به گزارش گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا، عربستان در سال 2016 میلادی سند چشم اندازی را رونمایی كرد كه در صورت تحقق اهداف آن تا سال 2030 وابستگی اقتصاد خود به نفت را به صفر خواهد رساند.
این سند كه از سوی موسسه تحقیقاتی «وود مكنزی» (Wood Mackenzie) تدوین شده بود، نقشه راهی را برای اهداف ریاض در آینده طراحی می كند تا عربستان خود را در 15 سال آینده به توسعه اقتصادی برساند؛ موسسه ای كه چندی پیش برنامه مشابهی را برای ایرانِ سال 2035 با عنوان «ایران؛ فرصت رشد یك تریلیون دلاری؟» ارایه داده بود.
**اهداف چشم انداز 2030 سعودی
مقام های سعودی مدعی شده اند چشم انداز 2030 برای مقابله با مجموعه ای از چالش ها كه پیش روی عربستان قرار دارد طراحی شده است. این برنامه چارچوبی را برای تغییر این كشور با صدها شاخص اجرایی مهم مورد توجه قرار داده است تا فعالیت های دولتی و غیردولتی در همه بخش ها را تقویت كند.
مركز مطالعات بین المللی و استراتژیك (CSIS) گزارشی را در یك سالگی رونمایی سند اصلاحات اقتصادی عربستان منتشر كرد و نوشت: عربستان سعودی چشم انداز مناسبی را در برنامه 2030 خود طراحی كرده است. «ماجد بن عبدالله القبصی» وزیر تجارت و سرمایه گذاری این پادشاهی با بیان این مطلب اعتقاد دارد موفقیت در این برنامه به یك خواست سیاسی مداوم نیاز دارد. وی در نشست این موسسه گفت كه هدف این برنامه دگرگون سازی این كشور ثروتمند نفتی به سمت یك اقتصاد مبتنی بر بازار در عرصه های اقتصادی در كنار ایجاد تغییرات اجتماعی است.
وی با تاكید بر این نكته كه موفقیت همه ذینفعان در كنار اجرای سازنده سند ضرورت اصلی برای موفقیت است تاكید كرد اهمیت برقراری ارتباط میان دولت و مردم عربستان، در كنار ارتباط با سرمایه گذاران و سهامداران اهمیت ویژه ای دارد. برخی از این دستاوردها در تقویت نظارت تجاری با تصویب یك قانون غیرانتفاعی دنبال می شود ضمن اینكه قانون جدیدی در این زمینه برای ورشكستگی طراحی شده است. همچنین در آینده برای حل چالش هماهنگی درون و بین سازمانی در دولت جهت ارایه خدمات دولتیِ بهتر اقداماتی صورت می گیرد.
عربستان كشوری است كه 81 درصد جمعیت آن زیر 45 سال سن دارند و نیمی از این تعداد زیر 25 سال هستند. این برنامه جوانان را به عنوان اهداف پراهمیت و ویژه خود مورد توجه قرار داده است. سرمایه گذاری روی توسعه ظرفیت های انسانی از مهمترین پایه های برنامه چشم انداز 2030 بیان شده است. این سند با درك موانع اجتماعی برخی تغییرات ساختاری را هم پیش بینی كرده است.
پویایی عربستان به ویژه جوانان آن از مهمترین حوزه ها در اصلاحاتند. حل نگرانی های جوانان در حوزه اشتغال نیز اولویت كلیدی دولت ریاض در این برنامه عنوان شده است.
**نقش نفت در اقتصاد عربستان
سند چشم انداز 2030 عربستان مدعی است در پایان برنامه، میزان وابستگی ریاض به نفت را به صفر می رساند. تارنمای «اویل پرایس» در بررسی اهمیت نفت برای ریاض در گزارشی نوشت قرن گذشته دوره خوبی برای عربستان سعودی بود به نحوی كه شهروندان این كشور را از قعر جهان سوم به جایگاهی رساند كه آن ها می توانند با جت شخصی سفر كنند و اتومبیل های گرانقیمت برانند. نفت هدیه خوبی برای سعودی ها بود.
تارنمای روزنامه انگلیسی «اكونومیست» پس از انتشار رسمی سند چشم انداز 2030 عربستان سعودی در گزارشی با عنوان «آینده نفت عربستان؛ چشم انداز یا معجزه؟» وعده های شاهزاده جوان سعودی یعنی «محمد بن سلمان» را كه اینك بر كرسی ولیعهدی تكیه زده متهورانه و اجرای آن را دشوار دانست.
این گزارش در مورد ماجراجویی های محمد بن سلمان نوشت وی فردی بسیار عجول است. این مرد 30 ساله برنامه هایی را اعلام كرده تا به وابستگی پادشاهی سعودی به نفت تا سال 2030 پایان دهد. این یك دستاورد چشمگیر خواهد بود. وی حتی در نقش یك پیروز پیش از این اعلام كرده بود این پادشاهی می تواند بر هر گونه وابستگی به نفت تا سال 2020 فایق آید. اما این به معنای یك رشته التهاب میان نخبگان جوان و تازه كار در پادشاهی سعودی است. آن ها توضیحی دقیق و درست در مورد چگونگی تبدیل این چشم انداز به واقعیت نداده اند.
مركز تحقیقات انرژی «دانشگاه اكسفورد» نیز در بررسی پیامدهای این سند اقتصادی عنوان كرد با وجود این كه سخن از رفع وابستگی عربستان به نفت به میان آمده اما واقعیت این است كه تحرك اقتصادی این كشور به شدت متكی به درآمدهای نفتی باقی خواهد ماند. به همین دلیل پایین بودن قیمت نفت برای سعودی ها دردناك خواهد بود. با كم شدن درآمد نفتی و كاهش سرمایه های خارجی، دولت عربستان بر نرخ خدمات دولتی اضافه كرده است. چندی قبل وزیر آب و برق سعودی به علت شكایت از افزایش قیمت خدمات این بخش بركنار شد.
در بخش دیگر این گزارش تحلیلی آمده است كه به رغم ارایه سند چشم انداز 203 ، هیچ برنامه ای برای افزایش ظرفیت بهره وری در حوزه نفت یا دیگر بخش ها وجود ندارد.
به نوشته اكونومیست برنامه ای كه به شدت انتظارات را بالا برده شامل این موارد است: فروش بخش كوچكی از شركت آرامكو سعودی كه بزرگترین شركت نفتی دنیا است، ایجادبزرگترین صندوق حمایت از سرمایه گذاری در جهان برای فعالیت در طیف وسیعی از حوزه های سرمایه ای، ایجاد اشتغال بیشتر برای زنان و تمركز بیشتر بر پویایی صنایع غیرنفتی از معدن تا سخت افزار نظامی. این اهداف در كشوری كه سال ها 90 درصد درآمدهای دولت از نفت تامین شده و كسری بودجه آن پس از كاهش قیمت نفت (سال 2016) به 13.5 درصد تولید ناخالص ملی رسیده است بسیار تندروانه به شمار می آید. این پادشاهی به عنوان كشوری كه سومین بودجه بزرگ نظامی جهان را هزینه می كند تنها 2 درصد از هزینه های خرید تسلیحات را در داخل كشور صرف می كند. سند چشم انداز پیشنهاد داده است تا سال 2030 نیمی از این مبلغ خریدها در داخل عربستان صرف شود.
در ادامه می خوانیم: عربستان سعودی نیاز دارد تا وارد چرخه تجارت و سرمایه گذاری باز و حضور آزاد گردشگر و اجرای راحت قوانین بین المللی همچون شفافیت و رویه های سكولار اقتصادی شود اما بیشتر این موارد از سوی روحانیونی كه ده ها سال از جهان كناره گرفته اند ناپسند و مذموم است. همچنین، منافع چشمگیر خانوادگی در میان شاهزادگان هم باعث كاهش سرعت این روند خواهد شد. دشمنی شدید با ایران كه از سوی بن سلمان به صورت نیابتی در یمن دنبال می شود موجب بی ثباتی و خطر برای سرمایه گذاران خواهد شد. با این حال یك گام درست اعطای «كارت سبز» به خارجیانی است كه برای اقامت دائم به این كشور می آیند.
به نوشته این روزنامه انگلیسی برای سال ها تلاش برای پایان دادن به اعتیاد عربستان به نفت به یك مانع بزرگ برخورد كرده است. یك تحلیلگر عربستانی اینگونه بیان می كند «مانند این است كه یك پدر به فرزند 40 ساله خود بگوید زمان آن است كه از خانه بیرون بروی و برای خود شغلی پیدا كنی.»
در ادامه می خوانیم: ولیعهد جوان سعودی گمان می كند با استفاده از رسانه های نوین، قادر به انجام این كار است اما اكنون با كم شدن درآمدهای نفتی و بیكاری 11.6 درصدی شانس موفقیت چندان بالا نیست. تحول بزرگ در عربستان زمانی ممكن است كه آن ها قبول كنند ناكارآمد و فاسدند و باید تغییر كنند. شانس موفقیت این سند به میزان قدرت این شاهزاده (ولیعهد) بستگی دارد. وی فرد دوم در صف پادشاهی است كه اكنون به فرد اول تبدیل شده است وی می گوید این رویا نیست این واقعیتی است كه به خواست خدا باید حاصل شود.
** بن سلمان و راهبری عربستان به سوی اهداف سند2030
محمد بن سلمان كه در زمان تدوین این سند جانشین ولیعهد بود اكنون ولیعهد سعودی شده است. وی طراح و پشتیبان اصلی و مجری این سند به شمار می آید.
به نوشته اكونومیست، محمد بن سلمان هدف خود را افزایش مشاركت زنان در 15 سال آینده و رساندن آن از میزان 22 درصد به 30 درصد اعلام كرده است تا نشان دهد كه در مقابل دیدگاه مذهبی وهابی كه بر اصلاحات در عربستان سایه سنگینی افكنده است، مقاومت می كند.
در این سند وعده داده شده است زنان اگر بخواهند به محل كار خود بروند اجازه رانندگی دریافت می كنند. البته در این سند هیچ سخنی از اصلاحات دموكراتیك و دیگر آزادی ها كه مورد توجه جوانان است به میان نیامده است.
این شاهزاده سعودی انتظار دارد با فروش حداكثر پنج درصد از سهام شركت آرامكو حداقل 2 تریلیون دلار كسب كند. وی وعده داده است این مبلغ را وارد چرخه صنعت جهان می كند و درآمد كسب شده از این فروش و كسب كار ناشی از آن به « صندوق سرمایه عمومی» منتقل می شود. در كل با دیگر سرمایه هایی كه به صندوق تزریق خواهد شد میزان آن به 3 تریلیون دلار می رسد. از نگاه وی دیگر صنایع هم انگیزه های زیادی را برای رشد دریافت خواهند كرد.
بخش انگلیسی تارنمای «البیان» عربستان نوشت برنامه 2030 سعودی چشم اندازی برای استقلال نفتی است. این گزارش كه گفت وگوی محمد بن سلمان با تارنمای العربیه را مورد توجه قرار داده مدعی است: برای ده ها سال اعتیاد پادشاهی به نفت موجب ركودی مبهم شد. اكنون بن سلمان سی ساله به دنبال بسیج جوانان سعودی است تا تنها به یك چیز فكر كنند: كار، كار، كار. وی می خواهد در این راستا از تجریباتش در شبكه های اجتماعی نیز استفاده كند.
ولیعهد عربستان مدعی است: این كشور خود را برای جذب تجارت، سرمایه گذاری، و گردشگران خارجی مهیا می كند تا درآمدهای غیرنفتی خود را تا سال 2020 به 600 میلیارد دلار برساند. هدفگذاری كه با توجه به تجربه نوسانات نفتی سال های اخیر و چشم اندازهای بازار و صنایع انرژی جهان با پرسش هایی جدی روبرو است.
پژوهشم**9130**9279**خبرنگار: حسین عباسی نسب**انتشاردهنده: سیدمحمد موسی كاظمی
ایرنا پژوهش، كانالی برای انعكاس تازه ترین تحلیل ها، گزارش ها و مطالب پژوهشی ایران وجهان، با ما https://t.me/Irnaresearch همراه شوید.
تهران- ایرنا- كارشناسان اعتقاد دارند سند اقتصادی «چشم انداز 2030 عربستان» كه با هدف قطع وابستگی ریاض به نفت طراحی شده، پروژه ای بلندپروازانه است كه در عمل با چالش هایی جدی روبرو است.
