به گزارش روز چهارشنبه ايرنا از پايگاه اطلاع رساني سازمان حفاظت محيط زيست، كيومرث كلانتري مدير كل دفتر آموزش سازمان حفاظت محيط زيست گفت: دليل اين نامگذاري نيزكاربرد بسيار آنها از سويي و ماهيت تجزيه ناپذيري اين ماده نفتي و آسيب‌هاي فراوان آن بر محيط زيست خشكي و دريا و زيست بوم‌ها از ديگر سو است، البته لازم است يادآور شويم منظور از اين روز، استفاده نكردن از كيسه‌هاي پلاستيكي و ظروف يكبار مصرف با پايه پلاستيك است، نه هرآنچه كه پلاستيك نام دارد.
بيست و يكم تيرماه از سوي دوستداران محيط زيست'روز بدون پلاستيك'يا در واقع'روز بدون كيسه‌هاي پلاستيكي' ناميده شده است.
با آگاهي رساني هايي كه توسط رسانه هاي ديداري و شنيداري گوناگون و نيز شبكه هاي مجازي متنوع موجود در كشور انجام مي شود، تقريبا تمام مردم از زيان‌هاي گاه جبران ناپذير پلاستيك كه پركاربردترين آنها، كيسه‌هاي پلاستيكي است كم و بيش مطلع شده اند و اين موضوع، جاي بسي خوشوقتي است چرا كه آگاهي، نقطه آغاز تغيير بينش و به تبع آن، تغيير رفتار انسان و نويد بخش اقدامات آگاهانه دوستداران محيط زيست است.
*** تاريخچه كشف و توليد پلاستيك در جهان
پلاستيك ها امروزه كاربرد فراواني در زندگي انسان پيدا كرده‌اند، موارد مصرف اين مواد، آنقدر گسترده است كه بدون آنها زندگي انسان امروزي فلج مي شود، استفاده گسترده در لوازم خانگي، از ساده ترين وسيله تا وسايل پيچيده، استفاده از الياف مصنوعي به صورت روز افزون در صنايع نساجي و استفاده‌هاي فراوان ديگر ، نشان از اهميت اين ماده در جهان امروزي دارد. هرچند اين ماده مفيد و پركاربرد، عوارض زيادي هم در زندگي انسان باقي گذاشته است كه آلودگي‌هاي محيط زيست با زباله‌هاي پلاستيكي تجزيه ناپذير در طبيعت، از اين جمله است و آمارهاي عجيب و غريبي از توليد روزانه و سالانه اين زباله ها داده مي شود كه حيرت آور است، به عنوان مثال گفته مي شود سالانه يك تريليارد تن كيسه پلاستيكي در دنيا مصرف مي شود.
پليمرها، پايه پلاستيك‌ها هستند. پيش از آنكه انسان بتواند پليمرهاي سنتزي بسازد، طبيعت پليمرهايي مانند سلولز را ساخته بود. سلولز، جزو اصلي ليف چوب و پنبه است. از ساير پليمرهاي طبيعي مي‌توان پروتئين‌ها، كائوچو، قير، قطران و رزين‌هاي طبيعي را نام برد.
در اواخر قرن نوزدهم بود كه انسان توانست با تغيير شكل دادن پليمر، موفق به ساخت پلاستيك‌ها شود. سلولز در حالت طبيعي غير قابل ذوب و در حلال‌هاي عادي غير قابل حل است. با نيترودار كردن آن، اولين پلاستيك تجارتي به نام 'نيترو سلولز' پديد آمد كه قابل انحلال و شكل پذير است.
در سال 1870 ، پلاستيكي به نام 'سلولوئيد' وارد بازار شد كه از طريق نرم كردن نيتروسلولز با كافور بدست آمده بود. اين ماده شفاف، سفت و قالب پذير، در تهيه اشياي مصنوعي مانند برس و شانه، الياف، لاك و…كاربرد دارد.
پلاستيك‌هايي كه كاملا به صورت سنتزي ساخته مي‌شوند، در سال 1908 توليد شدند دكتر' لئوبالكنر'با كامل كردن رزين فنلي، باكليت را وارد بازار كرد. اين ماده، براي ساختن دستگاه تلفن و عايق‌هاي الكتريكي و وسايل پخت و پز استفاده مي شود. با اينكه پلاستيك‌ها، به صورت مواد با اهميت و پر كاربرد درآمدند، اما شيمي آنها تاسال 1920 كاملا درك نشده بود.
پليمر يا بسپار، مولكول بسيار بزرگي است كه از به هم پيوستن مولكول هاي كوچك كه مونومر يا تكپار ناميده مي شوند، به وجود مي آيد. پليمرها به طور عمده شامل عناصر كربن، هيدروژن، گوگرد، فسفر و … هستند و با تغيير اندازه مولكول، ويژگي هاي پليمر هم تغيير مي كند. نقطه ذوب، استحكام و خصوصيات فيزيكي ديگر پليمر، تابع اندازه و ابعاد مولكول (طول زنجير) است. توليد پلاستيك‌ها پس از شناخته شدن شيمي پليمر، به سرعت گسترش يافت و پلاستيك هاي مهم و تجارتي زيادي توليد شدند. از سال1950 به بعد، توليد پلاستيك‌ها شتاب روز افزوني گرفت و موادي سخت و مقاوم در برابر گرما، با كاربردهاي مخصوص ساخته شدند. يك ويژگي مهم مواد پلاستيكي در صنعت ، فرآيند پذير بودن يا Processible بودن آن است. اگر ماده‌اي قابل ذوب يا قابل حل باشد، در صنعت قابل استفاده است و گرنه نمي‌توان از آن استفاده صنعتي كرد. چون نمي‌توانيم آن را براي تهيه مواد بكار ببريم.
*** فوايد و زيان هاي پلاستيك
پلاستيك محصولي است كه از آن استفاده هاي متفاوت مي شود و بسياري از آنها هم مفيد هستند. مواد خام اوليه براي تهيه پلاستيك، عبارتند از نفت و گاز. اين سوخت هاي فسيلي، بعضا براي ساخت انواع پلاستيك، با اكسيژن و كلر تركيب مي شوند. پلاستيك ممكن است سخت يا نرم، شفاف يا مات باشد و شبيه چوب يا چرم يا ابريشم به نظر آيد. در حال حاضر بيش از 10000 نوع پلاستيك مختلف وجود دارد و مي‌تواند در ساخت اسباب بازي، ابزار، لوازم خانگي، صنايع خودرو، هواپيما سازي و يا حتي دريچه هاي قلب به كار رود.
بعضي از انواع پلاستيك، قابل بازيافت است و برخي قابل بازيافت نيست. خيلي‌ها فكر مي كنند پلاستيك‌ها پسماندهايي هستند كه در نهايت، غير قابل تبديل هستند يا به دليل اينكه سوخت‌هاي فسيلي را مصرف مي‌كنند، آنها را انرژي خوار مي نامند. در صورتي كه چنين نيست و پلاستيك ها از لحاظ انرژي و مصرف آن، بسيار با صرفه عمل مي كنند. يعني انرژي خيلي كمتري براي ساخت يك بطري پلاستيكي نسبت به ساخت بطري شيشه اي مصرف مي شود. همچنين از آنجايي كه پلاستيك‌ها، وزن سبكي دارند انرژي كمتري براي حمل آنها مصرف مي شود.
مساله اصلي زماني رخ مي‌دهد كه پلاستيك، تبديل به زباله مي شود زيرا، گرچه پلاستيك‌ها به طور‌كلي سبك هستند، ولي دفع آنها در محل‌هاي دفن زميني، گزينه خوبي نيست چرا كه تجزيه آنها بين 300 تا500 سال زمان لازم دارد. دو راه ديگر هم وجود دارد بازيافت و زباله سوزي، كاربري اين روش‌ها، موجب بازپس‌گيري برخي ارزش‌هاي پلاستيك مي شود كه مي تواند در ساخت دوباره اقلام پلاستيكي به كار آيد يا با بازيافت آن مي توان محصولات مفيدي مثل ايزوگام و قير به دست آورد. اما در زمينه كيسه هاي پلاستيكي، بازيافت مقرون به صرفه نيست چرا كه بايد هزار كيسه پلاستيكي جمع آوري شود تا به يك كيلوگرم برسد و هزينه جمع آوري و بازيافت كيسه‌هاي پلاستيكي و توليد كيسه‌ها و محصولات جديد، توجيه اقتصادي ندارد.
زباله سوز، موجب بازيابي انرژي شيميايي مي شود كه مي تواند به منظور توليد بخار و الكتريسيته به‌كار رود. در صورتي كه دفن زميني پلاستيك‌ها، هيچ كدام از اين مزايا را ندارد و چنانچه حتي به صورت بهداشتي نيز دفن شوند، به معني دفن هميشگي است چون اين نوع پسماند، همانگونه كه پيشتر گفته شد، تجزيه هم نمي‌شود.
زيان‌هاي ديگر اين ماده، انتشار كربن در هوا در اثر توليد آنها، مرگ و مير صدها گونه از جانوران آبزي در اثر بلعيدن آنها، ورود مواد سمي به خاك و آب در صورت تجزيه آنها و توليد زباله ي فراوان به دليل عدم بازيافت آنها و ايجاد مناظر بسيار بد در طبيعت و تجمع حشرات، تخم‌ها، انگل‌ها و ساير آلودگي‌ها است.
خيلي از چيزهايي كه ما مي خريم، در پوشش‌ها و بسته بندي‌هاي پلاستيكي عرضه مي شوند و ما هم هر بسته اي را باز مي كنيم، بعد از مصرف، جعبه يا ظرف پلاستيكي آن را بدون توجه، دور مي اندازيم. اما اگر همه اين جعبه ها و ظروف پلاستيكي را جمع آوري كنيم چه اتفاقي مي‌افتد؟ در عرض يك ماه، چه مقدار مواد زائد پلاستيكي مانند بطري انواع نوشيدني ها مانند آب معدني، آبميوه، شير و نوشابه، كيسه پلاستيكي و خودكار خالي جمع مي كنيم؟
*** چه بايد كرد
انتخاب روزهايي مانند اين روز از سوي نخبگان و فعالان جامعه و يا دولتمردان و برنامه ريزان كشورها، نماد اهميت موضوعاتي است كه براي حال و آينده انسان ها، مشكل ساز و يا بحران ساز است بنابراين هم دولت ها با تدبير و برنامه ريزي خردمندانه بايد از ايجاد بحران هاي محيط زيستي جلوگيري كرده و زمينه هاي حل مشكلات را فراهم آورند و هم تك تك افراد جامعه نسبت به اين مسايل، احساس مسووليت كرده و وظايف شهروندي خود را بجا آورده و بي تفاوت از كنار مسايل عبور نكنند چراكه داشتن محيط زيست مطلوب، امري دوسويه است و در صورت حذف مسووليت هر يك از طرفين( مردم يا مسوولان)، هدف اصلي محقق نمي شود.
*** وظايف دولت ها
در حال حاضر كشورهايي از جمله انگلستان، چين، ايتاليا، استراليا، هند، فرانسه، بوتان، بنگلادش و بعضي از كشورهاي آفريقايي و بعضي از شهرهاي آمريكا استفاده از كيسه هاي پلاستيكي را ممنوع كرده‌اند و برخي ديگر از كشورها، از جمله ايرلند، بلژيك، آلمان و چندين ايالت در آمريكا با تعيين ماليات براي اين كيسه‌ها، قيمت آنها را افزايش داده‌اند تا جذابيت آنها براي مشتريان كاهش يابد. در سوئيس مردم اجازه ندارند از كيسه هاي پلاستيكي براي حمل زباله هاي خود استفاده كنند و بايد كيسه‌هاي مخصوص زباله كه آرم شهرداري روي آنها درج شده را خريداري و براي زباله‌هاي خود استفاده كنند.
ما نيز در كشور بايد با بررسي كارشناسي، از اين راهكارها استفاده كنيم. همچنين دولت با كمك به توليد كنندگان براي توليد كيسه هاي قابل بازيافت و تبليغ و آگاهي رساني از شبكه‌هاي راديويي و تلويزيوني، براي استفاده كمتر از كيسه هاي پلاستيكي و آموزش روش‌هاي جايگزين براي آنها مانند سبدهاي خريد يا كيسه هاي پارچه اي، مي‌تواند به مصرف كمتر اين مواد كمك كرده و فرهنگ سازي كند.
*** وظايف مردم
دريافت كمترين تعداد كيسه هاي نايلوني هنگام خريد، به همراه داشتن كيسه هاي پارچه اي در زمان خريدهاي قابل پيش بيني، استفاده از سبدهاي خريد به جاي نايلون، استفاده كمتر از ظروف يكبار مصرف، خريد محصولاتي كه در بسته بندي آنها، به جاي پلاستيك از شيشه يا كاغذ استفاده شده و آنچه بسيار مهم است افزايش سطح آگاهي و دانش درباره موضوعات و شناخت وظايف فردي و به تبع آن تقويت حس مشاركت اجتماعي است.
علمي 9014**1440
دريافت كننده: كيميا عبدالله پور** انتشار: گلشن
تهران - ايرنا - بيست و يكم تيرماه از سوي دوستداران محيط زيست روز بدون پلاستيك در واقع روز بدون كيسه‌هاي پلاستيكي نامگذاري شده است.
