در ادامه اين گزارش مي خوانيم: البته بايد گفت كه بازار آموزشي بخشهاي آناتومي دانشكده‌هاي علوم پزشكي آن‌چنان كساد است كه مسئولان آنها بارها و بارها نسبت به كمبود جسد هشدار داده‌اند. به گفته اعضاي هيات ممتحنه علوم تشريح، بخشهاي تشريح دانشگاه‌هاي علوم پزشكي ناچارند كه اجساد را از بازار مافيايي با پرداخت يك ديه كامل بخرند، گرچه اين فرايند كاملا توسط مسئولان رد شده است و از منظر آنها ادعايي دروغين بيش نيست، اما آنچه در اين ميان هويداست، معضل بي جسدي است كه علوم تشريح را به مخاطره انداخته است.
«جسد مجهول الهويه كه به هر طريق به سازمان پزشكي قانوني تحويل داده مي‌شود، ملك طلق سازمان پزشكي قانوني نيست كه اختيار داشته باشد آن را به دانشكده پزشكي تحويل بدهد يا ندهد يا براي تحويل آن شرط قرار دهد. در نتيجه اين اما و اگرها، ناخواسته زمينه‌اي ايجاد مي‌شود كه دانشگاهها جسد را از بازار مافيايي در مقابل پرداخت هزينه يك ديه كامل دريافت كنند.»
اين اظهارنظرات يكي از اعضاي هيات ممتحنه علوم تشريح است كه اواخر سال گذشته در قالب نامه‌اي خطاب به رئيس سازمان پزشكي قانوني مطرح شد. با وجود اين، احمد شجاعي مقابل اين ادعا ايستاد و گفت كه ماجراي مافياي جسد دروغ است و ما شايد سالانه يك جسد اهدايي يا ناشناس داشته باشيم كه بخواهيم در اختيار دانشكده‌هاي علوم پزشكي قرار دهيم. از اين رو هميشه دانشكده‌هاي علوم پزشكي با بحران جسد رو‌به‌رو هستند، آن‌چنان كه چند سال پيش مشكل كمبود جسد خانم در ايران مطرح شد و دانشجويان رشته آناتومي نيز بر صحت و سقم اين ماجرا صحه گذاشتند، دانشجوياني كه دسترسي به جسد لازمه كارشان است و بايد به‌طور متداوم در طول سال‌هاي تحصيل به تشريح آن بپردازند، در حالي كه فقدان جسد روي كيفيت علوم تشريح تاثير گذاشته و مانع پرورش پزشكان ماهر شده است.
البته ماه جاري رئيس سازمان پزشكي قانوني كشور از پيشنهاد اين سازمان براي واردات جسد به كشور خبر داد. شجاعي گفت: ما پيشنهاد داده ايم كه از خارج از كشور جسد بياورند كه در اين ميان بعضي از گروه‌‌ها اعلام آمادگي كردند و ما هم گفتيم كه با آنها همكاري مي‌كنيم. با وجود اين، وضعيت تامين جسد براي دانشكده‌هاي علوم پزشكي به حدي بحراني است كه گاهي اوقات كلاس‌‌هاي عملي آناتومي به دليل كمبود جسد تعطيل مي‌شود. البته جدا از واردات جسد نيز راه ديگري وجود دارد و آن تشويق مردم به اهداي جسد است، آن‌چنان كه در مسير رشد علم بايد خانواده‌ها نيز قدم پيش بگذارند و جسد عزيزان خود را اهدا كنند. گرچه تاكنون در مورد اهداي عضو تبليغاتي در سطح كشور صورت گرفته است، ولي از اهداي جسد خبري نيست، آن‌چنان كه حتي برخي شهروندان هم ممكن است كه از اين مساله بي خبر باشند. بنابراين با توجه به شرايط موجود تنها كليد راهگشا اشاعه فرهنگ اهداي جسد است كه مي‌تواند درگيري ميان دانشكده‌هاي علوم پزشكي و سازمان پزشكي قانوني را به حداقل برساند، چرا كه بايد در اين بين به طريقي جسد مورد نياز علوم تشريح براي اساتيد و دانشجويان علوم آناتومي تامين شود.
** معاينه و بررسي بدن اجساد
در تمامي دانشگاه‌هاي علوم پزشكي جهان براي آشنايي پزشكان و برخي كادر درماني، كالبدگشايي براي آموزش اعضاي داخلي بدن صورت مي‌گيرد؛ علاوه بر كالبدگشايي جسد، معاينه ظاهري جسد و استخوان شناسي نيز از آموزش‌هاي دوره پزشكي است كه به مجموعه اين علوم آناتومي گفته مي‌شود. كالبدگشايي معاينه و بررسي بدن فرد مرده از طريق برش و آزمايش براي تعيين علت مرگ يا تعيين ماهيت تغييرات آسيب‌شناختي است. به‌طور معمول اين كار با اهداف قانوني يا علمي و توسط پزشك متخصص آسيب شناس يا متخصص پزشكي قانوني در ايران در سازمان پزشكي قانوني انجام مي‌گيرد. كالبدگشايي علمي در دانشگاهها و مراكز علمي با اهداف تحقيقاتي، آموزشي صورت مي‌گيرد، ولي كالبدگشايي قانوني اغلب در مراكز پزشكي قانوني و با حكم دادگاه براي تعيين علت مرگ و صدورگواهي فوت (در موارد مشكوك يا موارد داراي پرونده قضائي) انجام مي‌شود.
** خريد و فروش و واردات جسد مطرح نيست
چندي پيش رئيس سازمان پزشكي قانوني گفت: هيچ‌گونه واردات جسد براي تامين نيازهاي آموزشي دانشگاه‌هاي علوم پزشكي و بيمارستان‌ها نداريم و اين نياز بيشتر از طريق اهداي جسد تامين مي‌شود. احمد شجاعي ادامه داد: اجسادي كه براي تشريح در دانشگاهها مورد استفاده قرار مي‌گيرد به صورت رايگان در اختيار آنها قرار مي‌گيرد. او افزود: بسياري از اين اجساد مورد تشريح، اهدايي هستند و افرادي كه از قبل فرم اهدا را پر كردند، بعد از مرگ جسد آنها بر اساس خواسته خودشان براي تشريح در دانشگاهها مورد استفاده قرار مي‌گيرد. رئيس سازمان پزشكي قانوني ادامه داد: بخشي از اين اجساد براي مقاصد آموزشي دانشگاهها از طريق اجساد مجهول‌الهويه يا ناشناس تهيه مي‌شود. او تاكيد كرد: در مورد اجساد مجهول‌الهويه بايد شش ماه زمان بگذرد و اعلام‌هاي قانوني از طرق مختلف صورت گيرد و اگر بعد از شش ماه هيچ‌كس سراغ آن نيايد و آنها شناسايي نشدند با حكم مرجع قضائي براي تشريح قابل استفاده است كه اين موارد شامل تعداد اندكي مي‌شود. شجاعي با اشاره به اينكه قبل از انقلاب موضوع واردات جسد مطرح شده بود گفت: چند سال پيش هم با دو شركت خصوصي كه داخلي هم بودند مذاكراتي در مورد تامين جسد مطرح شد، اما تاكنون خبري از اين شركت‌ها و همكاري آنها نشده است.او خاطرنشان كرد:سازمان پزشكي قانوني مذاكراتي را در اين مورد با پزشكي قانوني برخي كشورها براي تامين جسد انجام داده است كه هنوز نتيجه نداده است و منتظر پاسخ هستيم و درصورت موافقت، هزينه‌هاي آنها را دانشگاهها پرداخت مي‌كنند. او تصريح كرد: خريد جسد، انتقال و موميايي كردن آن هزينه دارد كه بايد پرداخت شود. رئيس سازمان پزشكي قانوني با تاكيد بر رد واردات جسد گفت: در حال حاضر به ميزان خيلي كم و محدود نياز به جسد در دانشگاهها براي كالبدگشايي علمي و آموزشي داريم و يك جسد شايد براي يك دوره يك‌ساله آموزشي مورد استفاده قرار گيرد. شجاعي ادامه داد: براي اهداي جسد بايد فرهنگسازي شود و بر اساس فتواهاي مراجع تقليد مانند رهبر معظم انقلاب و امام خميني (ره) اهداي جسد مي‌تواند براي امر آموزش انجام شود، زيرا براي درمان و نجات جان انسان‌ها انجام مي‌شود. او با بيان اينكه در حال حاضر سالانه 10 تا 20 اهداي جسد در كشور انجام مي‌شود، گفت: اين اهدا را بيشتر در استان‌هاي بزرگ شاهديم و بيشتر هم توسط افراد تحصيلكرده و افرادي كه در اين مورد توجيه هستند، انجام مي‌شود. شجاعي تاكيد كرد: تشويق افراد براي اهداي جسد و ارائه بسته‌هاي تشويقي مثل پرداخت مبالغي به خانواده‌هاي اين افراد از راهكارهاي اشاعه اين موضوع است. به گزارش ايرنا، او درباره اينكه اجسادي كه در پزشكي قانوني تشريح مي‌شوند، آيا مي‌تواند براي ارائه آموزش در دانشگاهها مورد استفاده قرار گيرد، نيز گفت: اجسادي كه به پزشكي قانوني ارجاع داده مي‌شود به منظور تعيين علت فوت است و به هيچ‌عنوان براي ارائه آموزش مورد استفاده قرار نمي‌گيرد، اما مي‌توانيم پيشنهاد كنيم كه دانشجويان دانشگاهها در سالن تشريح پزشكي قانوني حاضر شوند و تشريح را ازنزديك ببينند و از نظرات كارشناسي كارشناسان پزشكي قانوني استفاده كنند و هيچ‌عنوان آموزشي عملا در كار نيست.
** تامين جسد با فرهنگسازي
يك عضو كميسيون بهداشت و درمان مجلس درباره تامين جسد براي دانشكده‌هاي علوم پزشكي در گفت‌و‌گو با «آرمان» مي‌گويد: صاحب اجساد خانواده‌هاي متوفيان هستند كه اگر راضي باشند، مي‌توانند جسد عزيزان خود را براي علوم تشريح اهدا كنند وگرنه سازمان پزشكي قانوني حق ندارد بدون رضايت خانواده اجساد را در اختيار سالن تشريح دانشكده‌هاي علوم پزشكي قرار دهد. سيامك مره صدق ادامه مي‌دهد: اجسادي هم كه به صورت بلاصاحب يافت مي‌شوند نوعا مرگ‌هاي مشكوك دارند و بايد كالبدشكافي روي آنها انجام شود. مره صدق اضافه مي‌كند: بعد از كالبدشكافي هم اين اجساد از نظر آموزش آناتومي ارزشي ندارند، چون ارزش كاربري اجساد به عنوان ماده خام براي تشريح آناتومي از بين مي‌رود. اين عضو كميسيون بهداشت مجلس در مورد پيشنهاد واردات جسد عنوان مي‌كند: در كشورهايي كه با كمبود جسد رو به رو هستند اين مساله مورد توجه قرار گرفته است، ولي اقتصاد كشورها نيز در اين زمينه بسيار دخيل است. چرا كه آماده سازي انتقال جسد فرايند هزينه بردار است و گران تمام مي‌شود، چون جسد را به صورت خام نمي‌توان به كشور ديگري منتقل كرد و اين آماده سازي منوط به وضعيت اقتصادي كشورهاست. از او مي‌پرسيم كه چگونه مي‌توان مشكل كمبود جسد را براي دانشكده‌هاي علوم پزشكي مرتفع كرد كه مي‌گويد: اين خلأ در شرايط فعلي راهي ندارد جز اينكه مردم را به اهداي جسد تشويق كنيم، وگرنه سازمان پزشكي قانوني خودسرانه نمي‌تواند اجساد را به دانشكده‌هاي علوم پزشكي منتقل كند؛ تنها راه فرهنگ سازي است.
*منبع: روزنامه آرمان؛ 1396،5،25
**گروه اطلاع رساني**1699**2002**انتشاردهنده: فاطمه قنادقرصي
تهران- ايرنا- روزنامه آرمان با اشاره به وضعيت كمبود جسد براي تشريح در دانشگاه هاي علوم پزشكي در گزارشي نوشت: با تبحر خاصي بافت‌هاي بدن را برش مي‌دهند و جدا مي‌كنند؛ اين كار آناتوميست‌هايي است كه در سالن تشريح دانشگاهها با جسد سر و كار دارند.
