به گزارش گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا ، اگرچه تشكیل اقلیم كردستان عراق به مدت ها قبل باز می گردد اما پس از اقدامات نظامی صدام حسین در ابتدای دهه 1990 میلادی به ویژه كشتار كردها و حمله آمریكا به عراق حس خودمختاری بیشتر در این منطقه شعله ور شد. كُردها قدم های نخستین را در آن دوره برداشتند.
در مرحله بعد، در سال 2003 پس از اشغال عراق به وسیله آمریكا، كردهای عراق توانستند برخی خواسته های خود را در مسیر استقلال تحكیم كنند و با كمك ایالات متحده، خودمختاری خود را در قانون اساسی عراق به صورت رسمی لحاظ كنند. همچنین در آن دوره اقلیم كردستان توانست بخشی از درآمدهای حاصل از فروش نفت در شمال عراق را در اختیار بگیرد. البته این منابع مالی هم محركی برای پیگیری استقلال بیشتر كردها بود و هم عاملی برای تنش میان اقلیم و دولت مركزی عراق شد.
در سال های اخیر با حضور و اقدامات داعش در عراق و نقش آفرینی كردها در جنگ با تروریست بر قدرت چانه زنی آن ها افزود شد. به خصوص اینكه آن ها توانستند بخش هایی از عراق را از داعش پس بگیرند و در كنترل خود درآورند.
تاكنون اقلیم كردستان زیر مجموعه سیاسی و اقتصادی عراق و دولت مركزی آن به شمار می رفت و تنها در بخش هایی از امور داخلی خود حق تصمیم گیری داشت. اما چندی است كه مقام های اقلیم كردستان عراق اعلام كرده اند در تاریخ 25 سپتامبر (سوم مهر) در سه استان تحت حاكمیت خود یك همه پرسی را برای بررسی نظر كُردها در زمینه استقلال برگزار می كنند. گفته می شود در كركوك و نینوا نیز این همه پرسی صورت می گیرد.
**مخالفت ها با همه پرسی استقلال
مسئولان سیاسی اقلیم كردستان اگرچه از ابتدا می دانستند كشورهایی همچون عراق، سوریه، تركیه و ایران به طور كلی با این امر مخالف هستند به موافقت و حمایت كشورهای دیگر به ویژه آمریكا در این زمینه دل بسته بودند.
به تازگی دولتمردان آمریكایی هم آشكارا اعلام كرده اند كه با این تصمیم اقلیم كردستان در شرایط كنونی موافق نیستند. البته باید به خاطر داشت سیاست بلندمدت آمریكا در خاورمیانه تجزیه كشورهای قدرتمند و تشكیل كشورهای كوچك بر مبنای قومیت و نژادهای گوناگون است. این راهبرد از مدت ها قبل تحت عنوان های خاورمیانه بزرگ یا جدید در دستور كار كاخ سفید بوده ولی از نظر آن ها اكنون زمان مناسبی نیست.
روزنامه «نیویورك تایمز» آمریكا از درخواست «جیمز ماتیس» وزیر امور خارجه آمریكا برای مسكوت گذاشتن همه پرسی استقلال در كردستان خبر داد و نوشت وی در دیدار با «مسعود بارزانی» رئیس اقلیم كردستان عراق این درخواست را مطرح كرد زیرا اعتقاد دارد این اقدام ممكن است بی ثباتی سیاسی در عراق را در هنگامه مقابله با داعش باعث شود. به گفته وی تمركز اصلی اكنون بر شكست تروریست ها است و چیزی نباید این موضوع را منحرف كند.
چند مدت قبل نیز «ركس تیلرسون» وزیر امورخارجه آمریكا هم تلفنی این موضوع را از بارزانی خواسته بود. همچنین «جوزف ووتل» فرمانده ستاد مركزی ارتش آمریكا نیز این امر را در دیدار حضوری با مقام های كرد مطرح كرده بود. با این حال در پاسخ به این درخواست ها «مسرور بارزانی» فرزند مسعود بارزانی اعلام كرد: همزیستی اجباری در عراق قابل اجرا نیست.
نیویوكر تایمز در گزارش دیگری عنوان داشت اروپا و آمریكا با این اقدام كردها مخالف هستند و انتظار دارند حداقل این اقدام را تا پس از انتخابات سال آینده در عراق به تاخیر بیندازند. البته رئیس اقلیم كردستان در واكنش به این درخواست ها پاسخ داده است كه روند استقلال زمانبر خواهد بود و به سرعت اجرایی نمی شود زیرا نیازمند مذاكرات طولانی با دولت عراق است.
به تحلیل این روزنامه آمریكایی اكنون بهترین كار تاخیر در همه پرسی است زیرا جدایی كردها خطرناك است و اقلیّت سنی در عراق را به حاشیه می برد و باعث تحریك گروه های افراطی سنی در این كشور می شود.
با این حال به نوشته «رویترز» مقام های كرد می گویند ممكن است به شرط دریافت امتیازاتی از بغداد، با تاخیر در برگزاری همه پرسی موافقت كنند.
**دلایل آمریكا در مخالفت با همه پرسی
به اعتقاد كارشناسان برگزاری همه پرسی اقدامی برهم زننده ثبات در منطقه ای با این همه چالش است ضمن اینكه توجه ها از موضوع جنگ با داعش منحرف می كند و ممكن است باعث تنش های مرزی هم شود. همچنین این امر می تواند برای انتخاب دوباره «حیدر العبادی» به عنوان نخست وزیر عراق یك شكست به شمار برود و به تنش سیاسی در داخل عراق دامن بزند.
ایالات متحده تلاش كردها را نوعی تجزیه عراق می داند كه باعث بی ثباتی بیشتر منطقه می شود. از زمانی كه گروه های شبهه نظامی كرد یا «پیشمرگه» ها به عنوان نیروی غیرقابل جایگزین آمریكا در جنگ با داعش وارد عمل شدند بر قدرت چانه زنی كردها افزوده شد.
گرچه بسیاری در واشنگتن نتیجه احتمالی همه پرسی را استقلال كردستان می دانند اما اعتقاد دارند زمان مناسب نیست و ممكن است عراق را دوباره به پناهگاه تروریست ها تبدیل كند. البته برخی مقام های عراقی همچون «نوری مالكی» كه اكنون معاون رئیس جمهوری عراق است این استقلال و جدایی را غیرقانونی می داند.
تارنمای «میدل ایست مانیتور» آورده است برگزاری همه پرسی تهدیدی برای یكپارچگی عراق به همین دلیل وزیر دفاع آمریكا به العبادی گفت كه واشنگتن با هر اقدامی كه این موضوع را تهدید كند یا موجب بی ثباتی عراق شود مخالف است.
نشریه «یو.اس نیوز» هم در گزارشی نوشت: كردهای عراقی تاكید دارند آمریكا نمی تواند با فشارهای خود این انتخابات را تعویق بیندازد زیرا به گفته «مصطفی باكر» وزیر امور خارجه كردستان، قطار استقلال آن ها ایستگاه را ترك كرده است.
روزنامه «ایندیپندنت» نیز با اشاره به مخالفت چهار كشور همسایه كردستان عراق با برگزاری همه پرسی استقلال نوشت مقام های كرد عراقی تصمیم دارند در مقابل فشارهای احتمالی ایالات متحده در زمینه برگزاری همه پرسی مقاومت كنند. آن ها تصمیم خود را گرفته اند و با وجود درخواست آمریكا می خواهند این مسیر را ادامه دهند.
با این حال «ركس تیلرسون» برای توجه مقام های كُرد، علت درخواست خود از بارزانی را هراس آمریكا از تحولات بعدی در منطقه دانست. به اعتقاد این مقام آمریكایی اولویت های مهمتری همچون شكست گروه داعش در منطقه وجود دارد و نخست باید این موضوع را حل كرد. همچنین ایالات متحده این نگرانی را دارد كه رای گیری برای استقلال می تواند باعث شعله ور كردن درگیری ها در عراق و حتی خشم تركیه، ایران و دولت سوریه و پیچیده تر شدن شرایط آوارگان در وضعیت كنونی سوریه شود.
علاوه براین كركوك كه استان نفت خیز عراق است از جمله مهمترین مناطق مورد مناقشه كردستان عراق و بغداد است. همین امر عامل مهمی برای چالش خواهد بود.
نگرانی دیگر آمریكا مخالفت صریح تركیه با این درخواست كردها است. كردهای عراق بیشترین مبادلات نفتی را با تركیه انجام می دهند و درآمدهای خود را از آن محل تامین می كنند. همچنین تركیه نقش مهمی را هم در جنگ آمریكا با داعش ایفا می كندو مقام های آنكارا به شدت با تسلیح و قدرتمندسازی كردها برای نابودی گروه های تروریستی مخالف هستند.
پژوهشم**9130 ** 1601**خبرنگار: حسین عباسی نسب** انتشار: شهناز حسنی
ایرنا پژوهش، كانالی برای انعكاس تازه ترین تحلیل ها، گزارش ها و مطالب پژوهشی ایران وجهان، با ما https://t.me/Irnaresearch همراه شوید.
تهران- ایرنا- چهار كشور ایران، تركیه، عراق و سوریه به دلایل آشكار با برگزاری همه پرسی استقلال كردستان عراق مخالف هستند، اما ایالات متحده زمان را مناسب نمی داند و اجرای آن را در موقعیتی مناسب خواستار است .
