به گزارش گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا، منافع اقتصادی كه این سفر می تواند برای روسیه و عربستان به همراه داشته باشد یكی از انگیزه های مسكو و ریاض در راه بهبود روابط است. از نظر منطقه ای نیز جنگ در سوریه و تحولات در خاورمیانه این سفر را ویژه كرده است. همچنین تغییر در ساختار قدرت در جهان، خط مشی های غیر قابل اعتماد رئیس جمهوری آمریكا در كنار اهمیت بازار انرژی و نفت خام برای بزرگترین تولیدكنندگان نفت اهمیت این سفر را دو چندان كرده است.
**اهداف رهبران سعودی
روسیه نخستین كشوری بود كه در دهه های ابتدایی قرن پیشین استقلال عربستان (نجد) به وسیله ملك عبدالعزیز را به رسمیت شناخت اما این روابط تا زمان فروپاشی شوروی سرد بود. پس از آن اقدام هم زمان زیادی طول كشید تا روابط دو كشور عادی شود. برنامه ریزی برای این سفر نیز از سال 2015 با دعوت رسمی «ولادیمیر پوتین» در یك تماس تلفنی در دستور كار قرار گرفت و تاكنون چند بار به تعویق افتاد. همچنین در 6 ماه گذشته سه بار زمان سفر تغییر كرد.
شبكه خبری «الجزیره» قطر در گزارشی با عنوان «رمز گشایی از سفر ملك سلمان به مسكو» نوشت: آرزوهای شخصی پادشاه و ولیعهد سعودی و منافع تجاری اقتصادی روسیه به روابط دو طرف شكل می بخشد. در بسیاری از زمینه ها عادی شدن روابط عربستان و روسیه نتیجه عملگرایی شدید و تمایل هر دو طرف برای محدودسازی تفاوت های ایدئولوژیك بوده است.
علاوه بر این برخی تحلیل ها منافع شخصی دو رهبر را نیز در توسعه مناسبات موثر می داند. به نوشته الجزیره از نظر رهبران ریاض، نیاز برای تحكیم قدرت به ویژه از سوی ولیعهد جوان این كشور در داخل و خارج عربستان باعث شده است تا ریاض به سوی مسكو حركت كند. محمد بن سلمان، روسیه را بازیگری ارزیابی می كند كه می تواند به وی در دستیابی به اهداف كمك كند. از نظر وی روسیه در موفقیت برنامه های كلان و توسعه ای ریاض برای سال 2030 می تواند نقش آفرین باشد.
چنین دیدگاهی در عرصه های سیاست داخلی و خارجی هم عربستان وجود دارد. در حوزه داخلی روند انتقال قدرت از ملك سلمان به پسرش مطرح است و در بعد خارجی نیز جنگ در یمن و منازعه با قطر مطرح است.
روزنامه انگلیسی ایندیپندنت، همچون «سرگی لاوروف» وزیر امور خارجه روسیه این سفر را نقطه عطفی دانست و آورد: تشریفات گسترده ای كه كرملین برای میزبانی از پادشاه عربستان انجام داد برای روسیه یك معامله بزرگ بود كه در حوزه های انرژی و معامله های تسلیحاتی می تواند برای روسیه نتیجه بخش باشد.
** منافع اقتصادی دوجانبه
برخی تحلیل ها این سفر را از نظر اقتصادی مهم ارزیابی می كنند. همكاری در چارچوب اوپك و تثبیت بازار نفت در كنار فروش تسلیحات به ریاض و همكاری شركت نفتی «روسنفت» با «آرامكو» بخشی از این منافع را تشكیل می دهد.
خبرگزاری «رویترز» در مورد همكاری دو كشور در حوزه انرژی نوشت: عربستان سعودی امیدوار است تا با روسیه و دیگر تولیدكنندگان مهم بر سر آینده بازار نفت به اجماعی برسد. پیش بینی می شود تا پیش از نشست آتی اوپك در ماه نوامبر، توافقی برای ادامه كاهش تولید حاصل شود.
رویترز افزود: روسیه این هفته میزبان ملك سلمان بود تا هماهنگی هایی را برای آینده بازار نفت و درگیری ها در سوریه صورت دهد. ملك سلمان نخستین پادشاه عربستان بود كه به روسیه سفر كرد كه با توافق تسلیحاتی چند میلیارد دلاری همراه بود.
تارنمای روزنامه گاردین نیز نوشت این سفر چهار روزه، گشایش عرصه های جدید از همكاری ریاض با مسكو در امور خاورمیانه را نشان می دهد. 15 توافق همكاری به ارزش میلیاردها پوند امضا شد كه طیف گوناگونی از نفت، نظامی و همكاری های فضایی را شامل می شود. یكی از برجسته ترین عرصه های همكاری فروش سامانه موشكی اس 400 به ریاض است. دیگر توافق های دو طرف سرمایه گذاری سعودی در بازار انرژی روسیه است كه به علت تحریم های آمریكا و اروپا آسیب دید. یكی از خواسته های دیگر ریاض در این سفر جلب همكاری روسیه برای تثبیت قیمت نفت است. عربستان خواستار ادامه توافق كاهش تولید نفت است و از روسیه كه عضو اوپك نیست می خواهد این موضوع را رعایت كند.
روزنامه ایندیپندنت هم در گزارش خود آورد از نشانه های تغییر در سطح و كیفیت روابط روسیه و عربستان امضای قرارداد 3 میلیارد دلاری برای فروش تسلیحات به ریاض است.
روزنامه كومرسانت روسیه همچنین از توافق سه میلیارد دلاری برای فروش پیشرفته ترین سیستم دفاعی روسیه به عربستان سعودی خبر داد. قرار است در آینده نزدیك و در حاشیه نشست سازمان تجارت جهانی قرارداد تحویل سامانه اس400 امضا و نهایی شود. همچنین خبرها حاكی از انجام گفت وگوها برای دستیابی به توافق های دیگری در زمینه فروش بالگرد و جنگنده های پیشرفته است.
روزنامه انگلیسی ایندیپندنت، اما وعده های عربستان برای سرمایه گذاری در روسیه را چندان قابل توجه ندانست زیرا از 10 میلیارد دلاری كه ریاض در سال 2015 به مسكو وعده داده بود تنها 1 میلیارد دلار آن عملیاتی شد.
**نگرانی ریاض از تغییر ساختار قدرت در خاورمیانه و جهان
تحولات رخ داده در منطقه خاورمیانه به ویژه در عرصه میدانی سوریه نیز در شكل دهی به این سفر جایگاه ویژه ای داشته است. از چندی قبل حضور عملیاتی روسیه در سوریه باعث شد این كشور به صورت مستقیم در مقابل ریاض بایستد.
تحلیلگر روزنامه ایندیپندنت اعتقاد دارد اكنون پیروزی های دولت سوریه شرایط را به ضرر عربستان تغییر داده است. عربستان موازنه قدرت در منطقه را در حال دگرگونی می بیند. ضمن اینكه با خروج آمریكا بر میزان نفوذ روسیه در خاورمیانه افزوده شده است.
به نوشته این روزنامه، بازه زمانی كه این سفر انجام شده است نمی تواند تاثیرچندانی در موضوع سوریه داشته باشد اما ملك سلمان فكر می كند می تواند از طریق روسیه حمایت های بین المللی را در پشتیبانی از پسر خود جلب كند.
روزنامه گاردین این موضوع را از زاویه بین المللی مورد ارزیابی قرار داد و نوشت: دیدار پادشاه عربستان از روسیه نشان می دهد كه ساختارهای قدرت جهانی در حال تغییر است. گرچه در گذشته مسكو ریاض با یكدیگر دشمن بودند اما پیروزی های اخیر باعث عقب نشینی سیاسی عربستان از مواضع در سوریه شد.
عربستان سعودی به صورت سنتی، ایالات متحده را مهمترین شریك خود در عرصه سیاست خارجی می داند اما تحولات داخلی عربستان در كنار ترس از قابل اعتماد بودن واشنگتن موجب تغییر نگرش ریاض و انگیزه ای برای گسترده تر كردن متحدان شد. دولت ترامپ در این دوره نتوانسته است از دولت سعودی حمایت تمام و كمالی را به ویژه در بحران با قطر به عمل آورد و همین امر موجب ناامیدی و ناراحتی ریاض شده است.
روزنامه «نیویورك تایمز» هم در گزارشی نوشت از جمله اهداف این سفر رایزنی برای پایان دادن به جنگ در سوریه بوده است. روسیه حضور خود را در خاورمیانه تقویت كرده است و این دیدار می تواند به عنوان پذیرش تلویحی ادامه ریاست جمهوری بشار اسد در سوریه تفسیر شود. تاكنون عربستان با چنین رویكردی مخالف بود. «عرب نیوز» كه از رسانه های مهم عربستان است در تحلیلی نوشت: نمی توان این موضوع را نادیده گرفت كه روسیه بازیگری كلیدی در خاورمیانه شده است به ویژه اینكه با دكترین باراك اوباما نقش ایالات متحده در منطقه كاهش یافت. روسیه با توانایی های مالی و نظامی خود وارد این معادله شد.
این روزنامه آمریكایی آورد: در یكی دو سال گذشته عربستان و روسیه به نوعی در سوریه در حال جنگ با یكدیگر بودند. این پادشاهی در آن زمان در كنار ایالات متحده و دیگر كشورهای غربی قرار داشت و از شورشیان حمایت می كرد. در آن زمان این كشورها به دنبال سرنگونی بشار اسد بودند اما اكنون اینگونه به نظر می رسد كه آینده رئیس جمهوری اسد تضمین شده است.
می توان مدعی شد سفر پادشاه عربستان به روسیه كه تنها چند ماه پس از ریاست جمهوری «دونالد ترامپ» در آمریكا صورت گرفت دارای پیام های نمادینی است و می تواند نشانگر تغییراتِ بازی قدرت در خاورمیانه و حتی جهان باشد.
پژوهشم**9130 **1601**خبرنگار: حسین عباسی نسب** انتشار: شهناز حسنی
ایرنا پژوهش، كانالی برای انعكاس تازه ترین تحلیل ها، گزارش ها و مطالب پژوهشی ایران وجهان، با ما https://t.me/Irnaresearch همراه شوید.
تهران- ایرنا- سفر «ملك سلمان» به روسیه از جهت های گوناگون سیاسی و اقتصادی دارای اهمیت است. نخستین سفر پادشاه عربستان به مسكو كه پس از سال ها سردی روابط رخ داد در ابعاد دوجانبه، منطقه ای و بین المللی قابل ارزیابی است.