به گزارش خبرنگار اقتصادی ایرنا، پسته محصول منحصر به فردی است كه در ایران، آمریكا، سوریه و تركیه كشت می شود و به دلیل مقاومت نسبی به كم آبی، نیاز آبی پایین و رشد در خاك های قلیایی و شور از قدیم الایام مورد توجه باغداران كشور ما بوده و بخش زیادی از باغ های كشور به این محصول اختصاص دارد.
اهمیت این محصول در تولید، اشتغال، ارزش صادراتی، ارزش غذایی و اثرات زیست محیطی قابل توجه است اما در سال های اخیر به عنوان مهم ترین گزینه برای تغییر الگوی كشت مطرح شده است.
با وجود بروز خشكسالی و پایین امدن كیفیت آب در بسیاری از مناطق كشور، همچنان این محصول به دلیل وجود بازار مناسب تجارت خارجی و ارزآوری كشت وكار بیش از پیش رونق یافته است.
** سهم 47 درصدی ارزش صادراتی پسته در محصولات باغی
آنگونه كه مدیركل میوه‌های سردسیری وزارت جهاد كشاورزی در حاشیه بازدید خبرنگاران از باغ نمونه 400 هكتاری پسته كشور در بوئین زهرا گفت، براساس آمار نامه باغی وزارت جهاد كشاورزی در سال 1395 سطح زیركشت باغ های پسته ایران 457 هزار هكتار (98 هزار هكتار نهال، 359 هزار هكتار بارور) بود كه میزان تولید آنها به 304 هزارتن و عملكرد به 847 كیلوگرم در هكتار می رسید.
'شكرالله حاجی‌وند' مهمترین مزیت پسته ایران را وجود ارقام متنوع و تجاری،بالا بودن نسبت مغز به پوست بی نظیر بودن و قابلیت بالای برشتگی به دلیل وجود حد بهینه درصد چربی طعم بی بدیل و بی رقیب و تجارت پذیری بالا عنوان كرد و افزود: این محصول به دلیل فعلالیت بازرگانان و عاملان فروش پسته جزو مهمترین محصولات صادراتی بخش كشاورزی است.
این مسئول تصریح كرد: براساس آمار گمرك جمهوری اسلامی ایران، میزان صادرات پسته در سال 1395 برابر با 138 هزارتن به ارزش یك میلیارد و 271 میلیون دلار بود كه براین اساس 47 درصد از ارزش صادرات محصولات باغی به پسته اختصاص دارد.
حاجی وند افزود: پسته ایران به بیش از 70 كشور جهان صادر می شود و مهمترین مقاصد پسته ایران هنگ كنگ، ویتنام، امارات، آلمان، هند، قزاقستان، عراق، پاكستان، تركیه و لبنان است.
به گفته وی، ارقام مهم و صادراتی پسته شامل اكبری، كله قوچی، احمد آقایی، فندقی و بادامی است كه برداشت این محصول در ارقام و مناطق مختلف از مرداد تا مهرماه براساس زودرسی و دیررسی صورت گیرد.
مدیركل میوه‌های سردسیری وزارت جهاد كشاورزی گفت: با توجه به بروز خشكسالی و افزایش شوری آب در سال های اخیر توسعه باغ های پسته چندان مدنظر نبوده است و اصلاح باغ های موجود به منظور افزایش عملكرد در واحد سطح و بهبود كیفیت محصول تولیدی در اولویت برنامه های معاونت امور باغبانی قرار دارد.
به گفته وی، معاونت امور باغبانی وزارت جهاد كشاورزی با وجود بارندگی سالیانه 240 میلی‌متری، برنامه توسعه كشت پسته در مناطق دارای آب سبز و اراضی شیبدار را در دستور كار دارد.
وی اضافه كرد: برنامه‌ای برای توسعه كشت در استان های كم آب كشور نداریم و در كنار این مساله كمیته‌ای فنی از كارشناسان دانشگاهی تشكیل شده است تا آخرین دستاوردهای علمی برای عملكرد بهتر و افزایش تولید محصول را در اختیار باغداران و كشاورزان قرار دهیم.
این مسئول زمان برداشت مناسب محصول، نحوه تغذیه گیاه و آزمایشات خاك و مصرف كود و سم را در كیفیت و حجم تولید پسته موثر دانست.
وی یكی از بزرگ ترین مشكل باغداران پسته را خرده مالكی برشمرد و گفت: در برخی استان‌ها مانند كرمان، فارس و خراسان رضوی بین 10 تا 12 تن در هكتار پسته برداشت می‌شود، اما از آنجا كه برخی از باغ های ما در حد خرد و یك تا دو هكتار هستند و افراد به آن برای تولید در حد مصرف خود نگاه می‌كنند حاضر نیستند وقت و هزینه اضافی برای بهبود محصول خود صرف كنند و در نتیجه میانگین تولید در كشور پایین می‌آید.
حاجی‌وند پیش‌بینی كرد: تا پایان امسال 304 هزار تن پسته از باغ های پسته كشور برداشت شود كه نسبت به سال گذشته كمی رشد داشته است.
وی با بیان اینكه ایران بر اساس پیش بینی تولید 304 هزارتنی پسته امسال در رتبه نخست تولید این محصول قرار دارد، افزود: پارسال تولید پسته كمتر از 300 هزارتن بود. همچنین در سال 1394 ، 130 هزار تن و در سال 1395 ، 13٨ هزارتن پسته از كشور صادر شد كه صادرات این محصول امسال افزایش می یابد.
حاجی وند آمریكا و تركیه را از رقبای جدی ایران در محصول پسته برشمرد و گفت: تركیه به دلیل بارندگی‌های فراوان در 2 تا سه سال اخیر با گسترش و توسعه واحد سطح زیركشت در سال 2013 از 54 هزار هكتار به چهار برابر رسیده كه اگر ما مسائل مدیریتی كف باغ را رعایت كنیم با افزایش عملكرد می‌توانیم همچنان مانند گذشته جایگاه خود را حفظ كنیم.
وی اظهارداشت: بر اساس گزارش فائو، افزایش عملكرد در واحد سطح پسته در كالیفرنیا آمریكا در سال 2014، 233 هزار هكتار با میانگین عملكرد 2.6 تن در هكتار گزارش شده است در حالی كه سطح زیر كشت پسته در ایران در سال 1395، 357 هزار هكتار با میانگین عملكرد 500 تا 700 هزار كیلوگرم در هكتار بود.
«میانگین قیمت هر كیلوگرم پسته مرغوب را 9.2 دلار است».
به گفته وی، از ابتدای فصل برداشت تا پایان مردادماه امسال 19 هزار تن پسته به آلمان، ویتنام، هنك‌كنگ و امارات به عنوان عمده مقاصد صادراتی ارسال شد.
حاجی وندخبر داد امسال تجهیز و نوسازی پایانه های فرآوری پسته در خطوط اعتباری مكانیزاسیون قرار گرفته كه در استان كرمان 20 واحد فرآوری پسته در 2 ماه گذشته ساخته شده است.
به گفته این مسئول، 20 درصد باغ های پسته به صورت صنعتی فعالیت می‌كنند و 80 درصد باقیمانده سنتی اند.
مدیركل دفتر امور میوه های سردسیری و خشك وزارت جهاد كشاورزی از ابلاغ دستورالعمل برداشت پسته در زمان مناسب و تغذیه باغ های خبر داد و گفت: برای حمایت از پسته كاران به تدریج دستورالعمل های توصیه ای ابلاغ می شود.
«ایجاد كنسرسیوم های منطقه ای، اتحادیه ها و تشكل ها می تواند در توسعه باغ های سالم و افزایش عملكرد تاثیر بسزایی داشته باشد».
** ایران به ازای مصرف هر مترمكعب آب 100 گرم پسته تولید می كند
باغدار نمونه پسته كشور كه دارای 400 هكتار باغ پسته با عملكرد 2 تن در هكتار است، گفت: برای باغ های پسته باید در سطح 70 تا 80 سانتیمتری آب برداشت شود و برای هر هكتار باغ پسته چهار هزار و 500 مترمكعب آب مصرف می شود.
«علی نظری» افزود: در باغ های رفسنجان به دلیل شوری آب بین هفت تا 10 هزار مترمكعبی آب برداشت می شود.
به گفته وی، امریكا به ازای هر مترمكعب مصرف آب یك كیلوگرم پسته تولید می كند كه این امر نشان از بهره وری آب در تولید دارد.
وی یكی از مشكلات باغداران پسته را نداشتن شناسنامه برای ارقام مورد استفاده دانست و تاكید كرد به دلیل كمبود منابع آبی در كشور نباید عملكرد تولید محصولات كشاورزی برحسب هكتار محاسبه شود بلكه برحسب میزان مصرف آب باشد.
«برای تولید پسته در عملكرد بالا در هر مترمكعب آب به استفاده از ارقام مناسب، بهینه مصرف كردن اب، تجهیز و نوسازی باغات، قرنطینه سازی مناسب باغ های نیازمندیم؛ به طوری كه كشاورز بتواند برای مبارزه با آفات همچون پسیل پسته علاوه بر شناسایی به موقع وارد عمل شود كه همه اینها به علم و تخصص لازم نیازمند است.»
امریكا در بحث قیمت گذاری به دلیل افزایش تولید توانست با كاهش قیمت و رساندن نرخ پسته به زیر 10 دلار فروش خوبی در بازارهای جهانی داشته باشد
نظری گفت: بالا بودن قیمت تمام شده محصولات در ایران به سبب نبود علم و تخصص لازم است.
** رعایت نكردن اصول علمی در باغ های پسته كشور
عضو هیات علمی پژوهشكده پسته كشور مهمترین مشكلات باغداران را رعایت نكردن اصول علمی و مدیریت آب دانست و گفت: كشاورز باید بداند در چه مقطع زمانی عملیات سمپاشی، مبارزه با آفات، برداشت محصول و تغذیه باغ را انجام دهد.
'حسین حكم آبادی' یكی دیگر از مشكلات عمده را خرده مالكی به دلیل تقسیم زمین های ورثه ای عنوان كرد و افزود: اكنون بیش از 300 هزار باغدار پسته در كشور داریم كه نزدیك 250 هزار نفر آن در كرمان فعالیت دارند در حالی كه در آمریكا 40 تا 60 هزار هكتار زیر نظر یك فرد یا كشت و صنعت مدیریت یكپارچه می شود كه همین امر قیمت تمام شده را پایین می‌آورد.
** فرجام سخن
اكنون سطح زیركشت باغ های پسته كشور 380 هزار هكتار است كه بخشی از آنها غیرفعال و بخشی شامل باغ های جدید است اما به دلیل مشكل كم آبی و خشكسالی های پی در پی اگر فكری به حال باغ های پسته كرمان و رفسنجان نكنیم، تا 10 سال دیگر خشك می شوند.
طبق آمارها در 10 سال گذشته، 50 هزار هكتار از باغ های استان كرمان به دلایل بالا از بین رفته است.
ایران كه در سالیان گذشته رتبه اول كشت، تولید و صادرات پسته جهان را داشت از سال 2012 میلادی با افزایش حجم تولید آمریكا رتبه اول تولید را به آن كشور واگذار كرد؛ البته هنوز جایگاه نخست صادرات با صدور دستكم 85 درصد تولید به ایران تعلق دارد.
امریكا نزدیك 50 درصد محصول تولیدی خود را به بازارهای داخلی ارایه می دهد.
پارسال 180 هزار تن پسته در كشور تولید و نزدیك 140 هزار تن آن به ارزش 1.2 میلیارد دلار تا اواخر اسفندماه به كشورهای هدف صادر شد.
در این مدت 400 هزارتن پسته در آمریكا تولید شد كه بیش از 80 هزارتن آن به مصرف داخلی و 200 هزارتن به صادرات رسید و 100 هزارتن آن ذخیره سازی شد.
گزارش ها نشان می دهد امسال آمریكا با 30 درصد كاهش تولید، 350 هزارتن پسته تولید می كند كه با 100 هزارتن ذخیره پارسال این حجم به 450 هزارتن می رسد.
با توجه به این آمارها، همكاری بیشتر نهادهای سیاستگذار و كشاورز مهمترین راهكار افزایش ارزآوری از صادرات پسته و بازگشت به رتبه نخست تولید این محصول است.
برای آگاهی از آخرین اخبار اقتصادی ایران و جهان با كانال اقتصادی ایرنا در تلگرام همراه شوید:
IRNAeco@
اقتصام*9186*1961* گزارش: هما همت خواه* انتشار: مریم مسعود
تهران- ایرنا- پسته از محصولات منحصر به فرد ایران است كه با صادرات سالیانه آن ارزآوری بالایی برای كشور رقم می خورد اما فقدان اجرای اصول علمی و مدیریت آب موجب كاهش سطح باغ ها شده است.
