راه دشوار اقتصادی و امنیتی پیش روی «محمد بن سلمان»** - آذین صحابی

شبكه خبری «العربیه» رسانه رسمی عربستان سعودی، خبر از بركناری «محمد بن نایف»، ولیعهد و وزیر كشور عربستان سعودی، از مقام خود و انتصاب «محمد بن سلمان»، پسر «ملك سلمان بن عبدالعزیز» پادشاه عربستان به عنوان ولیعهد، داد.
محمد بن سلمان در سمت خود به عنوان وزیردفاع نیز ابقا شد و پادشاه عربستان، شاهزاده «عبدالعزیز بن سعود بن نایف» را به عنوان وزیر كشور تعیین كرد.درفرمان ملك سلمان دراین خصوص آمده است:« شاهزاده محمد بن سلمان بن عبدالعزیز آل سعود به عنوان ولیعهد و معاون رئیس شورای وزیران انتخاب می شود و سمت خود را به عنوان وزیر دفاع و دیگر سمت‌هایی كه به وی واگذار شده است، حفظ می‌كند.»
دراین میان زمزمه هایی نیز شنیده می شود كه كناره گیری قریب الوقوع ملك سلمان سالخورده از قدرت و واگذاری مقام پادشاهی به محمد بن سلمان 31 ساله را چندان نامحتمل نمی دانند. در هر حال، چه ولیعهد جوان سعودی به زودی به مقام پادشاهی برسد یا خیر، آنچه بسیاری از تحلیلگران و كارشناسان بر سر آن اتفاق رای دارند این است كه از ابتدای حضور این شاهزاده در دستگاه حكومتی سعودی ها، عملكرد منطقه ای عربستان به خصوص در یمن و رویكرد ریاض نسبت به ایران و دولت «دونالد ترامپ» رئیس جمهوری آمریكا عملا برخاسته از دیدگاه ها و رویكرد قدرت طلبانه و جنگ طلبانه محمد بن سلمان جوان در دولت سالخوردگان سعودی، بوده است.
**محمد بن سلمان: از امارت بر منطقه ریاض تا شخص دوم ریاض
«محمدبن سلمان» دانش آموخته رشته حقوق از دانشگاه «ملك سعود» در ریاض است و طی 10 سال حضور خود در سیاست عربستان سمت های متعددی را عهده دار بوده اما شغل اصلی وی مانند بسیاری از هم قطاران خود تجارت است. وی مدتی مشاور ویژه شاهزاده «سلمان بن عبدالعزیز» ولیعهد وقت بود و از امارت منطقه ریاض در مرتبه سیزدهم منتقل و به سمت مشاور و ناظر بر دفتر ویژه امور ولیعهد منصوب شد. این شاهزاده سعودی در اوایل ماه مارس سال 2013 به عنوان رئیس دیوان ولیعهد منصوب شد. ناظر كل بر دفتر وزیر دفاع، وزیر مشاور و عضو هیات وزیران، مشاور كمیسیون كار شناسان شورای وزیران پادشاهی سعودی، مشاور ویژه امیر منطقه ریاض، دبیر مركز رقابت‌های ملك عبدالعزیز ریاض و مشاور ویژه رئیس این مركز از دیگر پست‌های كلیدی محمد بن سلمان بوده است.
**محمد بن سلمان: تنها ریش سیاه در میان ریش سفیدان سالخورده ریاض
یكی از روزنامه های غربی در ابتدای حضور محمد بن سلمان در دولت سعودی، وی را «تنها ریش سیاه در كابینه ریش سفیدان» دانست كه زمانی كه بحث حضور در وزارت دفاع این كشور مطرح شد،« شورای بیعت» با بالاترین تعداد به وی رای داد. تحلیلگران این تعداد رای را برای جوانی مثل محمد‌بن‌سلمان، نشانگر آغاز یك فاز تازه در حوزه سیاست امنیتی عربستان دانستند. وی با آغاز حمله هوایی عربستان به یمن در 6 فروردین 1394 (25 مارس 2015)، چند ماه بعد از آغاز به كار دولت ملك سلمان، شخصا فرماندهی عملیات «توفان قاطعیت» را بر عهده گرفت.
وی در این باره به یك روزنامه لبنانی گفت كه عربستان نیاز شدیدی به كنترل بر دریای عرب دارد كه هدف اصلی حمله به یمن بوده و الحاق استان «حضرموت» یمن به عربستان و متصل كردن آن به بندر «المكلا» نیز شرط اصلی آتش بس در یمن است. محمد بن سلمان نظراتی بسیار ضد ایرانی دارد كه بارها علنا آنها را اعلام كرده و «عادل الجبیر» به عنوان رئیس دستگاه سیاست خارجی سعودی ها نیز این مواضع ضد ایرانی را اعلام كرده است.
**محمد بن سلمان: جنگ طلب و امیدوار به كاخ سفید
ولیعهد كنونی عربستان كه بسیاری اعتقاد دارند ورود كاروان 200 نفره وی به محل «منا» در حج تمتع سال 1394 یكی از عوامل بروز فاجعه انسانی و مرگ دردناك هزاران زائر در «منا» شد، در گفت و گوی تلویزیونی ماه گذشته خود، ادعاهای جنگ طلبانه ای علیه كشورمان به زبان آورده است.
به طور مثال، وی در اواسط اردیبهشت ماه سال جاری در مصاحبه مفصلی باشبكه تلویزیونی «ام بی سی» با حمله به عقیده شیعیان مبنی بر ظهور حضرت مهدی عج الله تعالی فرجه ادعا كرد ایرانی ها اعتقاد دارند باید برای آماده كردن زمینه ظهور، جهان اسلام را در دست بگیرند و هدف اصلی نظام ایران رسیدن به قبلۀ مسلمانان است و به همین خاطر نمی توان با ایران وارد گفت و گو شد!» و گفت:« ما منتظر نمی مانیم كه عربستان میدان جنگ شود، بلكه ایران را میدان جنگ خواهیم كرد.»
بسیاری ازرسانه های مطرح غربی ازجمله روزنامه انگلیسی«گاردین»، نشریه«د نشنال» وروزنامه«نیویورك تایمز» از سخنان فوق با عناوین «هشدار شاهزاده سعودی به ایران» نام بردند و نوشتند: «شاهزاده قدرتمند سعودی باب هرگونه گفت و گو را با ایران بست و رقیب این پادشاهی (ایران) را به داشتن «ایدئولوژی افراطی» و تلاش برای در دست گرفتن جهان اسلام متهم كرد.»
«آنتونی جی بلینكن»، قائم مقام وزیر خارجه سابق آمریكا و معاون مشاور امنیت ملی آمریكا در دولت «باراك اوباما»، در یكی از جدیدترین نوشتارهای خود در روزنامه نیویورك تایمز، درباره نگاه محمد بن سلمان به جنگ یمن نوشت: «محمد بن سلمان جانشین ولیعهد عربستان در دیداری در آغاز مداخله نظامی عربستان در یمن به من گفت كه هدف عربستان از این اقدام نظامی از بین بردن آخرین رد پای نفوذ ایران در یمن است.»
**محمد بن سلمان: دوشیدن سعودی ها و تامین هزینه تداوم بی ثباتی در خاورمیانه
تاكنون سیاست اعلامی و اعمالی محمد بن سلمان كه شاید به تخت نشستن وی چندان دور نباشد جنگ طلبانه بوده است اما وی در بخش عمده همان مصاحبه ای كه در آن ایران را علنا به جنگ تهدید و ادعاهای همیشگی رژیم وهابی ریاض را تكرار كرد، به مردم سعودی اطمینان داد كه دولت ریاض با جدیت مشغول مبارزه با فساد و بهبود وضع اقتصادی كشور است كه از قیمت پایین نفت آسیب دیده است.
وی به عنوان وارث یك اقتصاد نفتی بزرگ ودر قالب برنامه 2030 تلاش می كند وابستگی اقتصاد سعودی ها را به نفت كاهش دهد اما وی وارث حكومتی به شدت وابسته به غرب به خصوص به لحاظ امنیتی است كه درگیر نبردهای تروریستی نیابتی متعددی در منطقه علیه ایران شده است. در واقع، ریاض باید هزینه تداوم بی ثباتی در خاورمیانه و تداوم بهره برداری رایگان آمریكا بر نفت منطقه را با خریدهای كلان تسلیحاتی و تامین مالی تروریست ها بپردازد.
دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریكا در مبارزات انتخاباتی خود اعلام كرده بود كه «دولت‌های عربی فقط به درد دوشیدن می‌خورند» و در سفر خود به خاورمیانه ابتدا به ریاض رفت و ثابت كرد كه به این سخن خود اعتقاد دارد. رئیس جمهوری كارآفرین و كاسب كار این كشور در دیدار با «ملك سلمان»، بزرگترین قرارداد تسلیحاتی جهان را به ارزش تقریبی 110 میلیارد دلار با ریاض امضا كرد و در كنار آن نیز با امضای قراردادهای اقتصادی هنگفت دیگر روند سرازیر شدن سیل دلارهای نفتی سعودی ها را به اقتصاد آمریكا كلید زد. تنها یك هفته پس از سفر ترامپ به ریاض و امضا قراردادهای فوق، ترامپ در صفحه توئیتر خود صراحتا نوشت كه آل سعود را دوشیده است: «صدها میلیارد دلار را از خاورمیانه به آمریكا بازگرداندیم و این یعنی ایجاد شغل، شغل، شغل.»
بااین تفاسیر، راه آسانی به لحاظ اقتصادی و امنیتی برای جانشین 31 ساله ملك سلمان متصور نیست. حال باید دید محمد بن سلمان جاه طلب كه اگر به پادشاهی برسد عنوان جوان ترین پادشاه عربستان را از آن خود خواهد كرد، برای تحكیم سلطنت خود و تحقق جاه طلبی هایش چه رویكردی در پیش خواهد گرفت.درهرحال، نوع نگاه خصمانه محمد بن سلمان به ایران و روابط دوستانه تسلیحاتی و اقتصادی عربستان با تیم «ترامپ» برای دستگاه سیاست خارجی ایران الزامات خاص خود را دارد كه باید مورد توجه قرار گیرد و هوشمندی ویژه ای طلب می كند.
كارشناس اروپا آمریكا