خبرنگاران؛ طلایه داران عرصه آگاهی و منادیان حقیقت

خبرنگاری به ظاهر لذت بخش و شیرین است اما در باطن انبوهی از رنج ها و دشواری های طاقت فرسا را به همراه دارد كه سختی كار خبرنگاری را چند برابر می كند. حفظ كرامت، آزادی، شأن و منزلت برای خبرنگار متعهد مهمترین و اصلی ترین دغدغه به شمار می رود زیرا با داشتن جامعه رسانه ای سالم، پاك و معنوی می توان در راه رسیدن به آرمان‌ ها، ارزش ‌ها و واقعیت ها موفق تر عمل كرد.

امانت داری و صداقت در نوشتار و نیز رعایت ملاحظه های اجتماعی و فرهنگی و سیاسی از ویژگی های بارز و مهم حرفه خبرنگاری است و فعالان این عرصه باید به اصول و شاخص های حرفه ای مجهز باشند؛ چرا كه خبرنگار در محل وقوع رویدادها، چشم و گوش رسانه و مردم به شمار می رود. او باید با استفاده از ویژگی های خدادادی و تجربه هایی كه در دوره های آموزشی كسب می كند به كشف حقیقت بپردازد و آن را در كمترین زمان به مخاطبان خود برساند.

حرفه خبرنگاری با سختی های زیادی همراه است. همین سختی كار باعث شد تا برپایه قانون تامین اجتماعی، خبرنگاری جزو مشاغل سخت و زیان آور محسوب شود و با توجه به ماده 76 قانون تامین اجتماعی افرادی كه 20 سال متوالی با 25 سال متناوب در مشاغل سخت و زیان آور فعالیت و حق بیمه خود را پرداخت كنند، می توانند بدون شرط سنی از مزایای بازنشستگی بهره مند شوند.

در این میان باید دانست حضور خبرنگاران در جنگ ها، تهدید شدن از طرف افرادی كه منافع شان با كار خبرنگاران تضاد دارد و ... سبب شده است تا میزان امنیت جانی خبرنگاران كاهش پیدا كند. كشته شدن خبرنگاران در جنگ آمریكا و عراق، درگیری های افغانستان و پاكستان، جنگ لبنان و رژیم صهیونیستی و حوادث تروریستی به خوبی دشواری های این حرفه را نشان می دهد. با وجود تمام این دشواری ها، خبرنگاران با عشق و علاقه به مخاطبان و پایبندی به اصول حرفه ای و اخلاقی، این شغل را انتخاب و در این مسیر حتی تا پای جان ایستادگی می كنند. نمونه بارز این مهم «محمود صارمی» خبرنگار خبرگزاریِ جمهوری اسلامی به شمار می رود كه در مزار شریف افغانستان به دست گروهك تروریستی طالبان در 17 مرداد 1377خورشیدی به شهادت رسید و این امر سبب شد تا شورای فرهنگ عمومی، این روز را به عنوان «روز خبرنگار» نامگذاری كرد.

پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت «روز خبرنگار» با «صدیقه ببران» عضو هیأت علمی گروه ارتباطات دانشكده علوم ارتباطات و مطالعات رسانه به گفت وگو پرداخته است.

**خبرنگار پل ارتباطی میان مسوولان و مردم
ببران خبرنگاری را یك شغل مقدس دانست و گفت: رسالت كار خبرنگار این است كه حوزه عدالت اجتماعی را ارتقاء بخشد. به همین دلیل اگر خبرنگاری بتواند این رسالت را انجام دهد، به مهمترین كار حوزه خود یعنی ایجاد یك فضای مردم سالار دست می یابد. البته این فضا باید از 2 ویژگی اصلی یعنی شفافیت و پاسخگویی برخوردار باشد كه این امر هم به عهده خبرنگاران است.

عضو هیأت علمی گروه ارتباطات دانشگاه آزاد اظهار داشت: هنگامی یك خبرنگار موفق خواهد بود و به رسالت خود به خوبی عمل می كند كه شرایط را برای همگان شفاف كند و از مسوولان درخواست پاسخگویی داشته باشد؛ یعنی خبرنگاران و رسانه ها پل ارتباطی میان مسوولان و مردم هستند. اگر این ارتباط صحیح نباشد و خبرنگار نتواند كار خود را به شكل صحیح انجام دهد با جامعه سالمی روبرو نخواهد بود.

**حقوق متقابل خبرنگاران، مردم و مسوولان
این استاد در ارتباط با حقوق خبرنگاران در جامعه تصریح كرد: خبرنگاران در برابر مردم و مسوولان از حقوقی برخوردار هستند و همچنین جامعه نیز در برابر خبرنگاران حقوقی دارد و در واقع این مهم یك امر دوطرفه است. دسترسی آزاد به اطلاعات و اخبار جزو حقوق اصلی بشر محسوب می شود و خبرنگاران هم باید از این حق برخوردار باشند. از این رو حاكمیت و مسوولان وظیفه دارند تا به این مهم احترام بگذارند و خبرنگار هم وظیفه دارد تا در جامعه به شفاف سازی بپردازد. البته در قانون مطبوعات ایران بخش زیادی از حقوق خبرنگاران در نظر گرفته شده است اما گاهی این موضوع نادیده گرفته می شود، از این رو نیاز است تا بحث منشور اخلاقی در حوزه رسانه ها و روزنامه نگاری بازنگری و احیا شود تا تركیب قانون مطبوعات با منشور اخلاقی در كنار هم پاسخگوی حقوق متقابل خبرنگاران و مسوولان باشد. برای این امر لازم است تا خبرنگاران منشور اخلاقی رسانه را تدوین كنند.

**منشور اخلاقی خبرنگاران
وی با بیان اینكه منشور اخلاقی برای خبرنگاران در كشورهای مختلف وجود دارد، توضیح داد: این مهم در ایران هم در حال انجام است. البته امید می رود كه این امر دولتی نباشد و به اصناف اصلی حوزه رسانه سپرده شود. چرا كه در این منشور نه تنها حقوقی برای خبرنگاران بلكه حقوقی نیز برای مخاطبان آنها در نظر گرفته می شود. مهمترین امری كه خبرنگاران در حوزه اخلاق رسانه ای و روزنامه نگاری باید در نظر بگیرند پرداختن به اصول حرفه ای كار خود است كه انعكاس واقعیت اساسی ترین آن به شمار می رود، یعنی به هیچ وجه از خبرنگاران پذیرفته نیست كه خبری كذب و نیمه درست و تحریف شده منعكس كنند زیرا همه اینها باعث می شود كه واقعیت انعكاس پیدا نكند و این امر سبب برهم خوردن ساختار جامعه خواهد شد.

**اصول حرفه ای كار خبرنگاری؛ صحت، امانت و سرعت
ببران صحت، امانت و سرعت را از اصول حرفه ای كار خبرنگاری دانست و گفت: خبرنگار با توجه به اهمیت و ضرورت كار خود از وظایفی نیز برخوردار است. انعكاس دیدگاه های مختلف اقلیت های مذهبی، سیاسی و ... در جامعه، جلوگیری از ترویج خشونت، در نظر گرفتن منافع ملی، گرامی داشتن هنجارهای مذهبی به ویژه در روابط بین الملل و منطقه ای، جلوگیری از هرزه نگاری و مباحث خلاف عفت عمومی، پرهیز از غلو خبری در تبلیغات و گزارش ها و ... از جمله وظیفه های كار خبرنگاری است. همچنین خبرنگاران نباید به هیچ عنوان وارد حریم خصوصی افراد شوند مگر اینكه با منافع ملی در ارتباط باشد و این ورود برای تامین منافع ملی صورت گیرد. تمام كارهای خبرنگاران باید در حوزه تامین منافع عمومی و ملی باشد. برای نمونه آنها به هیچ عنوان نمی توانند در حوزه نظامی كه در حوزه مباحث محرمانه قرار دارد، گزارش و اخباری را منعكس كنند زیرا این خلاف قانون است و در همه كشورها نیز وجود دارد.

**خبرنگاران و استفاده از فضای مجازی
این استاد دانشگاه در ارتباط با استفاده خبرنگاران از فضای مجازی یادآور شد: خبرنگاران باید حرفه ای تر از گذشته شوند تا در رقابت هایی كه با رسانه ها و خبرنگاران دیگر نواحی جهان دارند موفق باشند. یكی از راه های این موفقیت دسترسی و دستیابی به فناوری های نوین است كه در این حوزه فضای مجازی نقش مهمی ایفا می كند. این فضا به نوعی زمینه ساز دسترسی همگان به اطلاعات به شمار می رود. با توجه به این زمینه، خبرنگاران به هر اندازه كه بتوانند از فضای مجازی استفاده كنند در رقابت های خود نیز موفق تر خواهند بود. این موفقیت نیازمند تسلط آنها به بُعد كاربری و محتوایی فضای مجازی است كه البته اخلاق رسانه ای را نیز باید رعایت كنند.

در فضای مجازی تنها خبرنگار نیست كه محتوا تولید می كند بلكه دیگر مخاطبان هم قدرت تولید دارند به همین دلیل نیاز است كه خبرنگاران بتوانند فضای مجازی ایمن و سالم بر ای مخاطبان خود به وجود آورند زیرا امنیت نداشتن فضای مجازی بخشی از سلامت جامعه را به خطر انداخته است. به همین دلیل خبرنگاران علاوه بر رعایت اخلاق رسانه بایستی میزان سواد رسانه ای مخاطبان را نیز افزایش دهند تا آنان بتوانند تا میزان ممكن با آرامش و اطمینان اخبار صحیح را از خبرهای كذب و دروغ تشخیص دهد و این امر می تواند از وجود بحران در جامعه جلوگیری كند. همچنین خبرنگاران باید در حوزه فنی و محتوایی فضای مجازی نیز از كارآیی لازم برخوردار باشند.

**حمایت دولت برای رفع دشواری های كار خبرنگاران
عضو هیأت علمی گروه ارتباطات دانشگاه آزاد با اشاره به دشواری های كاری خبرنگاری بیان داشت: شغل خبرنگاری در كشورهای دیگر از یك وضعیت خوب برخوردار است اما در ایران هنوز به جایگاه شایسته خود دست نیافته است و خبرنگاران با دشواری های اقتصادی فراوانی روبرو هستند. همچنین جایگاه اجتماعی كار خبرنگاری یكی از مباحثی است كه در كشور به آن توجه چندانی نمی شود.

وی در ادامه افزود: در سال های گذشته حوزه آموزش خبرنگاری در جامعه ارتقا پیدا كرده است اما در دانشگاه به روز نیست و فرد این رشته را به صورت تئوری در دانشگاه فرا می گیرد و در عمل توانایی لازم برای انجام دادن این كار از توانایی لازم برخوردار نیست، به همین دلیل نیاز است تا حوزه آموزش عالی رشته خبرنگاری تقویت و به روز شود تا خبرنگاران بتوانند با حضور در حوزه های بین المللی، تجربه های كافی برای شغل خود كسب كنند. از این رو باید در حوزه روزنامه نگاری حرفه ای بازنگری شود.

ببران در پایان خاطر نشان كرد: باید امكانات حرفه ای به منظور كار خبرنگاری از طرف نهادهای مسوول تامین شود. البته این كار نباید همراه با دخالت دولت باشد تا بخش خصوصی رغبت سرمایه گذاری در این بخش را پیدا كند. برای نمونه در بعضی از كشورها سهام رسانه ها و مطبوعات در بورس از وضعیت خوبی برخوردار هستند و رقابت بالایی برای خرید آنها وجود دارد و لازمه به وجود آمدن چنین وضعیتی در كشور ما این است كه دولت از این بخش حمایت كند و دشواری های حوزه روزنامه نگاری از طرف خود خبرنگاران شناسایی و برطرف شود.

*گروه اطلاع رسانی
خبرنگار: مهدی احمدی**انتشار دهنده: شهربانو جمعه
پژوهشم**9370**2002**9131
ایرنا پژوهش، كانالی برای انعكاس تازه ترین تحلیل ها، گزارش ها و مطالب پژوهشی ایران وجهان، با ما https://t.me/Irnaresearchهمراه شوید.