسلیحاتی با رهبران سعودی، خطر برهم خوردن معادلات سیاسی و نظامی منطقه ای را تشدید كرده است؛ خطری كه از دید بسیاری از تحلیلگران در قطع ارتباط برخی كشورهای عربی با قطر نمود یافته است.
خطرات احتمالی پیاده سازی سیاست های ترامپ در خاورمیانه، نگرانی برخی كشورهای اروپایی را هم برانگیخته است. پس از سفر خبرساز ترامپ به عربستان و امضای قراردادهای تسلیحاتی هنگفت با رهبران سعودی و پس از آن مخدوش شدن روابط برخی كشورهای عربی با قطر، «زیگمار گابریل» وزیر خارجه آلمان در مورد آنچه «ترامپیزه كردن خاورمیانه» خواند به كشورهای عربی هشدار داد.
گابریل در گفت و گوی تازه خود با نشریه آلمانی «هندلزبلات» در مورد تشدید تنش ها هشدار داد و گفت: تشدید تنش ها به نفع هیچ كسی نیست؛ خاورمیانه انبار باروت سیاسی و نظامی است و مناقشه های مذهبی، قومی ، سیاسی و ایدئولوژیك ، پادشاهی های منطقه خلیج فارس را دچار شكاف كرده است.
وی با ابراز نگرانی در مورد تشدید وخامت اوضاع و تاثیر آن بر كل منطقه گفت: قراردادهای عظیم تسلیحاتی اخیر آمریكا با پادشاه عربستان ، خطر رقابت تسلیحاتی جدید را تشدید می كند. این رویكرد كاملا اشتباه است .
در خصوص سیاست های دولت تازه نفس واشنگتن در برابر خاورمیانه و پیامدهای آن چند نكته لازم به یادآوری است؛
1-«ترامپیزه كردن» مفهومی است كه ریشه آن را نباید در روی كار آمدن یك رییس جمهوری ماجراجوی جمهوری خواه مورد توجه قرار داد. ترامپیزه كردن در تحولاتی ریشه دارد كه در سال های پس از فروپاشی شوروی رخ داد. روی كار آمدن نئوكان ها در آمریكا در سال های پس از فروپاشی شوروی رویكردهای یكجانبه گرایانه آمریكا در سطح بین المللی و از جمله خاورمیانه را تقویت كرد.
رویكرد یكجانبه گرایی آمریكا در تهاجم نظامی به عراق و افغانستان كه بدون اجماع بین المللی صورت گرفت، نمود عینی یافت. تحولات بعدی جامعه آمریكا هم نشان داد این اجماع حتی در داخل جامعه آمریكا هم به وجود نیامده و این اقدام ها بیشتر بر مبنای خواست و طیف سیاسی و اقتصادی خاصی در آمریكا شكل گرفته است. حال با روی كار آمدن ترامپ، یكجانبه گرایی یك بار دیگر در كمین سیاست خارجی آمریكا قرار گرفته است.
2- یكجانبه گرایی دوره ترامپ كمی با یكجانبه گرایی دوره بوش متفاوت است. در دوره ترامپ بیش از آنكه سایه مسایل سیاسی بر رفتار خارجی آمریكا سایه اندازد، بیشتر مسایل اقتصادی و منافع اقتصادی طیف و گروهی خاص، سیاست خارجی را زیر تاثیر قرار داده است. بعد از فرونشستن گرد و خاك تبلیغات انتخاباتی و شوی تبلیغاتی ترامپ در مورد بازبینی رابطه با روسیه، اروپا، ایران و ...، شاهد به تحقق پیوستن ایده ای هستیم كه معتقد بود رویكرد تاجرمآبانه ترامپ به سیاست خارجی آمریكا سمت و سو خواهد داد.
نمود عینی این مساله را در سفر اخیر ترامپ به خاورمیانه و ریاض شاهد بودیم. انتقادهای تند ترامپ در مورد رابطه دولت اوباما با پایتخت های عربی، رهبران عرب را در مورد تداوم ارتباط خود با دولت ترامپ بیمناك كرده بود، اما رییس جمهوری آمریكا در حال بازتعریف و بازتنظیم رابطه واشنگتن با اعراب بر اساس منطق اقتصادی تاجرمآبانه خود است. چنانكه امضای قراردادهای چند صد میلیارد دلاری میان دو طرف، از سویی منافع دولت تازه تاسیس واشنگتن را تامین كرده و از سویی ترامپ را به نقطه ای قابل اتكا برای رهبران سعودی تبدیل كرده است.
نمونه دیگر این رفتار اقتصاد محور ترامپ را می توان در بحران اخیر كشورهای عربی جستجو كرد. از سویی ترامپ خواهان پایان بخشی آنچه «حمایت تاریخی قطر از تروریسم» می خواند می شود و از سویی دیگر برای حفظ منافع اقتصادی خود در دوحه تلاش می كند قطر را به تعامل با دیگر كشورهای عرب دعوت كند چرا كه می خواهد منافع اقتصادی خود را در قطر از دست ندهد.
بر این اساس رفتار ترامپ در حوزه سیاست خارجی را می توان شبیه رفتار بسیاری از كاسبكاران و دلال های بین المللی دانست كه برای حفظ منافع اقتصادی خود هم به نعل و هم به میخ می زنند. حركت واشنگتن بر مدار منافع اقتصادی، موجب شده سیاست های اعلانی واشنگتن بر سیاست های اعمالی آن غلبه یابد. حفظ چهره یك ابرقدرت بی رقیب برای آمریكا در كنار مقدورات و محذورات با محوریت منافع اقتصادی، موجب می شود سیاست های اعلامی ترامپ با سیاست های اعمالی آن متفاوت باشد.
3- یكی از مهمترین اهداف رییس جمهوری تازه بر تخت نشسته آمریكا، منزوی كردن تهران بدون صرف هزینه های هنگفت و با بهره گیری از توانمندی های اقتصادی كشورهای منطقه است. تسلیح عربستان سعودی با قراردادهای هنگفت و تسری این الگو در ارتباط با دیگر كشورهای منطقه به زعم واشنگتن از سویی می تواند انزوای تهران را به دنبال داشته باشد و از سویی دیگر می تواند منافع اقتصادی آمریكا را تامین كند.
ترامپیزه كردن خاورمیانه اما، به اهداف مورد نظر ترامپ منتج نخواهد شد. جمهوری اسلامی ایران كه یكی از كنشگران تاثیرگذار و یكی از پایه های فرایند ایجاد ثبات در منطقه است، با رفتار عقلایی امكان منزوی شدن خود را به حداقل رسانده است. ترامپیزه كردن خاورمیانه، حاصلی جز ایجاد مسابقه تسلیحاتی در منطقه و تشدید بی ثباتی و درگیری در این منطقه نخواهد داشت؛ مساله ای كه منافع همپیمانان آمریكا را هم به شدت تهدید خواهد كرد.
**پژوهشم**9275**1601**خبرنگار: اعظم حمیدپور** انتشاردهنده: شهناز حسنی
ایرنا پژوهش، كانالی برای انعكاس تازه ترین تحلیل ها، گزارش ها و مطالب پژوهشی ایران وجهان، با ما https://t.me/Irnaresearch همراه شوید.
تهران- ایرنا- تغییر رویكرد كلان سیاست خارجی آمریكا به ویژه در قبال منطقه بحران خیز خاورمیانه و باز تنظیم ارتباط با اعراب كه براساس منافع اقتصادی واشنگتن یاد می شود، ثبات شكننده منطقه را در معرض آسیب هایی جدی قرار می دهد.
