امر به معروف و نهی از منكر؛ ضامن بقای آموزه های اسلامی

امر به معروف و نهی از منكر از احكام عملی مسلمانان محسوب می شود كه «معروف» در اصطلاح به عمل و اقدامی كه شرع و عقل، خوب بودن آن تایید كرده باشند، گفته می شود در صورتی كه عالمان دینی در ارتباط با «منكر» رای به زشت و ناپسند بودن آن داده اند. در حقیقت در ارتباط با معروف انجام دادن آن ترجیح دارد و منكر امری كه انجام ندادن آن بهتر است.

عمومی شدن امر به معروف و نهی از منكر یكی از راه هایی به شمار می رود كه اجرای احكام دینی را در جامعه ضمانت می كند. در فرهنگ اسلام، افراد جامعه همانند سرنشینان یك كشتی هستند، چنانچه یكی از آن ها بخواهد دیواره كشتی را سوراخ كند، همگی وظیفه دارند كه مانع او شوند وگرنه این عمل سبب غرق شدن آنها خواهد شد.

برخی امر به معروف و نهی از منكر را موجب از دست رفتن آزادی افراد، دخالت در امور شخصی دیگران و عامل ایجاد اعمال خشونت آمیز می دانند در حالی كه این امر به احیای احكام الهی، كنترل جامعه و جلوگیری از هرج و مرج می انجامد و اگر امر به معروف و نهی از منكر با توجه به شرایط تعیین شده در احكام دینی به اجرا در آید، هیچ گاه با آزادی های فردی و سلب امنیت افراد منافاتی نخواهد داشت.

رسول اكرم(ص) در بیان اهمیت فریضه امر به معروف و نهی از منكر می فرمایند: «امتم همواره در خیر و نیكی خواهند بود، مادامی كه امر به معروف و نهی از منكر و تعاون بر نیكی كنند؛ ولی اگر چنین نكنند، بركات از آن ها گرفته، بعضی از آن ها بر بعضی دیگر مسلط می شوند در حالی كه نه در زمین و نه در آسمان یار و یاوری ندارند.»

احترام به شخصیت افراد، ارشاد تدریجی، نرمخویی و محبت، تشویق به ارزش‌ها و ایجاد فضای امر و نهی از جمله بهترین و موثرترین راهكارها و شیوه های عملی است كه عالمان و اندیشمندان برای تاثیرگذار بودن امر به معروف و نهی از منكر برشمرده اند.

پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت بیست و ششمین روز از ماه پرفضیلت رمضان با آیت الله «كاظم صدیقی» امام جمعه موقت تهران و تولیت حوزه علمیه امام خمینی(ره) به گفت وگو پرداخت.

آیت الله صدیقی امر به معروف و نهی از منكر را تنها امتیاز اسلام بر دیگر ادیان برشمرد و گفت: خداوند بلند مرتبه در آیه 110 سوره آل‏عمران می فرماید: «شما بهترین امّتي هستید كه براي مردم ظاهر (وگزیده) شده‏اید. به خوبي‏ها فرمان مي‏دهید و از بدي‏ها و زشتي‏ها، نهي مي‏كنید و به خدا ایمان دارید و اگر اهل كتاب (نیز به چنین آیین درخشاني) ایمان آورده بودند، قطعاً برایشان بهتر بود. برخي از آنان مومنند، ولي بیشترشان فاسق‏اند.» بنابراین امر به معروف و نهی از منكر نشانه حیات، جوشش و وجود حساسیت های مردم در برابر آسیب ها و ناهنجاری ها یك جامعه است. اگر این فریضه از اسلام، دین و مردم گرفته شود دین اسلام حالت بقا نخواهد داشت چراكه بقای اسلام به حیات جامعه بستگی دارد و زندگی اجتماعی زمانی پویایی خواهد داشت كه افراد آن در برابر آسیب ها و ناهنجاری های موجود، واكنش نشان دهند.

امام جمعه موقت تهران كاركرد امر به معروف و نهی از منكر را مشابه نقش گلبول های سفید در حفاظت از بدن انسان دانست و یادآور شد: جامعه ای كه امر به معروف و نهی از منكر ندارد در حقیقت جامعه ای مرده است. قرآن كریم از این جهت مسلمانان را بهترین امت ها می داند چراكه نسبت به فساد، انحراف، بدی ها و كاستی ها حساس هستند و عكس العمل نشان می دهند و در مواقع لزوم برای برطرف كردن مشكلات جامعه با اقتدار به صحنه می آیند. بزرگان دین در روایت های مختلف به این موضوع می پردازند كه بقای تمام فرایض موجود در شریعت اسلام به امر به معروف و نهی از منكر بستگی دارد. بنابراین مهم ترین اصل برای رشد، حفظ، حیات، موجودیت و هویت دینی جامعه عمل به امر به معروف و نهی از منكر به شمار می رود.

تولیت حوزه علمیه امام خمینی(ره) در ارتباط با موارد مختلف امر به معروف و نهی از منكر، بیان كرد: انجام دادن این فریضه نسبت به امور واجب و محرمات، واجب اما نسبت به مستحبات و مكروهات، مستحب است و این فریضه در زمان هایی كه عمل به آن اثر ندارد و سبب مفسده شود و فساد را تشدید كند حرام خواهد شد. امر به معروف و نهی از منكر را همچنین زمانی كه مال، آبرو و جان انسان با انجام دادن آن در معرض خطر قرار بگیرد حرام دانسته اند مگر آن كه اساس دین در خطر باشد، مانند قیام سید و سالار شهیدان امام حسین(ع) كه ایشان برای نجات دین و امر به معروف و نهی از منكر، شهادت را انتخاب كرد. پس زمانی كه پایه اخلاق، هویت و استقلال جامعه در مخاطره باشد امر به معروف و نهی از منكر واجب است.

وی ماه مبارك رمضان را به عنوان فرصتی ارزشمند برای نهادینه سازی فریضه امر به معروف و نهی از منكر در جامعه قلمداد و تصریح كرد: برای فرهنگ سازی و نهادینه كردن امر به معروف و نهی از منكر یك حركت فراگیر ملی لازم است و رسانه ها، مطبوعات و دستگاه تبلیغی مانند مسوولان حوزوی، امامان جماعت ها، صاحبان تریبون و وزارت خانه و سازمان هایی كه عهده دار امور فرهنگی هستند باید در این مسیر گام بردارند اما در صورت بی توجهی آنان به این مهم، عذر از مردم پذیرفته نیست و مردم باید احساس تكلیف كنند و در هر جایی فساد و انحرافی مشاهده كردند، تذكر دهند. خداوند متعال در آیه 71 سوره توبه می فرماید: «مردان مؤمن و زنان مؤمن دوستان یكدیگرند به نیكی فرمان می دهند و از ناشایست باز می دارند و نماز می گذارند و زكات می دهند و از خدا و پیامبرش فرمانبرداری می كنند خدا اینان را رحمت خواهد كرد، خدا پیروزمند و حكیم است.»

آیت الله صدیقی در ادامه، رمضان را ماه كاهش عیوب، مشكلات اخلاقی و درونی دانست و گفت: رمضان ماه مبارزه با نفس محسوب می شود و به بركت این مبارزه با هواهای نفسانی است كه انسان می تواند در این روزهای طولانی و گرم، روزه بگیرد و به این ترتیب اراده انسان تقویت شده و قادر خواهد بود تا با بازدارندگی در برابر هوا و هوس، الگوهایی شایسته را برای اطرافیان ترسیم كند به عنوان مثال فردی كه بتواند در پرتو فضیلت های ماه مبارك رمضان، راستگویی را در خود نهادینه كند اطرافیان و اعضای خانواده از او راستگویی را خواهند آموخت. به طور طبیعی الگوها اثرگذاری بیشتری از گویندگان دارند. الگو خود حقیقت را نشان می دهد در حالی كه فردی كه با زبان، امر به معروف و نهی از منكر می كند تنها حقیقت را بر زبان جاری می سازد و هر فردی در شعاع شخصیت خویش می تواند اثر گذار باشد. علما و بزرگان دینی و استادان و آموزگاران اگر خود را به عنوان الگویی شایسته در جامعه نشان دهند اثر آن بیشتر از امر به معروف و نهی از منكر زبانی خواهد بود. اسوه و قهرمان اثر وجودی دارد و تاثیر وجودی بالاتر از اثر كلامی است.

امام جمعه موقت تهران در پایان، ماه رمضان را فصل محبت و عشق به خدا تعبیر كرد و اظهار داشت: به این دلیل رمضان را ماه ضیافت الهی نامیده اند كه خداوند انسان ها را دعوت می كند تا با حضور در این ضیافت از بركت بی شمار آن بهره مند شوند بنابراین انسان باید شكرگزار درگاه الهی باشد و این حالت معنوی را در دیگر روزهای سال حفظ كند.

*گروه اطلاع رسانی
خبرنگار: مهسا شریفی**انتشار دهنده: شهربانو جمعه
پژوهشم**2059**9131