نگاهي به آيين هاي سوگواري ايام محرم در قم/برگزاري آيين نخل گرداني با قدمتي حدود 400 سال

به گزارش ايرنا، آيين هاي عزاداري مطابق با رسوم، آداب و سنت هاي گوناگون در مناطق مختلف متفاوت است. هر چند در همه اين آيين ها مي توان جلوه اي از شور و اشتياق و محبت براي سالار شهيدان مشاهده كرد.
ابوالحسن گرامي يكي از اساتيد تاريخ و از قم پژوهان در خصوص آيين هاي سوگواري و عزاداري در قم مي گويد: سابقه عزاداري براي امام حسين(ع) سابقه اي ديرينه در قم به عنوان شهري مقدس دارد، در اين شهر تركيب هاي مختلفي از آيين هاي متفاوت وجود دارد كه در هر يك سوز و گدازي براي امام حسين(ع) و يارانش نهفته است.
اين استاد تاريخ افزود: يكي از رسوم اهالي قم به ويژه در روستاها، آيين مشعل گرداني است، با توجه به مهاجرت محبان اهل بيت(ع) و سادات از اعراب اشعري و شيعه مذهب، اين آيين در قم رواج يافت.
وي در خصوص آيين مشعل گرداني توضيح داد: در اين آيين، سوگواران حسيني با در دست گرفتن مشعل هايي به سمت حرم مطهر و يا بقاع متبركه حركت مي كنند
گرامي خاطرنشان كرد: يكي ديگر از آيين هاي عزاداري، پيدايش تكيه هاي عزاداري است كه در آن مكاني را براي سوگواري برپا مي كنند كه گفته مي شود در قم پيدايش تكيه به عصر قاجار برمي گردد.
وي بيان كرد: همچنين از آيين هاي ديرينه در قم مي توان از آيين نخل گرداني ياد كرد كه قدمت آن در يكي از روستاهاي قم به نام دولت آباد به حدود 400 سال قبل باز مي گردد.
اين استاد تاريخ گفت: عزاداران در اين آيين با شكوه نمادي از تابوت حضرت سيدالشهدا(ع) با تحت عنوان نخل حمل مي كنند و ارادت خود را به خاندان اهل بيت(ع) نشان مي دهند.
وي ادامه داد:همچنين شبيه خواني يا تعزيه خواني از ديگر آيين هاي عزاداري در قم است كه با فرهنگ ايرانيان عجين شده است، به گونه اي كه عده اي با پوشيدن لباس هايي مخصوص، مظلوميت و مصائب سيدالشهداء را براي مردم به تصوير مي كشند.
گرامي خاطرنشان كرد :حركت نمادين كاروان ها قبل از آغاز تعزيه ها نيز يكي از آيين هاي قديمي در قم است كه به ويژه در منطقه جمكران داراي سابقه اي طولاني است.
وي گفت: آتش زدن خيمه ها به ياد مظلوميت خاندان اهل بيت(ع) در كربلا در عصر روز عاشورا، برگزاري مراسم شام غريبان كه نمادي از حركت اسيران و مصائب بي شمار در مسير است، نصب پرچم سرخ «يالثارات الحسين(ع)» بر گنبد مسجد مقدس جمكران از ديرباز، مرثيه سرايي، روايت حوادث روز تاسوعا و عاشورا و ساير برنامه ها از ديگر آيين هاي مردم قم است.
عبدالله باقري يكي ديگر از جامعه شناسان و قم پژوهان در مورد آيين عزاداري و سوگواري در روستاي دولت آباد قم مي گويد: اين روستا كه روستايي بي نظير و محصور در قلعه است هر چند كه ديگر آباداني گذشته خود را ندارد اما همچنان در ايام محرم، ميزبان اهالي قديمي و جوانان روستا و ديگر روستاهاي مجاور براي برپايي آيين هاي ويژه خود است.
وي توضيح داد: دولت آباد روستايي در چهار كيلومتري مسير رودخانه قمرود يا انار رود است و درب اين قلعه محصور 200 سال قدمت دارد و به دوران زنديه و افشاريه باز مي گردد، در اين روستاي قديمي آيين نخل گرداني شهرتي جهاني دارد و در حدود 400 سال قدمت اين آيين تخمين زده شده است.
باقري بيان كرد: نخل قديمي در اين روستا 140 ساله است، از نكات قابل توجه در اين آيين حركت عزاداران با نخل به مسافت سه كيلومتر به سمت ساريه خاتون براي عرض ارادت به اين امامزاده مي باشد.
هيات هاي مذهبي نيز در برپايي آيين هاي سوگواري سيدالشهدا(ع) در قم حضوري پررنگ دارند، در اين هيات ها پرچم ها و علم ها را به اهتزاز در مي آورند و در قالب دسته جات مختلف راهي حرم مطهر حضرت معصومه(س) مي شوند.
محله هاي قديمي قم همچون چهل اختران و چهارمردان با آيين هاي ويژه خود از عزاداران حسيني استقبال مي كنند و شكوه و عظمت اين رويداد بزرگ تاريخي را با دسته هاي سينه زني و زنجير زني نشان مي دهند.
بسياري از آيين هاي عاشورايي قم مختص مردم اين شهر است به گونه اي كه به گفته عمار كاووسي معاون ميراث فرهنگي اداره كل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري قم، پنج آيين مهم عاشورايي قم تاكنون ثبت معنوي شده است.
وي در اين باره مي گويد:11 پرونده ثبتي پيرامون آيين هاي سوگواري در قم وجود دارد كه هر يك قدمتي 100 ساله دارد.
كاووسي بيان كرد: اين آيين ها شامل مراسم پامنبري روستاي قاهان، مراسم نخل گرداني روستاي دولت آباد و قباد بزن، تعزيه خواني روستاي نويس وآيين سلام و تسليت عزاداران حسيني به كريمه اهل بيت(ع) حضرت فاطمه معصومه(س) مي باشد كه هر يك براي خود تاريخچه خاصي دارد.
حرم حضرت معصومه(س) نيز به عنوان نگين شهر مقدس قم ميزبان دلدادگان مكتب اهل بيت(ع) است كه از اقصي نقاط جهان اسلام براي عرض تسليت در اين مكان مقدس حاضر مي شوند.
حجت الاسلام جواد بهشتي پور مدير روابط عمومي و تبليغات آستان مقدس حضرت فاطمه معصومه(س) نيز پيرامون برخي از آيين هاي عزاداري و سوگواري در اين حرم مطهر عنوان كرد: آستان مقدس هر ساله همگام با دهه محرم برنامه هاي مختلفي را در بزرگداشت سوگواري امام حسين(ع) برگزار مي كند كه برخي از اين آيين ها سال هاست كه در حرم كريمه اهل بيت(ع) برپا مي شود.
وي خاطرنشان كرد: تعويض پرچم گنبد بارگاه حضرت معصومه(س) در شب آغاز محرم يكي از آيين هاي ديرينه است كه اين مراسم با نوحه سرايي و مداحي مداحان اهل بيت(ع) برگزار خواهد شد.
بهشتي پور تصريح كرد: مراسم شيرخوارگان حسيني نيز يكي از آيين هايي است كه در نخستين جمعه ماه محرم در حرم برگزار مي شود و در اين روز بانوان با در آغوش گرفتن فرزندانشان، ياد طفل شهيد 6 ماهه كربلا حضرت علي اصغر(ع) را گرامي مي دارند.
وي بيان كرد: قرائت زيارت ناحيه مقدسه يكي از آيين هايي است در دهه محرم در حرم مطهر با سخنراني حجت الاسلام ظهيري و مداحي حاج حسن شالبافان در شبستان امام خميني(ره) قرائت مي شود و مشتاقان زيادي در اين مراسم عزاداري مي كنند.
وي گفت: مراسم سوگواري در شبستان امام خميني(ره) حرم مطهر هر شب بعد از نماز عشاء با سخنراني حجج اسلام ميرباقري و ماندگاري و مرثيه خواني سيد علي حسيني نژاد برگزار مي شود.
مدير روابط عمومي و تبليغات آستان مقدس حضرت فاطمه معصومه(س) تصريح كرد: در اين ايام دسته هاي عزاداري زيادي به سمت حرم حركت مي كنند و ارادت خود را به حضرت فاطمه معصومه(س) نشان مي دهند و در سوگواري سيدالشهدا(ع) بر سر و سينه زده و اشك ماتم مي ريزند.
جمكران نيز از جمله مناطق قم است كه آيين هاي سوگواري مختلفي در آن برگزار مي شود و امروز به همت توليت آستان مقدس مسجد جمكران پرشور تر از گذشته برگزار مي شود.
مدير روابط عمومي و بين الملل آستان مسجد مقدس جمكران در اين باره به خبرنگار ايرنا، مي گويد: در اين مكان مقدس عزاداري دهه اول محرم با عنوان «عهد عاشورايي» برگزار مي شود.
حجت الاسلام سيد مهدي هاشمي زاده افزود: اين آيين با شعار يا لثارات الحسين به مدت 10 شب ميزبان زائران بيشماري است كه اين برنامه ها تلفيقي از عاطفه و حماسه است.
وي خاطرنشان كرد: همچنين در اين ايام خادمان مسجد مقدس جمكران ياد و خاطره ياران و اصحاب امام حسين(ع) را گرامي مي دارند.
مدير روابط عمومي و بين الملل آستان مسجد مقدس جمكران بيان كرد: هدف ما در اين مراسم آماده سازي منتظران براي قيام در ركاب حضرت ولي عصر(عج) مي باشد، اين آيين ها نمايانگر آمادگي و انتظار منتظران ظهور براي نصرت و ياري امام زمان(عج) است.
وي اضافه كرد: مسجد مقدس جمكران از نخستين شب محرم تا شام غريبان ميزبان عزاداران امام حسين(ع) است.
همچنين مديركل اوقاف و امور خيريه قم در گفت و گو با خبرنگار ايرنا در خصوص آيين هاي سوگواري و عزاداري در قم عنوان كرد: طرح سوگواره بصيرت عاشورايي شامل برنامه هاي مختلف فرهنگي و عزاداري در بقاع متبرك استان با آغاز ماه محرم اجرايي مي شود.
حجت الاسلام سيد اسماعيل حسيني مقدم خاطرنشان كرد: برنامه هاي محرم در اين طرح با برافراشتن پرچم بارگاه ملكوتي حضرت ابوالفضل(ع) بر فراز امامزاده سيدعلي(ع) قم با حضور هيات هاي مذهبي آغاز مي شود.
وي توضيح داد: در ادامه نيز برنامه شيرخوارگان حسيني(ع) در اولين جمعه ماه محرم، در امامزاده ابراهيم(ع) قم برگزار و در دومين روز مراسم لبيك يا حسين(ع) در بقاع متبرك امامزاده ابراهيم(ع) و امامزاده موسي مبرقع(ع) با حضور دسته هاي عزاداري برگزار خواهد شد.
مديركل اوقاف و امور خيريه قم يادآور شد: همچنين مراسم احلي من العسل ويژه نوجوانان در امامزادگان شاخص استان و به صورت ويژه در امامزاده جعفر شهيد(ع) اجرا مي شود، ضمن اينكه آيين رهروان زينبي(س) به ياد بانوي پيام آور كربلا حضرت زينب كبري(س) در واقعه عاشورا در حرم علي بن جعفر(ع) در دوازدهمين روز از ماه محرم از ديگر برنامه ها و آيين ها در اين ايام است.
يكي از آيين هاي قديمي در قم همچون ديگر مناطق كشور طبخ و توزيع غذاهاي نذري است، آييني كه همواره در آن ميزباني از فقرا و ضعيفان توسط علما و مراجع مورد تاكيد است.
همچنين دفاتر علما و مراجع تقليد در روزهاي ماه محرم با سخنراني خطيبان و مداحي مداحان اهل بيت(ع) در مورد وقايع عاشورا و اهداف آن و معرفي سيره امام حسين(ع) و خاندان مطهرش از مردم پذيرايي مي كنند.
مشعل گرداني نيز از جمله آيين هايي است كه توسط عراقي هاي مقيم در قم با روشن كردن مشعل در شب تاسوعا و عاشورا در قم اجرا مي شود.
8138/ 1175 گزارش: فرزانه پيري ** انتشار: رضا عليمحمدي