به گزارش گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا، كنترل كودكان و نوجوانان در فضای مجازی به دلیل نبود آگاهی های لازم درباره این فضای نوین، دغدغه مشترك خانواده های ایرانی است تا آنجا كه به ورطه افراط و تفریط كشانده شده است؛ عده ای فرزندان خود را به طور كامل از این فضا دور ساخته و برخی نیز بدون هیچ كنترلی كودكان را در این فضا رها ساخته اند. در این میان برخی خانواده ها نیز فرزند را به سمت پرورش و رشد مناسب سوق خواهند داد و به شكلی كنترل شده و آگاهانه به فرزندان اجازه استفاده از فضای مجازی را می دهند.
در نگاهی منصفانه، این فضا در كنار آسیب ها و چالش ها، دارای كاركردهایی چون آگاهی بخشی به ویژه برای كودكان و نوجوانان است اما بهره برداری از ظرفیت های مثبت آن نیازمند اجرای طرح ها و برنامه های هوشمندانه ای است تا این گروه سنی به مسیری شایسته و هدفمند در فضای مجازی هدایت شوند.
دسترسی به اینترنت سالم و فضای امن مجازی برای كودكان و نوجوانان در حال حاضر یكی از دل نگرانی خانواده های ایرانی و مسئولان است تا با فراهم آوری این امكان كودكان و نوجوانان با اطمینان خاطر بیشتری از این فضا استفاده كرده و بهره گیری های لازم را دریافت كنند.
«امیر خوراكیان» كارشناس فضای مجازی كه در زمان حاضر نیز معاون محتوای مركز ملی فضای مجازی است ، در گفت وگو با گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا به پرسش های مطرح شده پاسخ داد .
متن گفت وگو به این شرح است.
*** ایرنا: چرا حفظ كودكان و نوجوانان در برابر ورود به فضای مجازی و استفاده از این نوع فناوری اهمیت دارد؟
** خوراكیان: به دلیل شرایط حساس و ویژه كودكان و نوجوانان، مواجهه این گروه سنی با فضای مجازی دارای اهمیت بسیاری است. كودكان فاقد مهارت های خودكنترلی از نظر ذهنی و هیجانی هستند بنابراین، تا سن 18 سالگی از نظر كارشناسان و روانشناسان زمان حساسی به شمار می آید. آسیب های وارد شده در این مقطع سنی بسیار عمیق و خطرناك است و آثار آن ها آینده زندگی یك فرد را تحت تاثیر قرار می دهد. این مقطع سنی همچنین، دوره مهمی برای كسب آموزش و مهارت های لازم در مواجهه با مسائل اجتماعی، علمی و فرهنگی است. از این رو، باید تمركز و توجه بیشتری به كودكان و نوجوانان به ویژه در برابر فضای مجازی نشان داد تا مخاطرات كمتری پیش روی آنان در این فضا قرار گیرد.
*** ایرنا: از نگاه فعالان عرصه فضای مجازی در كشور، چالش های جدی رویارویی كودكان و نوجوانان با فضای مجازی چیست یا به عبارت دیگر چه مخاطراتی در فضای مجازی در كمین این گروه است؟
** خوراكیان: مركز ملی فضای مجازی در حال حاضر 6 چالش عمده فضای مجازی را برای استفاده كودكان و نوجوانان در نظر گرفته است. نخستین چالش، مساله حریم خصوصی است كه به دلیل عدم مهارت كودكان و نوجوانان بسیار آسان مورد دستبرد دیگران واقع می شود. این گروه سنی ملاحظات افراد بزرگسال را در رعایت حریم خصوص ندارند و ممكن است دچار آسیب های جدی شوند.
دومین مخاطره، رویارویی با محتواهای نامناسبی است كه ناخواسته ممكن است كودك با آن روبه رو شوند. به گفته برخی روانشناسان، اثر مشاهده برخی تصاویر در سنین پایین آنقدر عمیق است كه نیاز به درمان دارد. چالش بعدی ارتباطات خطرناك و نادرست احتمالی كودكان در فضای مجازی است كه ممكن است حتی امنیت فیزیكی آنان را به مخاطره بیاندازد. چهارمین آسیب نیز وجود بدافزارهایی است كه به دلیل مهارت فنی پایین كودكان و نوجوانان، آنان را به دام می اندازد. افرادی وجود دارند كه از طریق بدافزارها كودكان و نوجوانان را دچار آسیب می كنند.
مشكل بعدی نیز به سوءاستفاده عده ای شیاد از كودكان و نوجوانان اختصاص دارد. به عبارت بهتر ممكن است عده ای از سودجویان به بهانه ارایه سرویس هایی به این گروه سنی، هزینه های زیادی از آنان دریافت كنند. در نهایت نیز پیوند بیش از اندازه كودك با فضای مجازی ممكن است بر رشد طبیعی، فیزیكی و اجتماعی وی اثر بگذارد. به عبارت دیگر كسب مهارت ها و شكوفایی استعدادهای وی به دلیل استفاده بیش از اندازه از فضای مجازی خدشه دار شود.
*** ایرنا: وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات به تازگی از لزوم ایجاد سازوكارهایی برای حضور امن كودكان و نوجوانان در فضای مجازی سخن گفته اند. شورای عالی و مركز ملی فضای مجازی چه برنامه ها و طرح هایی برای آگاهی بخشی و ایجاد این امكان، در نظر گرفته است؟
** خوراكیان: در این زمینه، سندی 6 محوری تهیه شده كه شامل سیاست ها و اقداماتی است. ایجاد فضای مجازی صیانت شده مبتنی بر شبكه، متناسب با ارزش های ایرانی - اسلامی و تامین خدمات و محتوای مناسب با اقتضائات سنی كودكان و نوجوان از جمله اهداف تنظیم این سند است. این سند در تلاش است تا فرصت های متصور شدهِ فضای مجازی برای كودكان و نوجوانان را تقویت كرده و با كمك خانواده ها آسیب آن را به كمترین میزان ممكن برساند. از آنجا كه كودكان و نوجوانان دو گروه مهم در جامعه به شمار می روند، علاوه بر این سند، در برخی سندهای مرتبط دیگر مانند سند آموزش و فرهنگ سازی عمومی و سند پیوست فرهنگی اپراتورهای تلفن همراه، به كودكان و نوجوانان به صورت جدی توجه شده است.
*** ایرنا: در باره بندهای سند صیانت از كودكان و نوجوانان در فضای مجازی توضیح بدید
** خوراكیان: نخستین محور از این سند به طراحی الگوی جامع صیانت از كودكان و نوجوانان در فضای مجازی اختصاص یافته است. این محور شامل موضوعات آموزشی، تربیتی، فنی و حقوقی است. محور دوم شامل خدمات آموزش و ترویج است كه به كودكان و والدین در ارتباط با فضای مجازی ارایه می شود. سومین محور به حمایت از تولید محتوا و فعالیت های لازم در حوزه تولید محتوا اختصاص یافته است. در حال حاضر، بازار تولید محتوا برای كودكان و نوجوانان دچار مشكلاتی است كه باید رفع شود و این حوزه گسترش یابد. محور بعدی مربوط به سرویس های ایمن و ابزارهای مورد نیاز در حوزه مراقبت است. اقدام های لازم برای این محور نیز در سند مناسب با نیازهای جامعه لحاظ شده است. مشاوره، امداد و ایجاد خط كمكی نیز محور پنجم است. پشتیبانی سرویس های قضایی و انتظامی از افراد آسیب دیده احتمالی نیز محور بعدی در نظرگرفته شده برای سند صیانت از كودكان و نوجوانان است.
*** ایرنا: از آموزش و آگاهی بخشی به كودكان در این سند صحبت كردید. خانواده ها چگونه می توانند در هدایت فرزندان خود در این فضا كمك كنند؟ والدینی كه خود به نوعی درگیر و غرق در این فضا شده اند.
** خوراكیان: نكته مورد تاكید ما این است كه همه چشم انتظار اقدام حاكمیت نباشند. خانواده ها نیز نقش مهمی در مدیریت این بهره برداری دارند. آموزش و آگاه سازی مهمترین دغدغه كنونی ما است. این گونه نباشد كه سرویس دهندگان از ارایه آموزش در این حوزه به دور باشند و فرهنگ سازی را به بخش های دیگری واگذار كنند. درخواست می كنیم ارایه كنندگان سرویس نیز آموزش و فرهنگ سازی داشته باشند.
در حال حاضر، در میان سرویس های آنتی ویروس امكاناتی برای مراقبت و كنترل فرزندان درنظرگرفته شده است. قابلیت مراقبت خانوادگی (Parental Control) در آنتی ویروس ها این امكان را به خانواده ها می دهد تا كودكان را در دنیای مجازی كنترل كنند. تنها كافی است در این زمینه به خانواده آگاهی داده شود. همچنین در سیستم عامل كامپیوترها، تبلت و حتی گوشی های همراه این امكان در پایه نیز وجود دارد كه بهره گیری از آن تنها نیازمند آموزش و آگاهی است.
*** ایرنا: متاسفانه ما در سطح شهر بسیار اندك تابلو یا بنر تبلیغاتی و آموزشی برای خانواده ها و كودكان دیده می شود.
** خوراكیان: دقیقا درست است. در این جا بخش خصوصی نقش بسیار مهمی دارد. درخواست ما از سازمان ها به ویژه آموزش و پرورش این است كه در را به روی بخش خصوصی باز كرده و انحصارگرایی نداشته باشند. بسیاری از فعالان بخش خصوصی دغدغه های زیادی در این حوزه دارند و برای كودكان و نوجوانان تولیدات ارزشمندی تهیه كرده اند. موسسه هایی مانند نبات، درسا و انارستان در تولید محتوا برای كودكان فعالیت های خوبی انجام داده اند. شبیه این مجموعه ها نیز بسیار داریم.
*** ایرنا: بنابراین، بخش خصوصی یكی از متولیان تولید محتوا در سند صیانت از كودكان و نوجوانان شناخته می شود؟
** خوراكیان: بله. اصلا تولید محتوا توسط بخش خصوصی باید انجام شود. در این باره نیز بحث هایی صورت گرفته و تقسیم كار باقی مانده است.
*** ایرنا: آیا در سند حاضر، بندی مبنی بر آموزش و آشنایی درست كودكان با فضای مجازی در كتاب های درسی، لحاظ شده یا خیر؟ چرا كه باید نیمه پر لیوان را دید و از مزایای فضای مجازی برای آموزش و آگاهی بخشی كودكان غافل نشد.
** خوراكیان: به مساله بسیار مهمی اشاره كردید. مهمترین رویكرد این سند، استفاده از فضای مجازی متناسب با رشد سنی و عقلی كودكان است. این سند به دنبال این نیست كه كودكان و نوجوانان را به طول كلی از این فضا دور سازد بلكه به صورت گام به گام مهارت ها را به كودكان برای ورود به این فضا آموزش خواهد داد و زمانی كه كودك به 18 سالگی رسید، والدین نگرانی از حضور وی در فضای مجازی نداشته باشند. تربیت مصونیت بخش، هدف اصلی تنظیم این سند است.
درباره ورود این بحث به كتاب های درسی باید گفت كه وظایف بسیاری برای آموزش و پرورش در این سند دیده شده كه این وزارتخانه بنا به تدبیر خود می تواند از ظرفیت های گوناگون برای آموزش مانند كتاب های درسی نیز استفاده كند.
*** ایرنا: ارزیابی شما از حقوق فضای مجازی به ویژه درنظرگرفتن حقوقی برای حفظ كودكان و نوجوانان چیست؟
** خوراكیان: در این حوزه خیلی باید كار كنیم چرا كه كمبود مبانی و دستورالعمل های حقوقی برای فضای مجازی زیاد است. در حال حاضر سعی می كنیم متناسب با هر موضوعی كه سند ان تصویب می شود برای خلا ء های قانونی و حقوقی آن نیز چاره اندیشی شود، لكن ممكن است مجموع این موارد در اینده لازم باشد به صورت قانونی جامع تجمیع شود.
*** ایرنا: چه میزان زمان تا اجرایی شدن این سند باقی مانده است؟
** خوراكیان: شورای عالی فضای مجازی این سند را بررسی خواهد كرد و پس از تصویب به دستگاه های مربوط ابلاغ می شود. مركز ملی فضای مجازی در ایفای نقش قرارگاهی و پیگیری مصوبات تا حصول نتایج مورد انتظار بسیار جدی است. راهكار اصلی در این حوزه تولید محتوا، آموزش و فرهنگ سازی است. به عبارت دیگر تنها آموزش مهم نیست بلكه تولید محتوای مناسب باعث می شود تا كودكان و نوجوانان به محتوای نادرست نیازی نداشته باشند و حتی در پی آن نباشند زیرا محتوای مورد نیاز در دسترس آنان قرار می گیرد.
پژوهشم** 9283**1601**خبرنگار: فرشته ذبیحیان** انتشار: شهناز حسنی
ایرنا پژوهش، كانالی برای انعكاس تازه ترین تحلیل ها، گزارش ها و مطالب پژوهشی ایران وجهان، با ما https://t.me/Irnaresearchهمراه شوید
تهران- ایرنا- غلبه دنیای مجازی بر همه گروه های سنی، معضل اجتناب ناپذیر این روزهای زندگی پیشرفته است. كاربران كودك و نوجوان در این فضا به دلیل حساسیت های سنی و ناپختگی های ویژه این دوره ها، بیشتر از بزرگسالان در معرض آسیب های فضای مجازی قرار دارند.
