دسته بندي آثار سينمايي و نقد وضعيت نقد

به گزارش گروه پژوهش و تحليل خبري ايرنا، نقد آثار سينمايي از الزامات و اجزاي غيرقابل چشم پوشي هنر هفتم به شمار مي آيد. تاثيرگذاري نقد سينما اما نيازمند دانش و بينش سينمايي منتقد است.
پيش نيازهاي نگارش نقد سينمايي از ديد اهالي اين فن سبب شده تا نقد از غيرنقد تمايزي آشكار يابد. با اين حال، گاه ديده مي شود كه يك جريان سياسي و رسانه هاي وابسته به آن به دنبال اكران يك فيلم سينمايي به صورت سريالي و زنجيره وار بر آن مي تازند؛ اتفاقي كه به تازگي درباره 2 فيلم سينمايي با عناوين «اكسيدان» و «مادر قلب اتمي» رخ داده است. اين در حالي است كه اين آثار براي رسيدن به مرحله اكران، تمامي مراحل قانوني را در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي گذرانده و مجوزهاي لازم را دريافت داشته اند.
اگرچه آثار سينمايي ياد شده به لحاظ محتوا و نيز فرم با وضعيت مطلوب برخي منتقدان فاصله دارد اما نقدها در اين زمينه بايد منصفانه و به دور از انگيزه هاي سياسي و تخريبي باشد. «اكبر نبوي» مجري و منتقد سينمايي و «عباسعلي فاضلي» منتقد سينما و سردبير سايت «پرده سينما»، در گفت وگو با گروه پژوهش و تحليل خبري ايرنا، بر لزوم نگاه كارشناسانه در نقد آثار سينمايي تاكيد كردند.
اين دو كارشناس با اشاره به اينكه هر از چندگاه در خصوص برخي آثار روي پرده نقدهايي غيرفني شامل تذكرات اخلاقي در رسانه هايي خاص مطرح مي شود، تاكيد كردند: ممكن است فيلم هاي مورد نقد كاستي هايي داشته باشند اما نقد يك اثر سينمايي با اهداف جناحي و به منظور تخريب و خارج كردن رقيب از ميدان، نقدي غير حرفه اي به شمار مي رود كه نمي توان به آن اعتنا كرد.
به گفته اين منتقدان، سينماي ايران به رغم برخي كاستي ها در چهار دهه گذشته همواره حركتي رو به جلو داشته است.

** حركت رو به رشد سينماي ايران پس از انقلاب
نبوي در گفت و گو با پژوهشگر ايرنا، سينماي ايران در چهار دهه گذشته را سينمايي توصيف كرد كه مسير رشد و پيشرفت را طي كرده است.
وي با بيان اينكه سينما در هيچ يك از اين چهار دهه به دهه ديگر برتري ندارد و در همه دهه هاي پس از انقلاب نقاط اوج و فرود خود را داشته است، گفت: سينماي كشور در چهار دهه گذشته همواره مسير خود را البته با فراز و فرود معناداري ادامه داده است. با اين حال نمي توان گفت در يك دهه ي به خصوص، سينماي ايران با يك اوج و شكوفايي خيره كننده رو به رو بوده و در دهه هاي ديگر با نزول مطلق كمي و كيفي مواجه شده است. هر يك از چهار دهه گذشته سال هايي بوده است كه سينما با درخشش و توليد فيلم هاي خوب همراه بوده است. به عنوان مثال در دهه هفتاد، سال 74 تعداد فيلم هاي خيلي خوب نسبت به سال هاي قبل و بعد آن بيشتر بوده است.

** دلايل توليد آثار كم محتوا در سينماي ايران
نبوي در ادامه به برخي چالش ها كه گاه موجب توليد آثار كم محتوا در سينما منجر مي شود اشاره كرد و گفت: اين قابل پذيرش است كه سينماي كشور به لحاظ محتوا اشكالات زيادي دارد كه اين اشكالات مربوط به سال يا دهه خاصي نيست بلكه مشكل ريشه اي و اساسي سينماي ايران است.
وي در اين خصوص به انتقاد از عملكرد برخي فيلمسازان پرداخت و با طبقه بندي آثار فيلمسازان ايراني به چهار گروه مختلف، گفت: اگر بخواهم آثار سينمايي كشور را طبقه بندي كنم اين آثار در چهار طبقه كلي مي گنجند. طبقه اول فيلم هايي هستند كه نسبت به جامعه بسيار متعهد و دردمند بوده و داراي يك آرمان انساني قابل احترام هستند. فيلمسازان اين گروه اگر چه خيلي اندك شمارند اما براي امر فيلمسازي و سينما يك شرافت جدي قايلند. گروه دوم فيلمسازاني هستند كه در واقع مسير مشخصي ندارند گاهي اوقات فيلم هاي خوبي به لحاظ كيفيت، فرم و محتوا مي سازند و گاهي هم فيلم هاي بسيار بدي توليد مي كنند.
به گفته نبوي، گروه سوم فيلمسازاني هستند كه مخاطب داخلي برايشان هيچ ارزش و اهميتي ندارد و فقط به دنبال مخاطب در جشنواره هاي خارج از كشور هستند؛ گروهي كه از نظر او تعدادشان اندك است. گروه چهارم نيز كساني هستند كه جز به پول و كسب و كار و تجارت به هيچ چيز ديگري فكر نمي كنند و متاسفانه تعداد قابل توجهي از فيلمسازان در اين دسته قرار مي گيرند. به باور اين منتقد سينما با توجه به اين طبقه بندي مي توان به تحليلي درستي درباره چرايي توليد آثار بعضا بي محتوا رسيد.

** داوري جريان هاي سياسي در فرهنگ و هنر
نبوي در ادامه گفت وگو، داوري جريان هاي سياسي در فرهنگ و هنر را رويكردي ابزاري دانشت و اظهار داشت: من قبول دارم كه برخي فيلم ها كه در سينما ساخته مي شود از فرم و محتواي قابل دفاعي برخوردار نيستند اما براي نوع برخورد جريان هاي سياسي با آثار فرهنگي و هنري چه جناح اصولگرا و چه اصلاح طلب امتيازي قايل نيستم. معتقدم اين نوع نگرش به حوزه فرهنگ و هنر يك نگرش ابزاري و كاربردي است كه جناح هاي سياسي مي خواهند عليه هم استفاده كنند.
نبوي اضافه كرد: اگر جناح هاي سياسي و رسانه هاي آنها به سمت و سويي بروند كه براي فرهنگ و هنر شرافت ذاتي قايل شوند و بر مبناي آن شرافت آثار فرهنگي و سينمايي را داوري و قضاوت كنند، مي توان قضاوت آنان را مبنا قرار داد.
به باور نبوي داوري جناح هاي سياسي درباره آثار فرهنگي و هنري تنها در صورتي كه نگرش آنان مبتني بر منافع عمومي بوده و به منظور از ميدان به در كردن رقيب نباشد، مي توان مورد اعتنا واقع شود.

** اقتضائات تجاري؛ عاملي براي كاهش كيفيت توليدات سينمايي
فاضلي كارشناس ديگري بود كه پژوهشگر ايرنا با او در خصوص سطح كيفي سينماي ايران گفت وگو كرد. به باور وي سينماي ايران سينماي رو به رشدي است. اين سينما چه از نظر فرم و چه از نظر محتوا حركتي مطلوب داشته و ما سينمايي به سمت تعالي و پيشرفت داريم.
اين منتقد سينما با اشاره به اينكه حركت رو به جلوي سينما، به معناي عدم توليد فيلم هاي بي محتوا و بي كيفيت در سال هاي گذشته نيست، افزود: تعداد فيلم هاي بي كيفيت در سينماي ايران در سال هاي گذشته كم نبوده است اما اين موضوع در سينماي همه كشورها وجود دارد. در كشورهاي اروپايي و آمريكايي هم درصدي از فيلم هاي كم كيفيت، سطحي نگر و به شدت بي محتوا توليد مي شود. اين موضوع اقتضاي سينماي تجاري است اما گاهي اوقات ساخته شدن چنين فيلم هايي جاي تاسف هم دارد و باعث تعجب مي شود كه چطور چنين فيلمي ساخته شده!
فاضلي در ادامه در خصوص راهكار كاهش توليد آثار بي كيفيت در سينما، توصيه كرد: براي كاهش معضل توليد فيلم هاي بي محتوا در سينما، مسوولان سينمايي وزارت ارشاد بايد براي ارايه پروانه ساخت به فيلم ها، حساسيت بيشتري از خود نشان دهد.

** آثار سينمايي و مواجهه با نقد يا حساسيت؟
فاضلي در ادامه گفت وگو با ايرنا در خصوص طرح انتقادهاي تند و غيركارشناسي درباره شماري از آثار سينمايي بيان داشت: هر از گاهي مي بينيم كه يك جريان بخصوص، انتقادهاي تندي را در خصوص يك فيلم مطرح مي كند. اگرچه ممكن است به فيلم مورد انتقاد اشكالاتي وارد باشد اما نقدي كه صورت مي گيرد بايد نقد حرفه اي باشد و از سر بهانه جويي يا براي تامين منافع سياسي و گروهي نباشد.
اين منتقد سينما اضافه كرد: اگرچه گاهي ممكن است مخالفت ها با يك فيلم درست باشد اما بيشتر اين مخالفت ها ناشي از حساسيت بيش از حد نسبت به يك موضوع است.
فرجام سخن اينكه، سينما هنري با رسالت هاي اجتماعي متعدد است. در همين حال سينما نوعي صنعت نيز محسوب مي شود كه براي حركت چرخ دنده هاي خود نيازمند گردش اقتصادي است. از اين رو است كه گاه شاهد ساخت آثار سرگرم كننده و در عين حال كم محتوا در سينما هستيم.
اين انتظار كه هميشه بايد در سينما فيلم هاي فاخر، عميق و در عين حال مورد پسند همگاني ساخته شود، تا اندازه اي دور از منطق است. به همين دليل گاه برخي آثار سينمايي به مذاق عده اي خوش نمي آيد. با وجود اين، حتي براي نقد يك اثر سينمايي بسيار بد هم بايد نگاه حرفه اي، مبتني بر انصاف و به دور از تخريب داشت.

پژوهشم**9282**9279**خبرنگار: مهتاب افشين نسب**انتشاردهنده: سيدمحمد موسي كاظمي
ايرنا پژوهش، كانالي براي انعكاس تازه ترين تحليل ها، گزارش ها و مطالب پژوهشي ايران وجهان، با ما https://t.me/Irnaresearchهمراه شويد.