امام محمدباقر(ع) تجلي گر نور حقيقت بر گنج هاي پنهان دانش

باقرالعلوم(ع) پنجمين پيشواي شيعيان جهان كه گنج هاي پنهان معارف الهي و علوم ديني را در برابر ديدگان اهل يقين آشكار ساخت و با ايجاد انقلابي علمي، پرچم دانش و آگاهي را در ظلمت جهل و ناداني برافراشت.

امام محمدباقر(ع) در نخستين روز از رجب 57 هجري قمري در مدينه قدم به عرصه گيتي نهاد. از القاب ايشان مي توان به باقرالعلوم به معناي شكافنده علوم، شاكر، صابر و هادي اشاره كرد و كنيه پنجمين پيشوا ابوجعفر بود.

باقرالعلوم(ع) پس از شهادت امام زين العابدين(ع) به مدت 19 سال رسالت سنگين امامت را برعهده گرفت و در طول اين دوره به دليل مقام علمي والايي كه داشت با نشر آموزه هاي اصيل اسلامي و معارف حقيقي، فقه شيعه و علوم اسلامي را پايه ريزي و با تربيت و پرورش شاگردان و ياراني عالم، نقشي تاثيرگذار را در توسعه و حفظ مكتب اسلام ايفا كرد.

سرانجام امام محمدباقر(ع) پس از سال ها مبارزه با ظلم و ستم و انديشه هاي انحرافي در هفتم ذيحجه 114 هجري در 57 سالگي در شهر مدينه به دستور هشام بن عبدالملك مسموم شد و به مقام والاي شهادت نايل آمد. پيكر مطهر اين امام همام(ع) را در آرامگاه بقيع به خاك سپردند.

پژوهشگر گروه اطلاع رساني ايرنا به مناسبت سالروز شهادت امام محمدباقر(ع) با حجت الاسلام «محمد تقي سبحاني نيا» عضو هيات علمي دانشگاه قرآن و حديث و معاون فرهنگي موسسه دارالحديث به گفت وگو پرداخته است.

سبحاني نيا در توصيف ويژگي هاي شخصيتي و جايگاه علمي امام محمدباقر(ع)، گفت: مهمترين و مشهورترين لقب پنجمين امام شيعيان، «باقر» به معناي شكافنده علوم محسوب مي شود و در ارتباط با علت اين نامگذاري، گفته مي شود چون آن حضرت علم را شكافت و پايه علم را شناخت و فرع آن را استنباط كرد و توسعه داد او را باقر لقب داده اند. در زبان عربي تَبَقّر به مفهوم توسعه دادن است. اين لقب را رسول خدا(ص) بر ايشان نهاده اند چرا كه پيامبر(ص) نسبت به جايگاه علمي آن امام همام(ع) آگاه بودند. اين مطلب در روايت هاي بسياري از جمله بحار الانوار، رجال كشي، كشف الغمه، امالي صدوق و امالي شيخ طوسي نقل شده است.

عضو هيات علمي دانشگاه قرآن و حديث در ادامه به شناخت رسول اكرم(ص) از خصوصيت هاي امام محمد باقر(ع) اشاره كرد و اظهار داشت: جابر بن عبداللّه انصاري يكي از اصحاب پيامبر(ص) در روايتي اظهار مي كند كه روزي حضرت محمد(ص) به من فرمودند: «بعد از من شخصي از خاندان مرا خواهي ديد كه همنام من و شبيه من است. او علم را مي شكافد و درهاي دانش را به روي مردم خواهد گشود.» روزي جابر از كوچه هاي مدينه مي گذشت، چشمش به امام باقر(ع) افتاد. ديد به لحاظ صورت و قيافه به پيامبر اكرم(ص) شبيه است پس نام او را پرسيد. امام(ع) در پاسخ فرمود: «محمد بن علي بن الحسين بن علي بن ابي طالب(ع).» آن گاه جابر بر پيشاني او بوسه زد و گفت: «پدر و مادرم فدايت باد! پدرت، رسول خدا(ص) به تو سلام رسانده است.» از آن پس، جابر هر روز، 2 نوبت به ديدار ايشان مي شتافت.

معاون فرهنگي موسسه دارالحديث درباره مقام علمي پنجمين پيشواي شيعيان، يادآور شد: مقام علمي امام محمدباقر(ع) آن قدر بزرگ و بلند مرتبه بود كه خيلي از مخالفان او نيز به اين امر اعتراف و اقرار داشتند و دانشمندان و علماي آن دوره جايگاه ايشان را تاييد كردند به عنوان مثال «ابن حجر هيثمي» از انديشمندان بزرگ آن دوره در ارتباط با امام(ع) مي گويد: «باقرالعلوم(ع) به اندازه اي گنج هاي پنهان معارف و دانش ها را آشكار ساخت، حقايق و حكمت ها و لطايف دانش ها را بيان كرده كه جز بر عناصر بي بصيرت يا بد سيرت پوشيده نيست و از همين جا است كه وي را شكافنده و جامع علوم و برافرازنده پرچم دانش خوانده اند.» عبداللّه بن عطاء مكي يكي از ياران امام باقر(ع) در وصف وي اظهار داشت: «من هرگز دانشمندان اسلامي را نزد هيچ فردي به اندازه مجلس محمد بن علي(ع)، از نظر علمي حقير و كوچك نديدم. من «حكم بن عتيبه» را كه در علم و فقه مشهور آفاق بود، ديدم كه در خدمت امام باقر(ع) مانند كودكي در برابر استادش زانوي ادب بر زمين زده، شيفته او شده بود و هشام بن عبدالملك با آنكه از دشمنان سرسخت امام(ع) به شمار مي رفت به ايشان گفت: تا زماني كه مثل تو در علم و مقام وجود داشته باشد، قريش بر عرب و عجم آقايي مي كند.»

اين پژوهشگر امور ديني در پاسخ به اين پرسش كه بزرگترين خدمت و آموزه امام باقر(ع) به مسلمانان چيست، تصريح كرد: در دوره امام باقر(ع) دولت بني اميه رو به زوال بود و مردم نيز به شدت از آنها متنفر بودند و اين موضوع زمينه اختلاف شديدي را در مملكت اسلامي پديد آورد. در اين زمان در هر گوشه و كناري انقلابي به وقوع مي پيوست و خلفا به سرعت تغيير مي كردند به گونه اي كه در 19 سال امامت امام باقر(ع) پنج خليفه با نام هاي وليد بن عبد الملك، سليمان بن عبد الملك، عمر بن عبدالعزيز، يزيد بن عبد الملك و هشام بن عبدالملك روي كار آمدند. اين عوامل و نابساماني ها در جامعه به ويژه نزد حاكمان، زمينه و فرصت مناسبي براي نهضت علمي اين امام همام(ع) را فراهم ساخت تا پيش از امام باقر(ع)، نظرات فقه شيعه، محدود بود، اما امام(ع) گام مهمي را در راستاي تدوين اين موضوع برداشت. ايشان جنبش علمي وسيعي را به وجود آورد كه در دوره امامت فرزندش امام صادق(ع) به اوج خود رسيد.

وي با اشاره به حضور امام باقر(ع) در واقعه كربلا، بيان كرد: امام باقر(ع) مي فرمايد: «جدم امام حسين(ع) كشته شدند؛ درحالي‌كه من چهار ساله بودم و كشته شدن او را به ياد مي‌آورم.» البته بايد يادآور شد كه اين حضور نمي تواند تاثير چنداني در انجام دادن ماموريت الهي ايشان در ارشاد و هدايت امت داشته باشد. امام سجاد(ع) در دوران خفقان پس از شهادت پدر بزرگوارش زندگي مي كرد و نقش سرپرستي و هدايت امت را با گريه بر پدر بزرگوارش و به وسيله دعا و مناجات با پروردگار به انجام مي رسانيد، اما امام باقر(ع) با مهيا ديدن فضاي جامعه در جهت اقدامي ريشه اي حركت علمي را سامان داد تا اين حركت به همراه تلاش فرزند بزرگوارش امام صادق(ع) مذهب جعفري را پايه ريزي كند و اهل بيت(ع) را آنگونه كه بايد به مسلمانان معرفي كند.

سبحاني نيا در پايان درباره نحوه شهادت امام(ع)، گفت: متاسفانه جزييات تاريخ شيعه با توجه به عواملي مانند دشمني‌ها، سخت‌گيري‌ها و نبود امكانات لازم، آن طور كه بايد به دست ما نرسيده است. شهادت امام محمد باقر(ع) در زمان خلافت هشام بن عبدالملك بود و گفته مي شود ابراهيم بن وليد بن عبدالملك بن مروان، امام(ع) را به وسيله زهر، شهيد كرد و به احتمال زياد اين امر به دستور هشام صورت گرفت. «ابن شهر آشوب» فقيه، مفسّر و محدّث، ابراهيم بن الوليد را عامل به شهادت رساندن امام(ع) مي داند، همين موضوع را علامه مجلسي نيز نقل مي كند. البته طبيعي است كه دشمنان اهل بيت(ع) تمام تلاش خود را براي خاموش كردن چراغ هدايت انجام دهند اما خداوند هرگز اجازه نخواهد داد كه چراغ هدايت خاموش شود.

*گروه اطلاع رساني
خبرنگار: مهسا شريفي**انتشار دهنده: شهربانو جمعه
پژوهشم**2059**9131
ايرنا پژوهش، كانالي براي انعكاس تازه ترين تحليل ها، گزارش ها و مطالب پژوهشي ايران وجهان، با ما https://t.me/Irnaresearchهمراه شويد.