از ذوب زر تا ساخت زیور در زرگری پیوه ژن

كارگاهی كوچك در خانه ای محقر، محل كار زرگران پیوه ژنی است، هر اتاقی از این خانه به بخشی از مراحل ساخت زیورآلات و جواهرات اختصاص یافته و از ذوب طلا گرفته تا بسته بندی جواهرات، همه در همین كارگاه كوچك انجام می شود.
تا وارد طبقه زیرین خانه نشوی، نمی توانی حدس بزنی كه در زیر زمین، كارگاهی با چندین جوان هنرمند و خوش ذوق وجود دارد كه تمام مراحل طلاسازی از ابتدا تا انتها را در همین فضای اندك انجام می دهند.
با یكی از تولیدكنندگان كه اطلاعات بیشتری نسبت به سایرین دارد، به گفت و گو می نشینیم، وی می گوید كه شروع كار این كارگاه كه امروز به یكی از شاخص ترین كارگاه های طلاسازی مشهد تبدیل شده است، از سال 1386 می باشد.
اسماعیل صمدی گفت: قبل از سال 86 هر یك از اعضای این كارگاه به صورت انفرادی مشغول كار بودند و به دلیل نوع كار طلاسازی، به ناچار تمام هزینه های كارگاه و تامین تجهیزات را به تنهایی پرداخت می كردند زیرا در مورد كارگاه طلاسازی فرقی نمی كند كه 2 نفر در آن مشغول باشند یا 50 نفر و ابزار و دستگاه ها برای هر 2 نوع به یك تعداد بوده و ضروری است.
وی افزود: تجمیع افراد دست اندركار در حوزه طلاسازی و تجمیع كارگاه های خرد، از زمان شكل گیری خوشه جواهرات مشهد آغاز شد و همه افراد ماهر در این رسته از جمله طراح، آب كار، ریخته گر، قالب ساز، مونتاژكار، جواهرساز، مخراج كار و بسته بندی طلا در یك مكان سازماندهی شدند.
وی اظهار كرد: به دلیل ارزش زیاد طلا، كارگاه خود را در خانه ای ساده برپا كردیم، سطح امنیت خانه را ارتقا دادیم و همه نوع ابزارآلات و دستگاه های لازم را خریداری كرده و در كارگاه قرار دادیم.
صمدی گفت: صفر تا 100 كار طلاسازی یعنی از آب كردن طلا تا بسته بندی زیورآلات را در همین كارگاه انجام داده و پس از سازماندهی و تولید اولین محصول، نسبت به برندسازی آن اقدام كردیم.
وی افزود: نام برند محصولات این كارگاه از روستایی به نام 'پیوه ژن' گرفته شده و همه 25 نفری كه در این كارگاه طلاسازی كار می كنند، اهل روستای پیوه ژن هستند.
وی ادامه داد: روستای پیوه ژن در نزدیك مشهد و در دل رشته كوه بینالود قرار گرفته و مردم آن روستا از سال 1341 وارد كار طلاسازی شده اند و امروز تمام اهالی این روستا در حرفه های مربوط به طلاسازی مشغول فعالیت هستند به طوری كه این روستا را دهكده جواهر می نامند.
صمدی با بیان اینكه كارگاه پیوه ژن جزو نخستین كارگاه های طلاسازی در خراسان رضوی است كه برند خود را به ثبت رسانده اظهار كرد: پس از برندسازی محصول، كارگاه به سوی تولید سرویس های طلای مربوط به نامزدی، عروسی و جواهرات پیش رفت.
وی گفت: تمام افرادی كه در این كارگاه فعالیت دارند، از گواهی مهارت اداره فنی و حرفه ای یا سازمان میراث فرهنگی برخوردار هستند و از مزایای بیمه های مربوط به صنایع دستی استفاده می كنند.
این طلاساز افزود: كارگاه طلاسازی پیوه ژن زیرمجموعه خوشه صنعتی جواهرات مشهد بود كه با پایان ماموریت این خوشه، كانون ملی هماهنگی دانش و صنعت فیروزه و سنگ های قیمتی شكل گرفت و این كارگاه نیز اینك زیر مجموعه این كانون می باشد.
وی اظهار كرد: در این كارگاه از سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی مانند برلیان، زمرد، یاقوت كبود، یاقوت قرمز و سنگ های ماه تولد نیز برای زیباسازی طلا استفاده می شود كه به نوعی جواهرسازی به شمار می رود.
صمدی گفت: برای حمایت از تولید داخل تلاش كرده ایم فقط از ابزارآلات و دستگاه های ایرانی بهره بگیریم لذا محصول این كارگاه 100 درصد ایرانی است.
وی در تشریح مراحل كار در كارگاه طلاسازی افزود: شمش گیری به معنای جدا سازی طلا از خاك معدنی در شهرك صنعتی انجام می شود، سپس شمش وارد كارگاه شده و پس از آب كاری، ریخته گری در سیستم متالوژی و اجرای طرح مورد نظر روی طلا، محصول وارد مرحله پرداخت و جواهرسازی می شود.
وی اظهار كرد: طراحی طلا و جواهر در این كارگاه یا انفرادی و براساس ذوق و سلیقه طراح است یا الهام گرفته از طراحی های جواهرات دیگر كشورها می باشد.
وی ادامه داد: 10 تا 12 درصد محصولات این كارگاه با برند 'پیوه ژن' در مشهد و عمده آن در بازار تهران و از آنجا در سایر نقاط كشور توزیع می شود و محصول این كارگاه سبك جدید بوده و از وزن، كیفیت و قیمت مناسب برخوردار است لذا با استقبال خوبی مواجه است.

* مشكلات صنف طلاسازی
این طلاساز با اشاره به مشكلات صنف طلاسازی در مشهد گفت: برای ساخت طلای سفید نیاز به شمش با عیار 24 هزار و 999 می باشد اما نمی توان این شمش را به صورت قانونی و مستقیم خریداری یا وارد كشور كرد لذا ناگزیر یه پرداخت هزینه اضافی برای دستیابی به این شمش هستیم.
صمدی افزود: پیش از این صادرات مصنوعات طلا (گردنبند، گوشواره و النگو) از خراسان رضوی به صورت چمدانی انجام می شد اما چند سالی است كه این صادرات متوقف شده است.
وی اظهار كرد: مشكل دیگر این صنف، نبود ارزیاب مستقیم برای صادرات در مشهد است و برای این كار باید نامه به اداره مربوطه در تهران ارسال شود تا از آن شهر ارزیاب اعزام گردد.
وی مشكل عمده صنف طلاسازی در مشهد را كالای قاچاق دانست و ادامه داد: مصنوعات قاچاق كه وارد این استان می شود، كمر تولیدكنندگان را شكسته است، وجود 27 میلیون زائر در این شهر بازار بكر برای قاچاقچیان است از این رو به وفور كالای قاچاق وارد مشهد می كنند و این شهر تبدیل به پایگاه قاچاق طلا و جواهرات شده است.
صمدی گفت: در حالی كه هیچ مرجع قانونی برای واردات مصنوعات طلا وجود ندارد، كشورهای تركیه، امارات متحده عربی، هنگ كنگ، تایلند، قاچاق كنندگان اصلی طلا و جواهرات هستند و این چهار كشور بازار ایران را به دست گرفته اند و حتی تیم های طراحی خود را به ایران می فرستند تا طبق سلیقه ایرانیان جواهر بسازند.
وی با بیان اینكه اجرت برای ساخت زیورآلات برای هر گرم طلا 100 تا 150 هزار ریال است، افزود: مالیات بر ارزش افزوده به میزان 9 درصد هزینه های تولید را افزایش و فعالیت طلاسازان را كاهش داده است.
وی اظهار كرد: در مجموع وجود قاچاق و مالیات بر ارزش افزوده باعث شده است، از 350 كارگاه طلاسازی كددار در مشهد كه توسط اداره استاندارد مورد تایید و دارای مجوز بود، 150 كارگاه باقی بماند كه از این تعداد 50 كارگاه در شرف تعطیلی است و تعداد باقیمانده نیز با 30 درصد ظرفیت خود كار می كنند.
صمدی خواستار حمایت دولت و دادن مشوق های لازم به تولیدكنندگان شد و گفت: در كشورهای دیگر مانند تركیه تسهیلات خوبی به تولیدكنندگان داده می شود، از سوی دیگر اكثر طراحان برجسته طلا و جواهرات در تركیه، ایرانی هستند در حالی كه این طراحان با حمایت دولت می توانستند در ایران فعالیت داشته باشند.

* تقویت طراحی، مهمترین تاثیر توسعه خوشه صنعتی طلا و جواهرات در مشهد
مدیر خوشه های صنعتی شركت شهرك های صنعتی خراسان رضوی نیز گفت: خوشه طلا و جواهرات مشهد از خوشه های منحصر به فرد در ایران است و به كار بردن عنوان جواهرات برای این خوشه به سبب ساخت برخی زیورآلات به صورت تركیبی از سنگ های قیمتی با فلز می باشد.
جواد دریادل افزود: راه اندازی خوشه طلا و جواهرات از مصوبات دولت دهم بود كه كار توسعه آن در دولت یازدهم انجام گرفت و هم اكنون برنامه های حمایتی از این خوشه از طریق كانون ملی هماهنگی دانش و صنعت فیروزه و سنگ های قیمتی پیگیری می شود.
وی اظهار كرد: راه اندازی خوشه صنعتی برای طلا و جواهرات منجر به تحول در حوزه طراحی طلا شد، به طوری كه پیش از این طراحی در طلاسازی ها كپی برداری از مدل های خارجی بود اما با راه اندازی این خوشه، برگزاری كلاس های آموزشی و بهره گیری از استادان مطرح خارجی، سطح طراحی ها ارتقا یافت.
وی گفت: راه اندازی خوشه صنعتی برای طلا و جواهرات مشهد منجر به ورود ماشین آلات جدید به این صنعت شد كه كاهش هزینه ها و ضایعات را در پی داشت.
مدیر خوشه های صنعتی شركت شهرك های صنعتی خراسان رضوی افزود: دلیل اصلی راه اندازی خوشه صنعتی طلا و جواهرات ایجاد اشتغال در یك رسته تولیدی نیست بلكه هدف توسعه صنعتی است كه در قالب آن اشتغال نیز افزایش می یابد.
وی اظهار كرد: در رسته طلا و جواهرات مشهد، 20 كارگاه كار طلاسازی را انجام می دهند اما در كنار آنها كارگاه های خرد بسیار و بدون مجوز فعالیت دارند كه برخی طراحی آنها كپی كارهای دیگر است و این مهم باعث متضرر شدن كارگاه های بزرگ و صاحب برند شده است.
وی گفت: برخورد قانونی اثربخش با كپی كاران در بازار طلا و جواهر انجام نمی شود و رسیدگی به شكایت طراحان این رسته نیز اغلب آنقدر به طول می انجامد كه شاكی از ادامه پیگیری خود ناامید می گردد.
دریادل افزود: در رسته طلا و جواهرات، طراحی درست همراه با خلاقیت حرف نخست را می زند و طرح جدید می تواند بازار را به دست گیرد، لذا طراحی در رسته طلا و جواهرات، باید از پشتوانه قانونی برخوردار باشد.
وی اظهار كرد: نیاز اول صنایع كوچك، سرمایه در گردش و تسهیلات نیست، بلكه حمایت های معنوی و پشتوانه های قانونی است زیرا توسعه بدون سرمایه اجتماعی محقق نمی شود.

* راه اندازی گشت های مشترك برای كاهش قاچاق طلا و جواهرات
دبیر كمیسیون مبارزه با قاچاق كالا و ارز خراسان رضوی نیز در باره مبارزه با قاچاق طلا و جواهرات در مشهد گفت: به دلایل مختلف قاچاق مصنوعات طلای خارجی به كشور طی سالهای اخیر زیاد شده است.
محمد ابراهیم افشاری افزود: یكی از دلایل اصلی افزایش قاچاق طلا و جواهرات، مكلف كردن تولیدكننده به پرداخت 9 درصد مالیات بر ارزش افزوده است كه این امر باعث می شود طلاساز نتواند صادرات داشته باشد زیرا در این صورت صادرات توجیه اقتصادی ندارد.
وی اظهار كرد: از سوی دیگر طلاساز نمی تواند شمش طلا وارد كند زیرا مجبور به پرداخت مالیات بر ارزش افزوده می شود لذا در این شرایط قاچاق توجیه پیدا می كند.
وی گفت: در شرایط سختی كه برای طلاسازان ایجاد شد، بسیاری از كارگاه های طلاسازی آسیب دیدند و در این میان عده ای سودجو فضا را برای خود بسیار امن دیده و در قالب باندهای سازمان یافته از طریق تركیه و كشورهای دیگر مصنوعات طلا را به صورت قاچاق وارد كردند.
افشاری افزود: پیگیری هایی از سوی این كمیسیون برای شناسایی باندهای قاچاق طلا و جواهرات انجام شده به طوری كه از سال گذشته چندین محموله قاچاق در استان كشف شد كه آخرین كشفیات قاچاق در این زمینه مربوط به شنبه شب هفته جاری و كشف 400 كیلو نقره قاچاق در مشهد بود.
وی اظهار كرد: به كمیسیون های نظارت بر قاچاق كالا و ارز ابلاغ شده كه گشت های مشترك بازرسی در این زمینه متشكل از نمایندگان سازمان های مختلف از جمله پلیس، سازمان صنعت، معدت و تجارت، تعزیرات حكومتی، اتحادیه و اصناف تشكیل دهند.
هم اكنون 6 معدن طلا با وسعت 55 كیلومتر مربع و تولید سالانه 222 هزار تن، ذخیره قطعی سه میلیون تن و اشتغال 186 نفر در شهرستانهای تربت حیدریه و نیشابور وجود دارد كه از این تعداد یك معدن غیرفعال است.
در دولت یازدهم از اواخر سال 1394 تا پایان خرداد ماه امسال یك میلیون و 512 هزار و 796 گرم طلا به ارزش 54 میلیون و 739 هزار و 666 دلار در قالب مصنوعات طلا از استان خراسان رضوی صادر شده است.
7489 / 6053 گزارشگر: میترا عبداللهی ** انتشار دهنده: محمد حسین علی مقدم