مركز رشد دانشگاه فردوسي مشهد؛ تلاشي براي كاربردي كردن تحقيقات و تحقق دانشگاه نسل سوم

ايده مركز رشد سال 1959 ميلادي در نيويورك متولد شد. وقتي 'ژوزف مانسكو' تاجر آمريكايي و مالك ساختماني 10 هزار مترمربعي در اين شهر متوجه شد هيچكس توان پرداخت اجاره بهاي ساختمانش را ندارد و تصميم گرفت اين ساختمان بزرگ را به جاي يك مستاجر به 30 صنعتگر واگذار كند.
ساختمان مانسكو كه هم اكنون به نام 'مركز صنعتي باتاويا' شناخته مي شود هنوز هم فعال است و حدود هزار نفر در آن كار مي كنند. روش واگذاري اين ساختمان به مدلي براي مراكز رشد فناوري در سراسر جهان تبديل شده است.
در ايران نيز ادبيات مراكز رشد بيشتر با ظهور پاركهاي علم و فناوري عجين شده اما با تلاش براي رسيدن به نسل سوم دانشگاهها كه 'دانشگاههاي كارآفرين' محسوب مي شوند اين ادبيات به دانشگاهها نيز رسوخ كرد و تاسيس مراكز رشد واحدهاي فناور در دانشگاههاي كشور ناشي از همين تاثير و تاثر است.
رئيس مركز رشد واحدهاي فناوري دانشگاه فردوسي مشهد در اين خصوص به خبرنگار ايرنا گفت: مركز رشد يا انكوباتور از مصدر'to incubate' بر مفهوم رشد كردن و تكوين يافتن دلالت دارد.
سيدحسين موسوي افزود: در ادبيات كار آفريني مراكز رشد در زمره زيرساختهاي فني قرار مي گيرند و چارچوبهايي هستند كه براي پرورش يا ايجاد كسب و كارهاي كوچك تاسيس مي شوند.
وي ادامه داد: مراكز رشد فضاهاي اداري، فني و آزمايشگاهي همراه با خدمات حمايتي با حداقل هزينه را براي شركتهاي نوپا فراهم و شبكه سازي و برخي خدمات جانبي در زمينه هاي فني، مديريتي، حقوقي را تامين مي كنند. مدت استقرار موسسات در اين مركز معمولا بين سه تا پنج سال است.
رئيس مركز رشد واحدهاي فناوري دانشگاه فردوسي مشهد گفت: مركز رشد فناوري دانشگاه فردوسي با در اختيار داشتن چهار ساختمان به مساحت هزار و 609 مترمربع در حال بهره برداري و هزار مترمربع در حال آماه سازي از سال 1386 با اخذ مجوز مركز رشد از وزارت علوم، تحقيقات و فناوري طي انعقاد تفاهمنامه هايي با پارك علم و فناوري خراسان رضوي شروع به فعاليت كرد.
وي افزود: اين مركز با ارائه خدمات حمايتي از ايجاد و توسعه حرفه هاي جديد توسط كارآفرينان در قالب واحدهاي نوپاي صاحب ايده در زمينه هاي مختلف كه منتهي به فناوري دانش بنيان گردد پشتيباني مي كند.
در تارنماي الكترونيكي مركز رشد واحدهاي فناوري دانشگاه فردوسي مشهد اهداف كلي اين مركز 'افزايش كارايي و اثربخشي تحقيقات كاربردي در دانشگاه فردوسي مشهد، افزايش سهم واحدهاي فناور دانشگاه در ايجاد ارزش افزوده و فعاليتهاي اقتصادي، توسعه و تعميق ارتباط واحدهاي صنعتي و اجرايي با دانشگاه فردوسي و ارتقا توان رقابتي و پاسخگويي دانشگاه بر اساس تقاضا محوري' عنوان شده است.
همچنين در اين تارنما برنامه ريزي جهت ايجاد مراكز رشد تخصصي متناسب با مزيتهاي نسبي منطقه و تنوع بخشي به منابع مالي دانشگاه فردوسي مشهد از طريق فعاليتهاي دانش محور و فناورانه عنوان شده است.
رئيس مركز رشد واحدهاي فناوري دانشگاه فردوسي مشهد گفت: اخذ مجوز و راه اندازي مركز رشد علوم انساني در دانشگاه فردوسي متناسب با ظرفيتهاي دانشگاه و استان در اين حوزه و با عنايت به نيازهاي منطقه اي صورت گرفته است.
موسوي افزود: اين مركز در زمينه فناوريهاي نرم و با محوريت فعاليتهاي اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي و متمركز بر ذهن كار خود را دنبال مي كند.
تنوع بخشي به منابع مالي دانشگاه فردوسي مشهد از طريق فعاليتهاي دانش محور و فناورانه از اهداف ديگر راه اندازي مركز رشد عنوان شده است. هر چند كه رئيس اين مركز گفت: هم اينك با هدف تقويت واحدهاي فناور و شركتهاي دانش بنيان، دانشگاه فردوسي برنامه اي براي كسب درآمد از اين شركت ها تدوين نكرده است.
وي افزود: حتي اين واحدها در پرداخت هزينه مربوط به دريافت خدمات خود از جمله خدمات اسكان، مشاوره، اينترنت و اتوماسيون اداري و ساير خدمات از يارانه دانشگاه در قالب تخفيف استفاده مي كنند. بديهي است دانشگاه با تدوين راهكارها و تعريف دستورالعملهاي مربوطه از جمله اخذ هزينه هاي بالاسري مي تواند برخي از منابع مورد نياز خود را از اين مجموعه تأمين كند.
رئيس مركز رشد واحدهاي فناوري دانشگاه فردوسي مشهد ادامه داد: هم اينك 119 واحد فناور و شركت فعال در مركز رشد اين دانشگاه فعاليت دارند. از اين تعداد 85 واحد فناور و شركت فعال در مركز رشد واحدهاي فناور و 34 واحد فناور در مركز رشد علوم انساني دانشگاه فردوسي حضور دارند.
وي گفت:به منظور بهره برداري از تعداد زياد دانش آموختگان در رشته هاي علوم انساني، پاسخگويي به تقاضاي فزاينده موجود و ظرفيتهاي كارآفريني دانش آموختگان دانشگاه در رشته هاي مورد نظر و همچنين در راستاي تجاري سازي دستاوردهاي پژوهشي دانشگاه فردوسي در جهت توليد و توسعه فناوريهاي نرم يكي از شروط پذيرش در اين مركز حضور دانش آموختگان، دانشجويان يا اعضاي هيات علمي دانشگاه فردوسي مشهد(51 درصد سهام و اعضا) است.
موسوي افزود: طبق آمار موجود در مركز رشد علوم انساني از 30 واحد فناور مستقر در سال 1395 تعداد 11 واحد فناور توسط اعضاي هيات علمي تشكيل شده و 21 عضو هيات علمي دانشگاه فردوسي به عنوان اعضاي گروه كاري در اين 30 واحد فناور مشغول فعاليت بوده اند.
وي ادامه داد: در مركز رشد واحدهاي فناور دانشگاه فردوسي نيز 23 شركت دانش بنيان فعاليت مي كنند كه در گروه موسس و اعضاي تيم كاري آنها از استادان دانشگاه بهره مي برند.
مهندس بهزاد قيومي اناركي كه از سال 1387 مجموعه اي را در قالب يك تيم تحقيقاتي در اين مركز راه اندازي كرده است به خبرنگار ايرنا گفت: بيشتر اعضاي تيم تحقيقاتي ما استادان و اعضاي هيات علمي دانشگاهند و بقيه هم همه داراي تحصيلات تكميلي هستند.
وي كه شركتش را در سال 1391 تاسيس كرده و هنوز هم در مركز رشد واحدهاي فناور دانشگاه حضور دارد افزود: شركت ما در زمينه هاي طراحي سامانه هاي هوشمند پردازش تصويري فعال است و هم از لحاظ ميزان قرارداد و هم از لحاظ فناوري جزو شركتهاي برتر دانشگاه است.
اين فعال عرصه شركتهاي دانش بنيان ادامه داد: مجموعه ما به نسبت قوي است و از لحاظ مالي مشكل خاصي ندارد ولي امكانات براي شركتهاي نوپا و ضعيف شايد كم باشد هر چند كه ما هم در برخي جاها امكاناتي نياز داريم كه در اختيارمان نيست.
وي گفت: شركت ما الان فقط از فضايي كه مركز رشد در اختيارش قرار داده استفاده مي كند اما مركز رشد واحدهاي فناور دانشگاه فردوسي مشهد مدير خيلي خوبي دارد كه فرد بسيار مثبتي است و هر چه در توانش باشد در اختيار شركتها مي گذارد. البته دست وي خيلي پر نيست و امكانات خيلي زياد ندارد.
قيومي افزود: بعضي وقتها خود شركتها هم آنگونه كه بايد از امكانات استفاده و عمل نكرده اند اما بايد منصفانه در نظر داشت كه تامين اين همه خدمات براي بيش از 100 شركت كار دشواري است.
وي ادامه داد: اگر بودجه هاي مركز رشد واحدهاي فناور دانشگاه فردوسي مشهد بيشتر باشد اتفاقات خوبي رقم خواهد خورد. با توجه به حضور چهار پنج ساله ام در مركز رشد دانشگاه فردوسي مي توانم ادعا كنم كه اگر حمايتهاي مالي از مراكز رشد بيشتر باشد شايد نياز به واردات كشور تا 70 درصد كم شود.
او گفت: يكي از مشكلات ما اين است كه شركتهايمان به عنوان توليدكننده نمي توانند به مصرف كننده متصل شوند و ارتباط بگيرند وگر نه خيلي از مشكلات حل مي شود.
اين فعال عرصه شركتهاي دانش بنيان افزود: كارفرمايان هم بايد به مراكز رشد دانشگاهها به خصوص دانشگاههاي بزرگي چون دانشگاه فردوسي مشهد اعتماد بيشتري بكنند و به صرف يك پيمانكار معمولي به آنها نگاه نكنند.
با اين حال يكي از دانشجوياني كه از سال 1388 تا سال 1391 در مركز رشد دانشگاه فردوسي مشهد فعاليت داشته حضور استادان دانشگاه را به عنوان موسس يا عضو تيم كاري واحدهاي فناور مراكز رشد مفيد ندانست و گفت: استادان دانشگاه با حقوقهاي بالايي كه دارند در مركز رشد شركت مي زنند و اين مركز هم وام بدون بهره يا با شرايط فوق العاده آسان به آنها مي دهد.
ليلا جدي كه كارشناس ارشد بيوتكنولوژي است در گفت و گو با خبرنگار ايرنا افزود: اين وضعيت براي استادان دانشگاه كه حقوقهاي ميليوني مي گيرند و دانشگاه هم همه جوره با آنها كنار و راه مي آيد خوب است اما براي دانشجويان بي سرمايه و پشتوانه مالي خوب نيست.
وي ادامه داد: براي مركز رشد واحدهاي فناور دانشگاه بازگشت سرمايه مهمتر است و به عبارت ديگر بازرگاني برايشان اهميت بيشتري دارد تا كار و فعاليت دانشجويان لذا به استادان دانشگاه وام مي دهند چون از بازگشت پولشان مطمئن هستند.
او گفت: در مركز رشد دانشگاه به واحدهاي فناور از طريق صندوق پژوهش پارك علم و فناوري وام با بهره 20 و 30 درصد مي دهند كه دوره خواب اين تسهيلات فوق العاده كم است. بطور مثال در كار من كه كشت بافت بود يك گياه را كه بكاريد شش ماه طول مي كشد تا بار بدهد در حالي كه دوره خواب وام هم شش ماه بود و بلافاصله اقساط سنگين براي بازپرداخت شروع شد كه شركت من حتي به توليد محصول هم نرسيد.
وي افزود: از طرف ديگر براي پرداخت وام در اين مركز ضامنهاي آنچناني مي خواهند در حالي كه دانشجوي نوعي اگر ضامن داشت خودش وام مي گرفت و كار مي كرد و نياز نبود كه به مركز رشد مراجعه كند. در اين شرايط تنها شركتهايي كه به خدمات و سرمايه نياز نداشتند وضعيت خوبي داشتند يعني كلاس برگزار مي كردند و پول مي گرفتند ولي آنهايي كه مي خواستند توليد كنند با مشكل مواجه بودند.
وي ادامه داد: مركز رشد واحدهاي فناور دانشگاه فردوسي مشهد در فاصله سالهاي 88 تا 91 اصلا خدمات آزمايشگاهي نداشت لذا خود من 100 ميليون ريال وام از اين مركز گرفتم و آزمايشگاه راه اندازي و تجهيز كردم.
او گفت: انتقاد من از شكل و ميزان حمايت مركز رشد به معناي انتقاد از همه استادان دانشگاه تلقي نشود. بطور مثال يكي از استادان در يكي از جلسات اين مركز با دفاع از ايده شركت ما اعلام كرد كه اين كار براي اولين بار در شرق كشور انجام مي شود و از مسئولان مركز رشد خواست كه به شكل بلاعوض از ما حمايت كنند ولي فايده اي نداشت.
گزارشگر: كاميار اسماعيل پور **انتشاردهنده: حسين كريم زاده
1922/1858