به گزارش ايرنا و بر اساس گفته هاي مسئولان وزارت نيرو ؛ حدود 48 سال پيش منابع آبي كشور نزديك به 130 ميليارد متر مكعب بود كه در نتيجه تغييرات اقليمي در حدود 10 سال گذشته، اين دخل آبي به حدود 116 ميليارد متر مكعب و در 6 سال گذشته اين رقم به حدود 100 ميليارد متر مكعب كاهش پيدا كرده است .
در اين ميان هرمزگان نيز همچون بسياري از نقاط كشور با مقوله كم آبي مواجه مي باشد و طبق گفته مسئولان شركت آب و فاضلاب بيش از 40 سال است كه اين استان با پديده خشكسالي و كم آبي دست و پنجه نرم مي كند و هم اكنون طبق گفته مسئولان در شرايط ويژه اي قرار دارد.
دوم تيرماه امسال رحيم ميداني معاون وزير نيرو در امور آب و فاضلاب كشور ؛ بندرعباس مركز استان هرمزگان را جز 6 كلانشهر بزرگ كشور اعلام كرد كه در معرض تنش آبي قرار دارد، يعني منابع آب و مصرف در اين شهرها در حالت سربه سر است كه اين موضوع خود مويد مطلب بالا است.
البته قرار گرفتن بندرعباس مركز استان هرمزگان در زمره شهرهايي كه آژير خشكسالي و كم آبي براي آنها به صدا درآمده تنها مربوط به امسال نيست و چندين سال است كه اين مساله مرتب از سوي مسئولان اعلام مي شود.
همه مي دانيم كه اقليم هرمزگان گرم وخشك بوده ودر طول 12 ماه از سال تنها دو تا سه ماه به جاي فصل زمستان ، هوا بهاري و خنك مي شود كه تاثيري در كاهش مصرف آب ندارد و بارندگي آنقدر ناچيز است كه كفاف زمين هاي تشنه را نمي كند چه برسد كه نزولات آسماني هم ذخيره شود.
شاخص هاي بحران آب در هرمزگان به مراتب نامطلوب تر از متوسط شاخص كشوري است به گونه اي كه حدود 2 درصد از جمعيت كشور در هرمزگان ساكن هستند در حاليكه سهم آنها از منابع تجديد پذير كمتر از يك و نيم درصد است.
محدوديت منابع آبي هرمزگان از نظر كمي و كيفي، استفاده نادرست از منابع آب هاي سطحي و زيرزميني، نبود مديريت و برنامه ريزي اصولي و صحيح براي استفاده از مقدار آب موجود و وقوع خشكسالي هاي چند دهه اخير، باعث شده كه مشكلات و مسائل زيادي براي هرمزگان به وجود آيد كه از جمله آن مي توان به ايجاد فروچاله ها در ميناب، مهاجرت روستاييان به شهرها به دليل نبود آب، گستري بيماري هاي مختلف در بخش كشاورزي اشاره كرد.
حداقل نياز آبي استان هرمزگان چهار هزار و 100 ليتر و ميزان توليد فعلي سه هزار و 200 ليتر بر ثانيه است كه 900 ليتر بر ثانيه كمبود آب دارد و بيش از 18 سال خشكسالي در اين استان موجب شده تا سطح آب 90 درصد از دشت هاي آن با افت معادل نيم متر و حداكثر 28 متر مواجه باشند.
برخي از استانها مثل كرمان و يزد و اصفهان از سالهاي گذشته لوله هايي با اقطار مختلف روانه خليج فارس كرده كه از تشنگي تلف نشوند، ولي استان هرمزگان كه خود مركز بحران كم آبي و خشكسالي است هنوز براي ساخت يك آب شيرين كن 100هزار متر مكعبي لنگ اعتبار است.
شدت بحران در فصل هاي گرم در چند ساله اخير در هرمزگان به گونه اي بوده كه مسئولان شركت آب و فاضلاب مجبور به اعمال افت فشار يا قطع آب كرده و مردم اين استان براي روزها و ساعت هاي طولاني در گرم ترين هاي ماه سال بدون آب آشاميدني بودند.
البته در سه ماهه نخست امسال طبق گفته مسئولان شركت آب منطقه اي هرمزگان متوسط بارندگي در اين استان 5/89 ميليمتر بوده كه نسبت به سال گذشته 383 درصد افزايش داشته ، اما نسبت به سالهاي قبل همچنان شاهد كاهش نزولات آسماني در هرمزگان هستيم.
به گفته كارشناسان شركت آب منطقه اي ميزان نزولات جوي هرمزگان قادر به تغذيه ميزان برداشت شده از منابع آبي نمي باشد.
** سد استقلال ميناب حال روز خوشي ندارد
يكي از مهمترين منابع آبي هرمزگان سد استقلال ميناب است كه اين روزها حال و روز چندان خوشي ندارد زيرا اين سد بيش از 40 سال پيش با ظرفيت 250ميليون متر مكعب با هدف آبرساني به شهر ميناب و بندرعباس احداث شد ولي پس از دو دهه كم بارشي و خشكسالي، در سالهاي اخير با بحران كم آبي مواجه شد.
با پررنگ شدن اين بحران ، از 6 سال پيش سد هاي شميل و نيان به كمك اين سد آمدند و آب اين سدها به بخش كشاورزي ميناب، و آب سد استقلال براي مصرف شرب به شهرهاي بندرعباس ، بندر خمير اختصاص يافت.
اما با اين حال به دليل كاهش ميزان بارندگي و افزايش شدت خشكسالي در هرمزگان، سد استقلال ميناب هم اكنون با چالش هاي بسياري براي تامين آب مناطق مذكور روبه رو است.
مديرعامل شركت آب منطقه اي هرمزگان در اين خصوص به خبرنگار ايرنا گفت: هم اكنون موجودي مخزن سد استقلال ميناب حدود 75 ميليون مترمكعب است كه 80 درصد اين حجم مفيد و مابقي حجم مرده مي باشد و سد شميل و نيان نيز هم اكنون 54 ميليون مترمكعب آب ذخيره دارد كه 45 ميليون مترمكعب آن قابل استفاده است.
هوشنگ ملايي بيان داشت: با توجه به مصرف روزانه حدود 200 هزار متر مكعب در شهرستانهاي بندرعباس و بندرخمير و حجم مفيد فعلي سد استقلال ، پيش بيني مي شود كه حجم مفيد حداكثر تا پايان ديماه پاسخگوي نياز آبي اين مناطق باشد.
وي ادامه داد: در حال حاضر از مجموع 54 دشت استان افزون بر 1.4 ميليارد متر مكعب آب از طريق 23 هزار حلقه چاه و حدود 340 چشمه و قنات برداشت مي شود.
ملايي بيان داشت: حجم بارش حدود 13 ميليارد متر مكعب و نفوذ كمتر از يك ميليارد متر مكعب آن ،نشان از اضافه برداشت 400 ميليون متر مكعبي از بيلان آبهاي زير زميني در سطح استان دارد .
وي با اشاره به وجود بيش از پنج هزار حلقه چاه غيرمجاز و بدون پروانه بهره برداري در سطح استان، گفت: اين چاهها در طول 10 تا 15 سال اخير حفر شده و حدود 20 درصد از مجموع برداشت از دشت هاي استان از طريق اين چاه ها است.
مديرعامل شركت آب منطقه اي هرمزگان خاطرنشان كرد: با توجه به محدوديت منابع توليد آب و استمرار بيش از دو دهه خشكسالي در سطح استان و كاهش توليد منابع آب سطحي و زير زميني، ضرورت صرفه جويي در بخش كشاورزي و شرب موجب گذر از بحران آبي سال جاري خواهد شد.
به گفته وي در كل استان اگر 20- 15 درصد كاهش برداشت از منابع آب زيرزميني داشته باشيم ، مي توانيم از بحران آب در هرمزگان جلوگيري كنيم.
ملايي با بيان اينكه براي جلوگيري از تشديد بحران آب در آينده بايد راهكار استفاده بهينه از منابع آب نهادينه شود، گفت: مشاركت همگاني در حفظ منابع آب موجود ضروري مي باشد و توجه به اهميت اين امر، آگاهي رساني براي بهينه كردن مصرف آب و جلوگيري از هدر رفت اين نعمت ، بايد مورد توجه جدي قرار گيرد.
وي ادامه داد: در سالهاي اخير كاهش بارندگي موجب كاهش سطح آبهاي زيرزميني و خشك شدن چاههاي بسياري شده كه درچنين شرايطي مشاركت مردم در برنامه ريزي و مديريت منابع آب ، استفاده از روش هاي نوين آبياري و آبياري قطره اي، جلوگيري از اتلاف آب و تغيير الگوي كشت توسط كشاورزان از مهمترين نكاتي است كه در مديريت منابع آب موجود مهم و اثر گذار است.
اين مقام مسئول ضمن تاكيد به شهروندان در خصوص جدي گرفتن هشدارهاي بحران كم آبي در هرمزگان ، گفت: شهروندان و كشاورزان بايد به منظور پيشگيري از هر گونه جيره بندي آب در فصلهاي گرم ، تمام تلاش خويش را در صرفه جويي مصرف آب داشته باشند.
وي خاطرنشان كرد: به دليل محدود بودن منابع آبي در هرمزگان به خصوص آبهاي با كيفيت مناسب ، آبخوان هاي آبرفتي موجود استان به شدت مورد بهره برداري بي رويه قرارگرفته و در حال تخليه شدن هستند.
مديرعامل شركت آب منطقه اي هرمزگان گفت: به دليل برداشت هاي بي رويه در گذشته، در حال حاضر ساليانه افزون بر 210 ميليون مترمكعب كسري در منابع آب زيرزميني داريم و با توجه به برداشت هاي فعلي صدمات جبران ناپذيري به مخازن و منابع آب زيرزميني وارد مي گردد.
ملايي تصريح كرد: برداشت هاي بي رويه از منابع آب زيرزميني به گونه اي فاجعه آميز به بافت زمين آسيب رسانده كه نتايج و پيامدهاي ناگوار آن شور شدن ، تغيير كيفيت آب ، فرونشست زمين و تحميل خسارت هاي جبران ناپذير به زيرساخت ها و در نهايت تخليه مناطق روستايي و مهاجرت به سوي شهرها به دليل كمبود آب خواهد بود.
مديرعامل آب منطقه اي هرمزگان با اشاره به وضعيت دشتهاي استان افزود : دشتهاي استان متأثر از تداوم دوره خشكسالي حاكم بر استان در وضعيت ممنوعه و ممنوعه بحراني قرار دارند.
وي تاكيد كرد: موفقيت در اجراي طرح ها و برنامه هاي احياي منابع آبي در استان و پيشگيري از بروز هرگونه بحران كم آبي، علاوه بر تلاش و هماهنگي دستگاه هاي مربوطه نيازمند مشاركت جدي مردم نيز مي باشد.
ملايي ابراز داشت: كمبودهاي آبي استان علاوه بر اجراي طرح هاي مختلف ، بايد با صرفه جويي و مديريت مصرف آب نيز جبران شود و در نتيجه ضروري است مشتركان فرهنگ صرفه جويي را جزء الزامات زندگي خود قرار دهند.
** تامين آب در روستاهاي هرمزگان سخت تر شده است
بحران آب رفته رفته دامنگير حيات مردم در روستاها نيز شده و هم اكنون بيش از يكصد روستاي هرمزگان شبكه آب لوله كشي نداشته و با تانكر آب رساني مي شود كه اين مساله زندگي در اين مناطق را به شدت سخت كرده است.
در اين شرايط به اعتقاد بسياري از كارشناسان استفاده از ظرفيت شيرين سازي آب دريا تنها راه نجات استان هرمزگان از كم آبي است كه مديرعامل شركت آب و فاضلاب روستايي هرمزگان دراين زمينه مي گويد: 11 دستگاه آب شيرين كن با اعتبار 300 ميليارد ريال در روستاهاي استان براي رفع كمبود آب آشاميدني 150 روستا ساخته مي شود.
عبدالحميد حمزه پوردرگفت وگوبا ايرنا افزود: از اين تعداد هفت دستگاه امسال در دست ساخت است و چهار دستگاه نيز تا سال آينده به بهره برداري مي رسد كه با راه اندازي اين آب شيرين كن ها ، كمبود آب آشاميدني روستاها در هرمزگان برطرف مي شود.
وي ادامه داد: هم اكنون براي روستاهاي غرب بندرعباس نيز آب شيرين كن يك ميليون متر مكعبي در دست ساخت است كه تا سال آينده به بهره برداري مي رسد.
اين مقام مسئول خاطرنشان كرد: روستاهاي شهرستان هاي بندرعباس ، سيريك ، بشاگرد ، قشم و بندرخمير بيشتر با مشكل كم آبي مواجه هستند.
حمزه پور بيان داشت: با وجود مشكلات بسيار و كمبود اعتبار، با توجه ويژه دولت يازدهم موفق شديم پارسال از چهار آب شيرين كن در قشم ، جاسك و بندرعباس با ظرفيت 15 هزار مترمكعب بهره برداري كنيم كه با اين اقدام مشكل كمبود آب 70 روستاي هرمزگان برطرف شد.
مديرعامل آب وفاضلاب شهري هرمزگان نيز در خصوص آب شيرين كن ها، گفت: در حال حاضر استان هرمزگان با احداث 15 سايت آبشيرين كن فعال توسط بخش خصوصي در سطح شهرها و جزاير از استان هاي پيشرو در بهره مندي از سيستم شيرين سازي آب دريا از طريق سرمايه گذاري بخش خصوصي است.
امين قصمي افزود: 225 هزار مشترك زير پوشش آب و فاضلاب استان هستند كه 85 درصد مشتركان در بخش خانگي بوده و 65 درصد كل مصرف آب را به خود اختصاص دادند.
وي با بيان اينكه هر سال تعداد مشتركين 17 تا 20 درصد افزايش مي يابد ، تصريح كرد: با توجه به شرايط اقليمي استان و كاهش منابع آبي در سال هاي اخير، مصرف بهينه آب و رعايت الگوي مصرف از سوي شهروندان هرمزگاني يك ضرورت است كه مي تواند ما را در توليد و حفظ منابع آبي پايدار استان ياري كند.
قصمي در خصوص بحران كم آبي در استان اظهار داشت: ميزان ذخيره آب در هرمزگان مناسب نيست و در اين شرايط همه بايد خود را مالك آب بدانيم و در صرفه جويي و مصرف بهينه اين سرمايه حياتي تلاش كنيم.
وي يكي از اقدامات انجام شده براي رفع مشكل كم آبي در بندرعباس و بندرخمير را احداث آب شيرين كن يكصد هزار مترمكعبي عنوان كرد و گفت: مرحله نخست اين پروژه پيشرفت 68درصدي دارد و پروژه اي مهم و تاثيرگذاردر افزايش كمي و كيفي آب اين شهر است.
وي ادامه داد: در حال حاضر نياز آبي شهر بندرعباس ، بندر خمير و صنايع غرب بندرعباس ، حدود 3 هزار ليتر بر ثانيه است كه اين ميزان با اعمال مديريت فشار، توزيع و مصرف ، كاهش سهم صنايع و محدود كردن آن به مجتمع هاي مسكوني صنايع به 2 هزار و 400 ليتر بر ثانيه كاهش يافته است.
قصمي اظهار كرد: اين درحاليست كه ميزان توليد فعلي اين شهر از منابع سد استقلال و چاه هاي حاشيه آن و چاه هاي سد شميل و نيان در مجموع حدود دو هزار ليتر بر ثانيه است كه 400 ليتر بر ثانيه كمبود آب داريم و از همين رو در تلاش براي بهره برداري از آب شيرين كن يكصد هزار مترمكعبي اين شهر هستيم.
قصمي افزود:در حال حاضر 75 درصد تجهيزات اين آب شيرين كن خريداري شده و مابقي نيز قبل از شروع عمليات نصب ، در محل سايت قرار خواهد گرفت.
وي تصريح كرد: با وجود مشكلات اعتباري و اقتصادي اين پروژه، تلاش مي كنيم در چند ماه آينده مرحله نخست آن با ظرفيت 20 هزار متر مكعب به بهره برداري برسد .
مديرعامل شركت آب وفاضلاب شهري هرمزگان اظهارداشت: تا پايان سال 96 نيز ، 30 هزار متر مكعب ديگر (در مجموع 50 )هزار مترمكعب در شبانه روز وارد مدار بهره برداري خواهد شد.
***خشكسالي و تاثير آن بر كيفيت آب
اما بحران خشكسالي و كاهش نزولات جوي در هرمزگان تنها منجر به كمبود آب از نظر كمي نشده ، بلكه بر كيفيت آب نيز تاثير گذاشته و موجب اعتراض مردم و بيان اين مساله از تريبون نماز جمعه از سوي نماينده ولي فقيه در هرمزگان شده است.
آيت الله نعيم آبادي در خطبه هاي نماز جمعه در تيرماه امسال همواره به مقوله بي كيفيتي آب بندرعباس اشاره داشته و گفته آب از نظر بهداشتي سالم است اما از كيفيت خوبي برخوردار نيست و در برخي مناطق مزه خاك مي دهد.
مديرعامل شركت آب و فاضلاب هرمزگان با اشاره به تغييرات ايجاد شده در طعم و مزه آب شرب شهر بندرعباس، گفت: اين مساله ناشي از شكوفايي جلبك ها در سد استقلال ميناب مي باشد كه به دليل افزايش دما رخ داده است.
امين قصمي بيان داشت: طعم و مزه دار بودن آب شهر بندرعباس در فصل گرما اتفاق تازه اي نيست و هر ساله با آغاز اين فصل بويژه با توجه به افزايش دما در تابستان ، اين مساله شدت بيشتري مي يابد.
وي ادامه داد: تغيير بوي آب شرب شبكه شهر بندرعباس ، بدليل افزايش ميزان مصرف آب در نتيجه گرماي بالاي 40 درجه در فصل تابستان است كه سبب شده بخش بيشتري از آب لايه مياني مخزن سد استقلال ميناب مورد استفاده قرار گيرد.
قصمي افزود: چون تراكم و شكوفايي جلبك ها (بر اثر افزايش دما) در اين لايه نسبت به سطح ابتدايي مخزن به مراتب بيشتر بوده، باعث افزايش طعم و بوي آب شده است.
وي تاكيد كرد: حجم قابل توجهي از اين جلبك ها در فرآيند تصفيه اوليه آب در تصفيه خانه ميناب از آب جدا شده و بخش ديگر آن نيز در فرآيند تصفيه ثانويه آب در تصفيه خانه بندرعباس، حذف مي شود اما اين روند سبب حذف بوي ايجاد شده توسط جلبك ها نمي شود.
مديرعامل آبفا هرمزگان گفت: به منظور كاهش و رفع طعم و بوي آب ، بايد ميزان بيشتري ازمنابع آب زيرزميني (چاه ها) را جايگزين آب سد كنيم كه هماهنگي هاي لازم در اين خصوص با شركت آب منطقه اي استان انجام شده است.
وي اضافه كرد: همچنين امسال با افزايش ميزان مصرف آب از سوي مشتركين، ناگزير بخش بيشتري ا حجم آب سد وارد مدار شده و با توجه به امكانات تصفيه خانه آب بندرعباس، امكان ازن زني همه حجم ورودي (از سد) وجود ندارد كه تلاش مي كنيم با رفع مشكل فني اين سيستم ، طعم و بوي آب را تا حد امكان كاهش دهيم.
اين مقام مسئول خاطرنشان كرد: براساس پايش مستمر و بي وقفه از سوي كارشناسان شركت آبفا هرمزگان، كيفيت آب آشاميدني شبكه لوله كشي بندرعباس از سلامت كامل برخوردار بوده و اين موضوع از سوي مراكز و مراجع بهداشتي استان (مركز بهداشت و دانشگاه علوم پزشكي هرمزگان) نيز مورد تاييد است.
**اصلاح تعرفه ها ازمهمترين ابزارها در كنترل كاهش مصرف آب
معاون امور مشتركان شركت آب و فاضلاب هرمزگان گفت: اصلاح تعرفه ها از مهمترين ابزارها در كنترل ميزان مصرف آب و كاهش مصارف غيرضروري خانوارها در اين بخش است.
علي رضايي سردره درگفت و گو با با خبرنگار ايرنا افزود: تأثيرگذاري بهاي آب در سبد خانوار موجب كنترل مصرف و پرهيز از مصارف غيرضروري مي شود.
وي ادامه داد: به نظر مي رسد كارايي سياست قيمت گذاري صحيح از ساير روشهاي مديريت مصرف مانند ابزارهاي فني،فرهنگي و قانوني بيشتر بوده و تأثير قابل توجهي در نهادينه شدن فرهنگ صرفه جويي خواهد داشت.
رضايي سردره با بيان اينكه فقط 31 درصد از قيمت واقعي آب توسط مشتركين بخش خانگي پرداخت مي شود، گفت: واقعي نبودن قيمت آب و تمايل نداشتن مصرف كنندگان به استفاده از تجهيزات كاهنده مصرف به دليل عدم توجيه اقتصادي سرمايه گذاري در خريد اينگونه لوازم ،موجب ناكارآمد شدن اين راهكار در جهت مديريت مصرف وكنترل بحران آب مي شود.
وي خاطرنشان كرد: راهكار استفاده از ابزارهاي فرهنگي و آموزشي نيز با توجه به قيمت بسيار پايين آب و تاثير ناچيز آن در سبد هزينه خانوار ، دامنه اثر بسيار محدودي داشته و نقش مهمي در كنترل بحران آب ايفا نمي كند.
معاون امور مشتركين آبفاي هرمزگان گفت: در حال حاضر 19درصد مشتركان ما در سطح استان جزء مشتركان پرمصرف هستند كه با ميانگين مصرف 30 متر مكعب در ماه ، بالاي الگوي استاندارد قرار دارند.
با توجه به اينكه آب نقش بسيار مهم و حياتي در توسعه دارد ، نبود مشكلي در تامين آب چه در بخش شرب و چه در بخش كشاورزي ، مي تواند راهگشاي افزايش توليد، خودكفايي و تحقق اهداف برنامه اقتصاد مقاومتي باشد و بايد با اتخاذ تدابير و راهكارهاي ويژه در مديريت مصرف آب، جلوي بروز بحران كم آبي به خصوص در فصل تابستان را گرفت.
اجرا و نظارت دقيق بر روش هاي آبياري و الگوي كشت يكي از بخش هاي مهم مديريت مصرف آب است كه مسئولان مربوطه بايد راهبردهاي عملياتي مشخصي براي آن داشته باشند و با جديت آن را پي بگيرند.
در اين ميان رفع مشكل بحران آب استان هرمزگان به عنوان دروازه طلايي اقتصاد ايران از اهميت ويژه اي برخوردار است كه اميدواريم در آينده اي نزديك و با وجود مشكلات بسيار شاهد رفع آن باشيم.
هرمزگان داراي جمعيتي افزون بر يك ميليون و 600 هزار نفر است كه شركت آب و فاضلاب اين استان 37 شهر با جمعيتي حدود يك ميليون و 100هزار نفر را تحت پوشش خدمات خود دارد.
خشكسالي و كم آبي در هرمزگان موجب خشك شدن 365حلقه چاه آب آشاميدني، 18دهنه چشمه و قنات ، 100 حلقه چاه و كاهش آب 135حلقه چاه بين30 تا 70 درصد شده است.
از 74 دشت موجود در هرمزگان تمامي آنها داراي بيلان منفي هستند و 38 دشت ممنوعه بوده و مابقي دشت ها نيز شور است.
7198/6048
خبرنگار: فاطمه حسيني انتشاردهنده: خليل تنيده
بندرعباس -ايرنا- اقصي نقاط كشور ايران با توجه به موقعيت جغرافيايي و اقليمي آن سالهاي بسياري شاهد كاهش ميزان بارندگي و افت منابع آب زيرزميني و گسترش و تداوم خشكسالي است و اين روند نشان از آن دارد كه در طول زمان، هرچه جلوتر آمده ايم منابع آبي كشور كمتر و در مقابل مصارف بيشتر شده كه از نظر تعادل منابع آبي، اين يك تهديد به شمار مي آيد.
