چالش‌های اخیر، آب این استان را با بحران جدی خشكسالی مواجه كرده است و این پدیده چنان شدت گرفته كه بعضی از مناطق روستایی با كمبود آب آشامیدنی و خشك شدن زمین های كشاورزی مواجه شده اند و برای آب آشامیدنی خانوار و حتی دام هایشان وابسته به تانكرها شده اند، تنها منبع تامین آب در برخی روستاها تانكر شده است.
روستاییان این استان دیگر كوزه ای بر شانه ندارند، كنار جوی آبی تا رسیدن به سرچشمه قدم بر نمی دارند تا آب خنك و گوارا برای خانوار فراهم كنند بلكه منتظر تانكرهای آبرسانی می مانند.
به گزارش ایرنا خراسان شمالی كه به واسطه رودها، چشمه ها و جوبیارهای جاری و خروشان به سرزمین هزاران چشمه شهرت یافته و دیرزمانی صدای موسیقی آب، لالایی فرزندان این خطه بوده چند سالی است كه به علت كاهش نزولات آسمانی، خشكسالی های پی درپی، افت آب های زیر زمینی و برداشت بی رویه از منابع آبی در این استان، شهر ها و روستاهای این خطه را با بحران كم آبی مواجه كرده است و هم اكنون به جای نغمه موسیقی آب، صدای بوق تانكر های آبرسانی در گوش مردم می پیچد.
براساس آمارهای اعلام شده، خراسان شمالی در سال زراعی جاری چهارمین استان كم بارش كشور پس از استان های خوزستان، یزد و كهگیلویه و بویر احمد در كشور اعلام شده است.
به گفته رئیس پیش بینی اداره كل هواشناسی خراسان شمالی این استان در 4 ماه نخست سال 96 نسبت به مدت مشابه 68درصد كاهش بارندگی داشته و در همین مدت نسبت به دوره بلند مدت 57 درصد كاهش بارش ها را به ثبت رسانده است.
مهری هاشمی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: در سال زراعی جاری 37 درصد كاهش بارندگی نسبت به سال زارعی گذشته داشته این كه این میزان نسبت به دوره بلند مدت 25.4 درصد بوده است.
به گفته وی در 4 ماه امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته از لحاظ دمایی خراسان شمالی نیم درجه گرم تر شده است.
وی افزود: خراسان شمالی در این مدت در سال جاری به مدت مشابه 68درصد كاهش بارندگی و به دوره بلند مدت 57درصد كاهش بارش ها را داشته است.
*كسری یك میلیارد و 189میلیون متر مكعبی آبخوان ها
برداشت بی رویه از منابع آب در چند دهه اخیر هم در خراسان شمالی باعث كسری آب در آبخوان های زیرزمینی خراسان شمالی شده و به گفته مدیر عامل آب منطقه ای خراسان شمالی میزان این كسری یك میلیارد و 819 میلیون متر مكعب است.
سیدابراهیم علوی با اشاره به اینكه دشت اسفراین 16 متر كاهش سطح آب در دو دهه داشته است گفت: این دشت در مجموع با 936 میلیون متر مكعب كسری مواجه است.
وی وضعیت منابع آب زیرزمینی در دشت های استان را نگران كننده خواند و گفت: منابع آب زیرزمینی استان در دشت های اسفراین، جاجرم و صفی آباد به سمت شور شدن می رود.
به گفته مدیر عامل شركت آب منطقه ای خراسان شمالی، روند اضافه برداشت بی‌رویه از آب های زیرزمینی استان تاكنون موجب شده است وزارت نیرو توسعه بهره‌برداری از هشت دشت از 11 دشت استان را ممنوع اعلام كند و هم اكنون وضعیت منابع آب زیرزمینی در سه دشت اسفراین، جاجرم و شیروان بحرانی است.
علوی با بیان اینكه كاهش بارندگی، موجب كاهش 22 درصدی آب ورودی به مخازن سدهای خراسان شمالی شده است، گفت: مخازن سدهای استان در مجموع گنجایش ذخیره 250 میلیون متر مكعب را دارند اما در شرایط كنونی تنها 35 درصد از این مخازن پر است.
وی حجم بارندگی سالانه استان را 6 میلیارد و 500 میلیون متر مكعب ذكر كرد و افزود: بیش از 78 درصد آن یعنی حدود پنج میلیارد و 100 میلیون متر مكعب تبخیر می شود.
مدیرعامل آب منطقه ای خراسان شمالی، حجم آب قابل برنامه ریزی استان را یك میلیارد و 400 میلیون متر مكعب اعلام كرد و گفت: 39 درصد این منابع زیرزمینی و 61 درصد نیز منابع آب سطحی استان را تشكیل می دهد.
علوی گفت: 88 درصد منابع آب استان در بخش كشاورزی، چهار درصد در بخش صنعت و هشت درصد از این منابع نیز برای شرب و بهداشت استان استفاده می شود.
* 114 قنات خراسان شمالی خشك شد
مدیر آب و خاك و امور مهندسی جهاد كشاورزی خراسان شمالی با بیان اینكه 114 قنات در این استان خشك شده است گفت: خشكسالی های پیاپی و برداشت های غیرمجاز از منابع زیرزمینی آب سبب شده است تا منابع آب كشاورزی این استان با تهدید روبه رو شود.
بهروز عربی اظهار می كند: تلاش برای توسعه سامانه نوین آبیاری در سطح مزارع و باغ های استان از جمله راه ها برای مدیریت آب ها است.
وی با اشاره به خشك شدن بسیاری از قنات های استان افزود: از 714 رشته قنات كه پیش از این در استان وجود دارد، تنها 600 رشته قنات آبدهی دارند، مابقی قنات ها خشك شده است.
* تنش آبی در 5 شهر و 53 روستای خراسان شمالی
در حوزه آب شرب نیز آنگونه كه مدیران شركت آب فاضلاب شهری و روستایی استان گفته اند خراسان شمالی در حوزه تامین آب شرب در تابستان امسال با بحران كم آبی مواجه بوده است و هم اكنون 5 شهر و 53 روستای این در این استان تنش آبی دارند.
به گفته مدیر عامل شركت آب و فاضلاب شهری خراسان شمالی شهر های اسفراین، آشخانه، فاروج، زیارت، قوشخانه و تیكانلو در تابستان امسال با تنش آبی مواجه اند.
غلامحسن ساقی تصریح كرد: اگرچه در حالت موجود مشكل خاصی در این شهر ها وجود ندارد ولی اگر به دلایلی همچون قطعی برق و بالا رفتن دمای هوا ، مصرف آب افزایش یابد این شهرها با مشكل مواجه خواهند شد.
از سوی دیگر معاون بهربرداری شركت آب و فاضلاب خراسان شمالی نیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا از افزایش 17درصدی مصرف آب شهری در تابستان امسال نسبت به مدت مشابه در استان خبر داد و خواستار مشاركت مردم در استفاده بهینه از منابع آب شرب شهری و پرهیز از استفاده غیر شرب از آب شرب برای عبور از پیك مصرف تابستان شد.
*6482 خانوار روستایی خراسان شمالی با تانكر آبرسانی می شوند
اما بحران كم آبی در روستا های خراسان شمالی پررنگ تر از شهر های استان است و به گفته مدیر عامل شركت آب و فاضلاب روستایی 53روستای استان تنش آبی دارند كه از این تعداد، مشكل كمبود آب آشامیدنی مورد نیاز ساكنان 46 روستا بسیار حاد است.
حمید روشن روان با بیان اینكه كمبود آب در این روستاها با 15 هزار و 551 نفر جمعیت، 56 لیتر بر ثانیه به ثبت رسیده است افزود: هم اكنون به 6482 خانوار روستایی خراسان شمالی با تانكر آبرسانی می شوند.
وی اظهار داشت: برای گذر از بحران كم آبی اعتبارات سال 96 را باید به سمت روستاهای كه مشكلات حادتر داشته و از نظر كمی و كیفی، شبكه های فرسوده و افت چشمه و چاه دچار مشكل هستند، سوق داد.
روشن روان تصریح كرد: اعتبار مورد نیاز برای برای حل مشكل تامین آب در این روستاها در مجموع 97 میلیارد و 800 میلیون ریال است.
استان خراسان شمالی با 863 هزار نفر جمعیت در شمال شرق كشور واقع است.
این استان از نظر ناهمواری‌ها به دو قسمت نواحی كوهستانی و پست و هموار تقسیم می‌شود كه بلندترین نقطه آنن قله شاه جهان در رشته كوه‌های آلاداغ ۳۰۵۱ متر و پست‌ترین نقطه آن در روستای تازه یاب در قسمت خروجی رودخانه اترك با ارتفاع ۴۰۰ متر از سطح دریا قرار دارد. ارتفاع متوسط استان ۱۳۲۶ متر از سطح دریا است.
كوه‌های استان از نظر زمین‌شناسی حاصل آخرین حركات كوهزایی دوران سوم و از كوه‌های جوان هستند. این كوه‌ها به دو بخش عمده رشته كوه كپه داغ و رشته كوه آلاداغ تقسیم می‌شوند.
رشته كوه كپه داغ در شمال استان واقع شده و بوسیله گسل عشق آباد (گسل كپه داغ) از دشت های پست تركمنستان و بوسیله رودخانه اترك و دشت های مانه و سملقان، بجنورد، شیروان، فاروج از رشته كوه جنوبی آلاداغ جدا می‌شود.
این ارتفاعات شباهت زیادی از نظر ساختار زمین‌شناسی با زاگرس دارند و وجود گسل های متعدد ساختار رسوبی، نامتقارن بودن چین ها، فقدان فعالیت های آتشفشانی و وجود سنگهای دارای درز و شكاف آن شرایط مساعدی برای ذخایر آب زیرزمینی و منابع نفت و گاز ایجاد می كند.
رشته كوه آلاداغ توسط دشت های مانه و سملقان، بجنورد، شیروان، فاروج، از رشته كوه كپه داغ جدا شده است. آلاداغ در غربی‌ترین منطقه در حوالی جاجرم بوسیله یكسری كوه‌های كم ارتفاع به رشته كوهستانی شاه كوه البرز می‌پیوندد. جبهه شمالی آلاداغ با یكسری پرتگاه‌های گسلی به رود اترك و جبهه جنوبی آن از طریق گسل هایی با دشت جاجرم ارتباط پیدا كرده است
7189/ 6042 خبرنگار: بتول صارمی ** انتشار دهنده: سید حسین قدسی
بجنورد- ایرنا- صدای شرشر آب، لالایی هرشب كودكان سرزمین هزاران چشمه بود و با نوای دلنواز آن به خواب می رفتند اما خشكسالی چترش را در خراسان شمالی گستراند و حالا صدای شیپور تانكرهای آبرسانی به كابوس شبانه برای آنان تبدیل شده است.
