بر اساس آمارهاي رسمي ، مازندراني ها روزانه بيش از سه هزار و 100 تن زباله توليد مي كنند و اين ميزان با احتساب زباله توليدي گردشگران در برخي از فصول سال تا 2 برابر افزايش مي يابد.
مازندران 22 شهرستان ، 58 نقطه شهري و حدود چهار هزار روستا دارد كه علاوه بر جمعيت حدود سه ميليون و 300 هزار نفري استان ، از 40 تا 45 ميليون نفر شب گردشگر هم در سال ميزباني مي كند.
زباله هاي توليدي اين تعداد جمعيت در حال حاضر در 27 نقطه دفن يا دپو مي شود ، روش هائي كه با توجه به محيط زيست شكننده مازندران به مثابه روشن نگه داشتن آتش كنار انبار ذخيره بنزين است .
با اين وجود ، هم اكنون تنها در 2 شهر مازندران كارخانه كمپوست وجود دارد كه دست برقضا هنگام نگارش اين گزارش تنها يك كارخانه در شهرستان بابل با 10 درصد ظرفيت فعال است و كارخانه ديگر كه قرار بود سه شهر شرقي مازندران را پوشش دهد ، براي آنچه كه
' تعميرات ضروري ' خوانده مي شود ، در تعطيلي به سر مي برد.
در توصيف وضعيت بي سرانجام مشكل زباله در مازندران همين بس كه هم اكنون هيچ جاي خالي مورد تائيد محيط زيست براي دپو يا دفن زباله وجود ندارد ، در مكان هاي قبلي بيشتر از ظرفيت و طولاني تر از زمان در نظر گرفته شده زباله دفن يا دپو شده به گونه اي كه محيط زيست حاضر به انعطاف بيشتر نيست ، عمارت هاي ساخته شده از زباله در بعضي از شهرها در حال فروپاشي است كه به معناي آلوده سازي مناطق بيشتر است و مهم تر از همه اين كه شيرابه هاي زباله هم در تمامي اين مناطق راهي رودخانه و دريا و زمين هاي كشاورزي شده است ، مشكلي كه در صورت دامن گستر شدن ، بحران چند وجهي ايجاد خواهد كرد.
** تكميل ظرفيت محل هاي دپو
دبيركميته پسماند محيط زيست مازندران در مورد وضعيت معضل زباله در اين استان به خبرنگار ايرنا گفت : ظرفيت تمامي 27 مركز دفع ، دفن و دپوي زباله هاي استان در مناطق دشت ، ساحل و ارتفاعات جنگلي و كوهستاني از سه سال پيش تكميل شد و هم اكنون در مرحله سرريز قرار دارد.
فربد فخاري هشدار داد : با توجه به عدم بهره گيري از روش هاي استاندارد و مورد تائيد سازمان حفاظت محيط زيست در اين مراكز و عدم كنترل و تصفيه شيرابه هاي توليدي و استفاده از روش هاي سنتي و غير بهداشتي ، شرايط انتشار و نفوذ شيرابه ها به منابع پذيرنده آب ، خاك و هوا ي مناطق اطراف آن فراهم شده است.
وي گفت : امروز به دليل تكميل ظرفيت مكان هاي دفن زباله در استان ، ما شاهد بالا رفتن بيش از حد ارتفاع زباله هاي انباشت شده در اين مناطق و سر ريز شدن آن به مناطق پائين دست هستيم و اين نگراني را در مجموعه حفاظت محيط زيست تشديد كرده كه انتشار شيرابه زباله ها و جذب آنها در منابع پذيرنده شدت گيرد .
فخار مهم ترين اولويت محيط زيست را جلوگيري از انتشار شيرابه ها در منابع پذيرنده دانست و افزود : متاسفانه بيشتر اين مناطق كه سال ها زباله در آنجا انباشته شده ، در زيباترين مناطق جنگلي ،كوهستاني و حتي ساحلي واقع شده است و فاقد ارزيابي زيست محيطي هستند ، براي اين كه در زمان خودش صرفا بر حسب ضرورت و از روي ناچاري در كوتاهترين زمان ممكن انتخاب شده بودند تا معضل زباله از داخل شهرها و روستاها به بيرون برده شود.
** چيرگي زباله مازندران بر قانون برنامه پنج ساله
حاد شدن معضل زباله در مازندران تا آنجا پيش رفته است كه حتي قانون برنامه پنج ساله را هم دور زده است .
بر اساس ماده 193 قانون برنامه پنجم توسعه ، تا پايان سال چهارم اجراي اين برنامه يعني سال 94 بايد دفن پسماند در شهرهاي ساحلي و شمالي با جمعيت بيش از 200 هزار نفر بايد ممنوع مي شد ، موضوعي كه در استان مازندران به خاطر نبود راهكار جايگزين ناديده گرفته شده است .
در بند الف اين ماده تصريح شده است : ' شهرداري شهرهاي بالاي دويست هزار نفر جمعيت و شهرهاي ساحلي و شهرهاي حاشيه تالابهاي داخلي در راستاي مديريت پسماند شهري موظفند تا پايان سال چهارم برنامه ، پسماندهاي خود را با روشهاي نوين و فناوري هاي جديد با اولويت روشهاي آلي (ارگانيك) از قبيل كرم پوسال ( ورمي كمپوست ) بازيافت كنند. از سال پاياني برنامه،
هرگونه دفن پسماندها در اين گونه شهرها مطلقاً ممنوع است.'
با اين صراحت قانوني ، اما دبير كميته پسماند محيط زيست مازندران گفت كه همچنان برخي مديران اجرايي پسماند همچنان بر استفاده از روش دفن اصرار ورزيده و حتي برخي از آنان به دنبال جايگزيني مكان هاي جديد دفن و انتقال زباله هستند.
** نبود سيتسم تصفيه ، مشكل مضاعف
دوري محل دفن و دپوي زباله از عوامل پذيرنده اثرگذار بر زندگي ، فراهم آوري زيرساخت هاي لازم مانند حصاركشي و تعبيه سيتسم تصفيه شيرابه ، نظارت بر ورود و خروج به محل و نصب سيستم هاي هشدار دهنده ، حداقل هاي لازم براي دفن يا دپوي زباله در يك محل است ، حداقل هائي كه در مازندران به خاطر شرايط اضطرار حاكم بر سرريز شدن معضل زباله در شهرها و روستاها همواره ناديده گرفته شده است .
مسئول پسماند اداره كل حفاظت محيط زيست مازندران در اين مورد گفت : هيچ يك از مراكز دفن زباله استان به جز مركز دفن زباله ساري ، داراي سيستم تصفيه نيست .
وي افزود : البته سامانه نصب شده در ساري هم به دليل برخي مشكلات ساختاري و مديريتي هنوز به تائيد اداره كل محيط زيست استان نرسيد.
فخار توضيح داد : در شهرهاي بابل و تنكابن در حال احداث سامانه تصفيه شيرابه زباله هستند ولي در ساير مناطق هنوز اقدامي صورت نگرفته است .
به اعتقاد كارشناسان محيط زيست ، اگر چه بهره گيري از روش هاي نوين مديريت پسماند به جاي دفن و تلنبار كردن زباله ها اولويت دارد و بايد جدي گرفته شود ، ولي در شرايط كنوني احداث سيستم هاي مناسب تصفيه شيرابه جهت كنترل و كاهش آلاينده هاي موجود در آن و انجام اقدامات اوليه از قبيل آهك پاشي ، خاكپاشي، محصور سازي مراكز و رعايت ساير الزامات زيست محيطي بايد از اولويت هاي اصلي مديران اجرايي پسماند بويژه شهرداران و دهياران و بخشداران در مناطق مختلف باشد تا آسيب وارد عناصر پذيرنده نشود.
گزارش هاي خبرنگاران ايرنا از مناطق مختلف انباشت و دپوي زباله در مازندران حاكيست كه شيرابه ها از مدت ها قبل جاري شده و در حال آلوده سازي مناطق ساحلي ، جنگلي و كشاورزي و همچنين رودخانه هاست.
دبير كميته پسماند محيط زيست مازندران در اين باره گفت : به طور يقين تا زمان عملياتي شدن اقدامات مهار كننده شيرايه مانند نصب سيستم هاي تصيفه ، همچنان شاهد جاري شدن شيرابه ها و نفوذ آن به لايه هاي خاك ، سفره آب هاي زير زميني ،جاري شدن در آب هاي سطحي ، رودخانه ها و در نهايت به درياي خزر هستيم.
وي وضعيت منابع پذيرنده آب ، خاك و هواي مازندران را به لحاظ مشكلات زيست محيطي ناشي از دفن غير اصولي وغير بهداشتي زباله ها نامناسب و بحراني اعلام كرد و افزود : در شرايط فعلي شيرابه هاي توليد شده در مراكز دفن زباله هاي استان به شدت به منابع پذيرنده آسيب مي رساند و در اين خصوص بايد تمهيدات لازم با ضرب الاجل انديشيده شود.
** يكسويه نگري در حل معضل زباله
يكي از مهم ترين معايب برنامه هاي ريخته شده براي حل معضل زباله در مازندران ، يكسويه نگري مسئولان در رده ها و دستگاههاي مختلف بوده است و همه تاكنون بر حل اين معضل پس از جمع آوري متمركز بوده اند.
معضل زباله تنها با انديشيدن و يافتن راه حل در دفع آن خلاصه نمي شود و در تمام كشورهاي جهان براي حل ريشه اي آن راه حل هاي چند بعدي انديشيدند تا آنجا كه امروز زباله در بسياري از اين كشورها به ' طلاي كثيف ' شهرت يافته است .
دستكم در مازندران تاكنون هيچ برنامه منسجمي براي اثرگذاري و فرهنگ سازي توليد كنندگان زباله و همچنين چگونگي برخورد با زباله انديشيده و اجرايي نشده است .
دبيركميته پسماند محيط زيست مازندران با تائيد وجود مشكل در اين زمينه ، بر ضرورت تغيير الگوي مصرف كنوني در ميان خانواده ها كه سرانه توليد زباله درآن ها بالاست ، تاكيد كرد.
وي گفت : همكاري مردم و گردشگران به عنوان مهم ترين توليد كننده هاي زباله هاي عادي استان در كاهش توليد زباله با برنامه ريزي مدون در خصوص ميزان مصرف ، استفاده از وسايل با كيفيت و بادوام ، مراقبت و نگهداري صحيح وسايل ، خريد مواد غذايي به ميزان مصرف و توجه به زمان انقضاي آن ، نگهداري در شرايط مناسب ، تفكيك زباله از مبداء نيز ضروري است.
فخار افزود : مازندران در شرائطي زباله را توليد و دفن مي كند كه با توجه به ماده 4 آيين نامه اجرايي قانون مديريت پسماندها ، بايد تا پايان سال 90 ، پسماندهاي عادي در تمامي مراكز استان ها و شهرهاي با جمعيت بيش از يك ميليون نفر و تا پايان سال 92 تمامي شهرها و روستاهاي كشور به صورت تفكيكي شده جمع آوري مي شد.
وي توضيح داد : اين موضوع ، بايد با توجه به شرايط ويژه استان مازندران در اولويت كاري تمامي مديران اجرايي پسماند قرار مي گرفت ، در حالي كه به جز برخي مناطق و شهرها ي استان ، اين ماده قانوني عملياتي نشده است .
او توضيح داد : در اين خصوص اداره كل حفاظت محيط زيست استان پيگيري هاي متعددي داشته و تازه در سال جاري ما شاهد فعاليت گسترده اي در اين حوزه هستيم.
فخار ابراز اميدواري كرد كه اين مهم در تمام مناطق استان مازندران عملياتي و خدمات پشتيباني براي دريافت و انتقال آن به مراكز بازيافت به صورت كامل فراهم شود.
تفكيك زباله در مبدا ، به اعتقاد كارشناسان ؛ علاوه بر صرفه اقتصادي ناشي از كاهش هزينه هاي حمل و نقل و هزينه هاي دفن و همچنين جداسازي مواد ارزشمند در مراحل اوليه ، آلودگي كمتري را متوجه محيط زيست مي كند.
** مديريت پسماند مازندران در 9 منطقه
گستردگي معضل زباله در مازندران سبب شده است تا مديريت پسماند در اين استان منطقه بندي شود تا برنامه ريزي براي حل آن با سرعت و كيفيت بهتري صورت گيرد.
هم اكنون اين استان در مديريت زباله و پسماند به 9 منطقه تقسيم شده است و اين تقسيم بندي هم مبتني بر راه حل هاي انديشيده شده براي حل معضل است .
دبير كميته پسماند محيط زيست مازندران گفت : مشكل پسماند مازندران قرار است با ايجاد 2 نيروگاه زباله سوز در شهرهاي ساري و نوشهر و احداث كارخانه كمپوست و زباله سوز در هفت منطقه ديگر حل شود.
وي افزود : با چنين برنامه ريزي ، مقر شد تا سه هزار و 100 تن زباله روزانه توليدي مازندران با استفاده از امكانات و تجهيزات پيشرفته ، مديريت شود.
فخاري در باره وضعيت كنوني برنامه هاي 9گانه پيش بيني شده هم گفت : نيروگاه زباله سوز ساري و نوشهر در مرحله نصب تجهيزات قرار دارند كه اميدواريم نيروگاه نوشهر با رفيت 200 تن در روز تا پايان بهمن امسال به بهره برداري برسد و نيروگاه ساري هم كه 450 تن ظرفيت در روز دارد تا نيمه اول سال 97 آماده بهره برداري شود.
وي افزود : كارخانه كمپوست بابل به خاطر فرسودگي تجيهزات تنها با 10 درصد ظرفيت كار مي كند كه قرار است اين كارخانه با ظرفيت 250 تن نوسازي و بهسازي شود و كارخانه كمپوست بهشهر نيز در حال حاضر به خاطر نقص فني فعاليت ندارد كه قرار است با رفع نقايص ، دوباره فعاليتش را از سر بگيرد.
فخار يكي از مشكلات ساخت كارخانه كمپوست را در باقي ماندن بخشي از زباله ها دانست و گفت : فقط نيمي از زباله ها در فرايند كمپوست تبديل و فرآوري مي شود و بقيه بايد با ايجاد و نصب چند دستكاه ديگر امحاء و بازيافت شود كه در هر 2 مكان كارخانه كمپوست استان مازندران فعلا چنين شرائطي وجود ندارد و اميدواريم پس از راه اندازي نيروگاههاي ساري و نوشهر ، برگشتي هاي كارخانه هاي كمپوست كه معمولا ارزش حرارتي بالايي خواهد داشت به اين نيروگاه ها منتقل شود.
وي پنج منطقه ديگر مديريت پسماند مازندران را شامل تنكابن ، نور ، قائمشهر ، آمل و بابلسر اعلام كرد و توضيح اد : در تنكاين كارخانه كمپوست در دست ساخت است ، در شهرهاي نور و قائمشهر نيز در حال برگزاري مناقصه جهت انتخاب پيمانكاران واجد شرايط هستيم و در شهرهاي بابلسر و آمل نيز در خصوص انتخاب روش مورد نظر براي مديريت پسماندها ، جلساتي برگزار شده اما نهايي نشده است.
معضل زباله و پسماند در مازندران آنقدر جدي شده است كه به اعتقاد كارشناسان محيط زيست حتي يك روز زودتر به نتيجه رسيدن هم ارزش هزينه كردن هاي فراوان را دارد چون اين معضل در حال آلوده كردن سلامتي انسان هاست و اگر دير جنبيده شود ، تاريخ با بي رحمي تمام در باره قصور كنندگان قضاوت خواهد كرد.
حل معضل زباله در مازندران دستكم 30 سال زمان از دست داده است ، سال هايي كه بخشي از آن به خاطر وفور درآمدهاي نفتي مي توانست ' فرصت طلائي ' محسوب شود ، ولي مسئولان وقت فقط در حد شعار و انجام سفرهاي خارجي براي بازديد از شيوه هاي دفع زباله از آن بهره بردند و عايدي ديگري جز مرتفع تر شدن كوه زباله در سواحل دريا و داخل جنگل ها و كنار رودخانه ها براي استان در پي نداشت .
خبرنگار : سيد رضا هاشمي كروئي ** انتشار دهنده : حسن فلاحتي
6990/1654
ساري - ايرنا - بوروكراسي اداري در كنار برخورد شعاري با موضوع دفع زباله در مازندران طي سه دهه اخير سرانجام اين معضل را به مرحله اي رسانده است كه كارشناسان محيط زيست از آن با عنوان ' ورود به وقت اضافي ' براي مهار معضل و جلوگيري از ايجاد بحران هاي چند وجهي ياد مي كنند.
