چاقی كودكان ایرانی: وضعیت، علل و راهكارها

دكتر شیرین جلالی نیا روز یكشنبه در گفت و گو با خبرنگار علمی ایرنا افزود: در مورد شیوع چاقی و اضافه وزن در كودكان، مطالعات متعدد و متنوعی در كشور انجام گرفته است و برای تجمیع داده های مرتبط در این زمینه، یك مطالعه مرور نظام مند در مركز تحقیقات بیماری های غیرواگیر پژوهشگاه علوم غدد و متابولیسم دانشگاه علوم پزشكی تهران انجام شده است.
وی اظهار كرد: پس از بررسی دقیق بیش از 3200 مستند علمی به دست آمده، نهایتا 129 مقاله شرایط استخراج داده و بررسی اطلاعات را داشتند و در مورد اكثر این موارد هم نكته قابل توجه پراكندگی روش های اندازه گیری و شاخص های گزارش چاقی و اضافه وزن در كودكان بوده است.
متخصص اپیدمیولوژی بیماری های غیرواگیر اظهار كرد: براساس این بررسی، در استان های مختلف شیوع چاقی در كودكان تا 16درصد هم گزارش شده است. همچنین در خصوص اضافه وزن در برخی استان ها تا 42 درصد كودكان، اضافه وزن داشتند. بالاترین آمارها در این زمینه عمدتا مربوط به استان های شمال و شمال غرب و نیز مناطق مركزی كشور است.
وی ادامه داد: مطالعات معتبر در سطح ملی هم نشان می دهد كه بیش از 5 درصد كودكان چاق و بیش از 16 درصد آنان مبتلا به اضافه وزن هستند. در نتایج اغلب مطالعات شیوع چاقی و اضافه وزن در دخترها بیش از پسرها می باشد.
جلالی نیا ادامه داد: در دهه گذشته به طور قابل توجهی الگوی بیماری ها به سمت بیماری های غیرواگیر تغییر پیدا كرده و این تغییرات به وضوح هم در بزرگسالان و هم در كودكان و نوجوانان مشهود است.
وی افزود: كشور ما هم از این قاعده مستثنی نبوده و طی این مدت همانند بسیاری از كشورهای در حال توسعه، به ویژه به سبب گذار اپیدمیولوژیك كه رفتارهای مرتبط با سبك زندگی سالم را تحت تاثیر قرار داده است، متاسفانه روندهای فزاینده ای از عوامل خطر متابولیك و در صدر آنها چاقی و اضافه وزن را نشان می دهد.

** عوارض ناشی از چاقی و اضافه وزن در كودكان
عضو هیات علمی معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشكی گفت: عوارض چاقی و اضافه وزن در كودكان طیف بسیار وسیعی را شامل می شود كه بیماری های قلبی عروقی، سرطان ها، مشكلات عضلانی اسكلتی از جمله آنها هستند.
جلالی نیا با اشاره به اینكه در مورد گروه های سنی كودكان و نوجوانان اهمیت این مساله به مراتب بیشتر است، اظهار كرد: مطالعات نشان می دهند كه اضافه وزن و چاقی در كودكان حتی در صورت اصلاح وضعیت فرد و بازگشت به وزن طبیعی، عوارض بلندمدتی را بر سلامت فرد حتی در سنین بزرگسالی خواهد داشت.
وی اضافه كرد: علاوه بر سلامت جسمی، سلامت روان آنان نیز براثر این وضعیت به خطر می افتد. كودكی كه چاق است، طبیعتا در تعامل با گروه های همسال و در شركت در برنامه های اجتماعی مشكلاتی پیدا می كند كه حتی ممكن است منجر به كاهش اعتماد به نفس كودك، كناره گیری از گروه، پیدایش افسردگی و بسیاری بیماری های دیگر شود.
متخصص اپیدمیولوژی بیماریهای غیرواگیر اظهار كرد: در بسیاری از موارد چاقی به عنوان یك عامل برای مسخره شدن كودك و طرد وی از بازی های گروهی محسوب می شود كه این معضل به تدریج می تواند آثار غیرقابل جبرانی را هم در زمینه سلامت روانی این كودكان و هم در شكل گیری و رشد مورد انتظار جنبه های اجتماعی آنان داشته باشد.

** روند افزایشی چاقی و اضافه كودكان در ایران
وی با بیان این كه براساس مطالعات، این روند افزایشی با شیب تند ادامه خواهد داشت، تاكید كرد: واقعیت تلخ این است كه آمار چاقی كودكان در جهان و ایران رو به افزایش است و علاوه بر وظیفه مسوولان و نهادهای سیاستگذار، والدین هم كه می‌خواهند فرزندانی سالم داشته باشند، باید به فكر راهكارهایی باشند كه ب‌توانند سلامت كودكان را حفظ كنند.
وی ادامه داد: در حوزه علل متابولیسم یكی از مسائل مورد توجه، ریشه های ژنتیكی و خانوادگی در كودك است كه در مورد این كودكان لازم است حتما بررسی های دقیق توسط تیم های متخصص برای طراحی برنامه های موثر و مناسب صورت پذیرد.
محقق مركز تحقیقات بیماری های غیرواگیر پژوهشگاه علوم غدد و متابولیسم دانشگاه علوم پزشكی تهران گفت: این موضوع تعداد بسیار كمی را شامل می شود، عمدتا مشكل مربوط به تغییر شیوه و سبك زندگی است.
وی افزود: مصرف بیش از حد تنقلات مصنوعی، غذاهای آماده، غذاهای فرآوری شده، نوشیدنی های شیرین، در كنار كاهش چشمگیر فعالیت فیزیكی و جایگزینی بازی های رایانه ای به جای فعالیت های فیزیكی و بازی هایی كه در گذشته تامین كننده رشد و تكامل جنبه های مختلف سلامت كودكان اعم از فیزیكی و روانی و اجتماعی بود، همه از موارد قابل تامل در افزایش چاقی و اضافه وزن هستند كه راهكارهای جدی را در سطح جامعه و خانواده می طلبند.
جلالی نیا گفت: ضروری است كه والدین تجدید نظر جدی در زمینه نوع تغذیه كودكان و تشویق آنها به ورزش ها و بازی های مورد علاقه داشته باشند. در این زمینه نقش دوستان كودك و محیط هایی نظیر مدارس نیز بسیار حائز اهمیت است.
وی با طرح این سوال كه نقش ژنتیك در چاقی كودكان ایرانی تا چه حد است، گفت: بررسی نقش ژن و وراثت در تعامل با عوامل محیطی و رفتارهای فردی كه از آن صحبت شده است، از جنبه های بسیار مورد توجه در تحقیقات اخیر كشور محسوب می شود كه با توجه به مهیا شدن زیرساخت های فنی و تخصصی و ظرفیت اجرای مطالعات ملی گسترده و امكان تهیه نمونه های بیولوژیك و بانك های زیستی امیدواریم در آینده نزدیك پاسخ بسیاری از سوالات چالش برانگیز در این حوزه شفاف شود.
متخصص اپیدمیولوژی بیماری های غیرواگیر اظهار كرد: آنچه امروز نتایج مطالعات به طور قطع مطرح می كنند، این است كه در كشورهای در حال توسعه از جمله ایران، مهمترین عوامل زمینه ساز چاقی و اضافه وزن، موارد مرتبط با تغییر سبك زندگی است.
علمی ** 1201 **
خبرنگار: عبدالكریم جبارپور* انتشار: زهره محتشمی پور