از انسان سالم به عنوان محور توسعه پايدار ياد شده است و يكي از مولفه هاي اصلي در تامين سلامت انساني، رفتارهاي زيستي و الگوي تغذيه مي باشد چرا كه كم تحركي و استفاده از تركيب غذايي ناسالم به طور مستقيم با بروز بيماري ها در ارتباط است.
تغذيه در 2 بعد جسمي و روحي مطرح است كه هر فرد بايد با آن آشنايي داشته باشد و با رفتار آگاهانه در حوزه عادات غذايي سلامت خود را تضمين كند.
تغذيه جسمي با تبعيت از هرم غذايي در تناسب پنج گروه پايه پروتئين‌ها، كربوهيدرات‌ها، چربي‌ها، ويتامين‌ها و املاح در ارتباط است و تغذيه روحي نيز وابسته به شاخص هاي هدف‌دار بودن، اعتماد داشتن به ديگر انسان‌ها،اعتقاد، عشق و اراده است كه در نگاه صاحب نظران فرهنگ غذايي، بينش تغذيه سالم را مي سازد و پيش نياز الگوي رفتاري افراد در رژيم غذايي روزانه است.
در سال هاي اخير عادات غذايي در كشور در سايه تبليغات پرزرق و برق رسانه اي و تحولات دنياي مدرن دگرگون شده و برهم خوردن تعادل غذايي در بيش خواري و كم خواري عامل بسياري از بيماري هاست كه حجم بالايي از سرمايه هاي مالي و انساني را مي بلعد و اين آسيب با نهضت اصلاح رفتار زيستي و تقويت راهبردهاي خودمراقبتي قابليت ترميم دارد.
در بررسي هاي وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشكي پنج عامل از هفت مولفه اصلي مرگ و مير كشور با رفتارهاي تغذيه اي در ارتباط است كه اين موارد شامل مصرف پايين ميوه و سبزي ها، كلسترول بالا، اختلال در قند خون، فشارخون بالا، چاقي و اضافه وزن است كه طيف قابل ملاحظه اي از جمعيت را در چنبره مخاطرات خود دارد.
بهبود الگوي تغذيه، توزيع مناسب منابع غذايي و كيفي شدن خوراك متناسب با نيازهاي هر فصل از زندگي،سرمايه مهمي است كه در سايه سند امنيت غذايي مي توان به آن دست يافت و نياز است كه همه بخش هاي جامعه براي دستيابي به الگوي صحيح غذايي حساس و همراه باشند.
24 مهر ماه مصادف با 16 اكتبر به عنوان روز جهاني غذا نامگذاري شده كه بهانه مناسبي براي ارزيابي رفتارهاي تغذيه اي،فرصت ها و چالش هاي اين حوزه و عمقي نگري به مقوله امنيت غذايي از مزرعه تا سفره مردم است.
شعار امسال روز جهاني غذا 'تغيير آينده مهاجرت با سرمايه گذاري بر امنيت غذايي و توسعه روستا' انتخاب شده است و اين راهبرد به درستي بر توانمندسازي جوامع بومي در حوزه توليد غذا و امنيت غذايي تاكيد دارد.
توسعه روستايي در اين شعار، تنها بر مبناي فرصت تجاري نيست بلكه ظرفيت هاي حمايتي در حوزه توليد و توزيع غذاي سالم، حمايت هاي اجتماعي و معيشتي از مشاغل كشاورزي و حفظ و احياي زيست بوم و آب و هوا نيز در آن برجسته سازي شده است.
در جمع بندي مطالعاتي تغذيه در نيمه نخست امسال مركز بهداشت استان مركزي، پنج و 9 دهم درصد نوجوانان اين استان به چاقي مبتلا هستند و 10 و چهار دهم درصد از اضافه وزن رنج مي برند و چهار و هشت دهم درصد اين طيف جمعيتي نيز الگوي غذايي ناسالم دارند.
در اين ارزيابي ها در رده سني جوانان استان مركزي نيز 10 و هفت دهم اين قشر چاق هستند، 28 و 2 دهم درصد اضافه وزن دارند و 35 و چهار دهم درصد آنان از تركيب غذايي نامطلوبي پيروي مي كنند.
در اين مطالعات ميزان چاقي در گروه ميانسال استان 23 و 9 دهم درصد، اضافه وزن 42 و 2 درصد، چاقي شكمي 30 درصد و الگوي تغذيه اي نامناسب 56 و 3 درصد است.
آمارها بيانگر آن است كه مردم استان مركزي روزانه 290 گرم سبزي مصرف مي كنند درحاليكه ميانگين مصرف استاندارد براي افراد بزرگسال 350 گرم در روز است.
همچنين ميانگين مصرف ميوه در روز بايد 260 گرم باشد در حاليكه هر شهروند استان مركزي به طور متوسط 175 گرم ميوه در روز مصرف دارد.
ميانگين مصرف نمك در كشور بين سه تا پنج گرم در روز است اما اين شاخص در استان مركزي 12تا 15 گرم نمك در روز عنوان شده كه اين رفتار پرخطر عامل بسياري از بيماري هاي مزمن قلبي و عروقي، فشار خون و سكته ها است.
پژوهش رفتارشناسي مردم استان مركزي بيانگر آن است كه 54 و هشت دهم درصد مردم اين استان در هر وعده غذايي نمكدان بر سرسفره دارند، 33 و 6 دهم درصد گاهي از نمكدان سر سفره مي آورند و تنها 11 و 6 دهم درصد عادت به حضور نمكدان ندارند.
ميانگين مصرف مواد قندي در كشور 40 گرم در روز تعريف شده درحاليكه در استان مركزي مردم مصرف 65 گرمي از مواد غذايي را در رژيم روزانه دارند و ذائقه شيرين آنان زمينه سازي بسياري از بيماري هاست.
اين درحاليست كه وضعيت رفتارهاي غذايي مردم استان مركزي در گروه روغن ها نيز نگران كننده است و بر اساس آمارهاي موجود تنها 60 درصد مردم از روغن هاي مايع استفاده مي كنند، 30 درصد روغن هاي جامد با اسيدهاي چرب اشباع بالا و حدود چهار درصد نيز از روغن حيواني در تركيب غذايي بهره مي برند و اين درشرايطي است كه ميزان مصرف روغن در وعده غذايي نيز از ميانگين كشوري بالاتر است.
در گروه پروتئين ها نيز رفتارهاي تغذيه اي مردم استان مركزي نامتعادل است و در استفاده از پروتئين هاي حيواني از ميانگين كشوري پيشي دارند در حاليكه اين الگوي تغذيه به دليل انباشتگي چربي اشباع توصيه نمي شود و در كشورهاي پيشرفته پروتئين هاي گياهي با فيبر مناسب جايگزين گوشت ها به ويژه گوشت قرمز مي شود كه يكي از رفتارهاي صحيح در پيشگيري از امراض قلبي و عروقي است.
ميانگين مصرف انواع نان براي فرد بالغ در روز 440 گرم تعريف شده كه در اين گروه غذايي نيز مردم استان مركزي مصرف بالاتري دارند و روزانه 492گرم نان مي خورند و اين در شرايطي است كه انتخاب نان مصرفي نيز در تحقيقات انجام شده بيشتر لواش است كه سبوس كافي ندارد و روش پخت آن نيز به دليل استفاده از تركيبات خاص متناسب با سلامت نيست.
بسياري از كارشناسان تغذيه براين باورند كه استفاده از مواد لبني پرچرب فرايند جذب كلسيم در بدن را كند مي كند و متاسفانه تحقيقات در استان مركزي گرايش بالا به مصرف لبنيات پرچرب را نشان مي دهد و در آخرين آمار موجود مركز بهداشت تنها پنج درصد از مردم كلسيم كافي استفاده كرده و طيف زيادي از مردم با رفتارهاي تغذيه اي در معرض خطر پوكي استخوان، اختلالات اسكلتي، مشكلات جدي در سلامت هستند.
شاخص هاي آماري مذكور همچنين بيانگر آن است كه فقر ويتامين A،D و آهن در نوجوانان استان مركزي جدي است به طوري كه تنها در زير مغذي ويتامين دي ،79 درصد نوجوانان پسر و 93 و هفت دهم درصد نوجوانان دختر با مشكل مواجه اند.
سند امنيت غذايي استان با رويكرد اهداف برنامه ششم در استان مركزي تهيه شده كه براي تمامي بخش هاي زنجيره غذايي از مزرعه تا سفره تكاليف متعدد و جدي را در حوزه دستگاه هاي اجرايي و مردم تعريف كرده است و اميد مي رود با اجرايي شدن آن و نظارت هاي اصولي بتوان تغيير رفتار تغذيه اي را در استان مركزي شاهد بود.
آنچه در حوزه عادات غذايي مهم جلوه مي كند ايجاد گفتمان تغذيه صحيح در خانوارها است و در اين ميان فرهنگ تغذيه اي به عنوان زمينه ساز رفتار، اهميت ويژه اي دارد و مي طلبد كه تكاليف نهادهاي آموزشي، تشكل هاي مردم نهاد و رسانه ها در قالب سند امنيت غذايي با دقت و جديت بيشتري دنبال شود.
*دبيرخبر ايرنا در اراك
1042
غذا به عنوان مولفه پايه در چرخه زيستي هر جامعه مطرح است و الگوي تغذيه و تنوع آن بر مبناي فرهنگ رفتاري، باورها،داشته هاي كشاورزي و سطح درآمد و سواد هر فرد و خانواده تعريف مي شود.
