تحكیم مبانی دینی با اندیشه های روشنگرانه امام هادی(ع)

امام علی النقی(ع) دهمین پیشوای شیعیان در 15 ذیحجه 212 هجری در صریا، منطقه ای در نزدیكی مدینه دیده به جهان گشود. نام ایشان علی، كنیه اش ابوالحسن بود و لقب هایی چون نجیب، مرتضی، هادی، نقی، عالم، فقیه، امین، مؤتمن و طیب داشت.

صیانت و پاسداری از آموزه های اصیل اسلامی در هنگامه جور و ستم عباسیان، رسالتی بسیار سخت و طاقت فرسا را برای دهمین پیشوای شیعیان(ع) و یارانش ترسیم كرد. دورانی كه حاكمیت تزویر، زمینه های افول ارزش های اسلامی را فراهم آورده بود و با ایجاد فشار و محدودیت بر خاندان امامت و پیروان آنان، اجازه روشنگری را به امام هادی(ع) نمی داد اما ایشان با وجود شرایط خفقان و استبداد حكومت عباسی به رسالت الهی خویش عمل و با درایت و بینش توحیدی خویش، والاترین معارف توحیدی و اعتقادی را برای مسلمانان تبیین كرد و راه سعادت حقیقی را به آنها نشان داد.

ترس از افشاگری امام(ع) سبب ایجاد، محدودیت‌هایی از طرف حاكمان عباسی برای ایشان شد، به گونه ای كه پیوسته وی را در مركزهای نظامی زیر نظر و كنترل شدید داشتند و كمتر امكان ارتباط علنی و آزاد را با یاران و اصحاب به ایشان می دادند.

روشنگری های امام هادی(ع) سبب شد تا در سال 254 هجری با زهر كین معتمد عباسی در سامرا به شهادت برسد و پیكر مطهر این امام همام(ع) را در سامرا به خاك سپردند.

پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت سالروز میلاد امام هادی(ع) با حجت الاسلام «سعید بهمنی» عضو شورای توسعه فرهنگ قرآنی كشور و عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی به گفت وگو پرداخته است.

حجت الاسلام بهمنی در توصیف ویژگی های شخصیتی امام علی النقی(ع)، گفت: امامان همه نور واحد هستند و ویژگی های شخصیتی یكسانی دارند اما موقعیت تاریخی و حادثه هایی كه در دوره هركدام اتفاق می افتد، برخی خصلت ها را در آنها نمایان تر و آشكارتر می سازد. امام هادی(ع) پس از شهادت پدر گرامی خویش امام جواد(ع) در دوران كودكی به امامت رسید و در این ویژگی با پدر بزرگوار خود یكسان است. دوره امامت دهمین پیشوای شیعیان 34 سال طول كشید اما در این مدت زیر كنترل شدید حكومت عباسیان بود. حكومت عباسیان ثبات چندانی نداشت و از این جهت خلیفه های عباسی خیلی نگران جنبش ها و اعتراض های گروه های مختلف بودند و نسبت به شیعیان و امام(ع) حساسیت ویژه ای داشتند. علاقه و گرایش مردم نسبت به امام علی النقی(ع) یكی دیگر از علت هایی به شمار می رفت كه دشمنی عباسیان را برانگیخته بود و همین امر سبب شد تا حاكم عباسی وی را به سامرا احضار كند و حضور دهمین پیشوای شیعیان در سامرا با شرایطی بسیار دشوار و حدود 20 سال و 9 ماه به طول انجامید.

عضو شورای توسعه فرهنگ قرآنی كشور وجه ممتاز امام علی النقی(ع) را شكل گیری منسجم تر سازمان وكالت ارزیابی و بیان كرد: به دلیل نظارت و كنترل شدید نیروهای نظامی حاكم وقت بر امام(ع) ارتباط ایشان با بدنه شیعه به وسیله وكیلان و نمایندگان صورت می گرفت و بدین ترتیب، سازمان وكالت نهادینه شد و گسترش یافت. انسجام سازمان وكالت از زمان امام رضا(ع) آغاز شده بود و در دوره امام هادی(ع) و امام حسن عسكری(ع) به كمال خود رسید و این امر به منظور آماده سازی شیعیان برای دوره غیبت امام زمان(عج) بود.

عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در پاسخ به این پرسش كه امام هادی(ع) با وجود حصر، چگونه به روشنگری و هدایت مردم می پرداخت، یادآور شد: دهمین پیشوای شیعیان به وسیله نمایندگان به صورت موردی به ابهام ها و پرسش های مسلمانان پاسخ می گفت اما مساله ای كه سازمان وكالت را تكمیل می كرد 2 اثر ارزشمندی به شمار می رفت كه ایشان از خود به یادگار نهاد كه در میان دیگر آثار و سخنان ایشان ممتاز و متفاوت بود و به نوعی مرامنامه شیعه محسوب می شد، یكی «زیارت جامعه» و دیگری «زیارت قدیریه» است. ترویج این 2 اثر در میان پیروان آن بزرگوار به نوعی غیبت و دسترسی نداشتن به امام(ع) را جبران می كرد چون كه آنها به گونه ای منظم و عمیق، معارف بلند امام شناسی را در برمی گرفت و هم نسبت و وظیفه شیعه را به امام(ع) تبیین می كرد. كتاب «زیارت جامعه» حدود 28 مولفه از شاخصه های شیعه را مشخص می كند و به طور عمیق و مفصل به وجود امامان و ویژگی های آنها می پردازد.

وی «زیارت جامعه» و «زیارت قدیریه» را ارزشمندترین یادگار امام(ع) دانست و اظهار داشت: امام هادی(ع) در شرایط حصر، ذهنیت شیعه را با این 2 اثر مدیریت كرد تا پیروانش در زمان غیبت ایشان از انسجام نظری برخوردار باشند. اینك نیز با گذشت سده ها از زمان زندگی امام(ع) اگر رهروان آن حضرت به هیچ منبعی دسترسی نداشته باشند و تنها به همین 2 كتاب مراجغه كنند برای تمام معارف نظری و راهبردی آنها، كفایت می كند. زیارت جامعه امام علی النقی(ع) منشور بلند امام شناسی با محتوای بسیار غنی است و در آن به توصیف تمام معصومان می پردازد كه همه آنها به لحاظ عصمت حجیت دارند و پیشوا هستند و زیارت قدیریه به طور خاص به شخصیت و موقعیت امیرمومنان(ع) می پردازد و امام علی(ع) را سرسلسله اوصیا و امامان معرفی می كند.

حجت الاسلام بهمنی در ارتباط با طول عمر پایین چند امام پیش از حضرت مهدی(عج)، توضیح داد: امام جواد(ع) 25 سال، امام هادی(ع) 42 سال و امام حسن عسگری(ع) 28 سال عمر كردند و این نشان می دهد كه در آن شرایط بسیار سخت، آستانه تحمل حاكمان بنی عباس به شدت كاهش یافته بود. در دوره امام علی النقی(ع) 6 حاكم عباسی تغییر كرد و حكومت متزلزل بود و با وجود ایجاد یك پوسته نظامی بسیار سخت اما قطب های قدرت از درون رقابت شدیدی با هم داشتند و این تزلزل حكومت موقعیتی را فراهم می آورد تا پیام های امام راحت تر به پیروان آنان منتقل شود.

عضو شورای توسعه فرهنگ قرآنی كشور با بیان این كه امام هادی(ع) بر مرجعیت قرآن تاكید فراوانی داشت، گفت: امام(ع)به منظور تصحیح معرفت دینی مسلمانان، آنها را به قرآن سفارش می كرد و به پیروان خود توصیه می كند تا هر چیزی را با قرآن بسنجند و در صورت دسترسی نداشتن به امامان به عنوان حجت ناطق خداوند، حجت صامت كه قرآن است در میان مسلمانان می تواند معرفت دینی آنها را ارتقا دهد. شمار راویانی كه از امام(ع) روایت كرده اند بیش از 185 تن هستند كه این امر نمایانگر تلاش بی وقفه امام هادی(ع) در روشنگری و هدایت مردم بوده است. امام همامی كه در محاصره 90 هزار نظامی قرار داشت در این شرایط به بهترین شكل توانست با اصحاب و یاران خویش ارتباط برقرار كند و به هدایت جامعه مسلمانان بپردازد.

عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی درباره علت و چرایی به شهادت رساندن امام هادی(ع)، بیان داشت: امام علی النقی(ع) با وجود آن كه در حصر قرار داشت اما از محبوبیت اجتماعی بالایی برخوردار بود. هرچند امام هادی(ع) با توجه به اوضاع سیاسی و اجتماعی جامعه انجام دادن نوعی قیام فراگیر را به صلاح نمی دانست اما حكومت عباسیان از وی می ترسید و به دلیل منزلت خاص امام(ع) در جامعه و ارتباط ایشان با مردم او را به چشم رهبری اجتماعی و با نفوذ می نگریست و حاكمان به شدت از این موضوع ترس داشتند كه اطرافیان آنها به دهمین پیشوای شیعیان گرایش یابند و به او بپیوندند. افرادی كه با امام علی النقی(ع) تعامل داشتند، حتی دشمنان وی به دلیل شخصیت و كرامت ایشان، نمی توانستند در برابر او كرنش نكنند و در محافل و جلسه هایی كه امام هادی(ع) حاضر می شد، جذبه و شخصیت آن والامقام، جمع را تحت تاثیر قرار می داد و نمودهای علمی و رفتارهای حكیمانه این امام همام، بیانگر آن بود كه ایشان با حاكم و وابستگان به حكومت به طور كامل متفاوت است و این عوامل بیش از عوامل اجتماعی سبب شد تا این وجود مقدس را به شهادت برسانند.

*گروه اطلاع رسانی
خبرنگار: مهسا شریفی**انتشار دهنده: شهربانو جمعه
پژوهشم**2059**2002**9131
ایرنا پژوهش، كانالی برای انعكاس تازه ترین تحلیل ها، گزارش ها و مطالب پژوهشی ایران وجهان، با ما https://t.me/Irnaresearchهمراه شوید.