در اين گفت وگو آمده است:پنلي كه در استان خوزستان نصب مي شود با پنلي كه در استان كردستان نصب مي كنند بايد فرق داشته باشد. چون گرما كه بالا مي رود راندمان پايين مي آيد.
فرصت انرژي خورشيدي براي ايران و مشكلات بخش خصوصي در روزهاي اوج مصرف برق در تابستان سال جاري مقامات وزارت نيرو اعلام كردند كه مصرف برق كشور ركورد 55 هزار مگاوات را زده است. اما جالب است كه كشور چين 77 هزار مگاوات از توليد برق خود را صرفا از طريق انرژي خورشيدي به دست آورده است.
عصر ايران در زمينه كارايي روش هاي توليد برق از طريق انرژي خورشيدي و اين كه كداميك بازدهي بالاتري دارند با مهندس مجيد ابراهيمي اصل، از فعالان بخش خصوصي گفت و گو كرده است.
ابراهيمي اصل، با تاسيس شركتي در زمينه طراحي و اجراي پروژه هاي برق خورشيدي فعاليت داشته است. اين شركت كه عضو كميته انرژي هاي تجديدپذير سنديكاي صنعت برق ايران بود و پروژه هايي را در حوزه تاسيس نيروگاه خورشيدي در ايران اجرا كرد، در سال هاي اخير معلق شده و فعال نيست.
در گفت و گوي پيش رو، مزاياي استفاده از سيستم هاي خورشيدي در ايران و تجربه ابراهيمي اصل، در اين حوزه برررسي شده و اين كه چه شد فعاليت در اين حوزه پُر طرفدار در دنيا را رها كرده است. اين گفت و گو در ادامه مي آيد.
***
*از چه زماني شما در حوزه انرژي خورشيدي شروع به فعاليت كرديد و چطور علاقه پيدا كرديد كه در اين حوزه فعاليت داشته باشيد؟
-در سال 1378 يك گروه تحقيقاتي به وجود آمد براي ساخت يك آب شيرين كُن خورشيدي. اين گروه تحقيقاتي، يك پروژه از سازمان آب منطقه اي استان هرمزگان گرفت براي ساخت يك دستگاه آب شيرين كن خورشيدي. ساختار آن در اصل يك سيستم تقطير بود كه خيلي ساده بود ولي ما توانستيم ركورد بزنيم.
ما وقتي مي خواستيم آب را شيرين كنيم بدترين آب را مثلا در ساعت شش صبح در داخل دستگاه مي ريختيم و ساعت شش صبح فردا از آن آب استفاده مي كرديم. آخرين ركوردي كه زديم و ثبت شد اين بود كه ما 10 ليتر آب ريختيم و توانستيم حدود 6.4 ليتر آب مقطر بگيريم.
چون رشته ام مكانيك بود و طراحي انجام داده بودم، من در بخش مكانيك آن سيستم، طراحي را انجام دادم. طراحي بخش انرژي آن توسط شخص ديگري انجام شده بود و من ساخت آن دستگاه را متقبل شدم. آن آب شيرين كُن را ساختيم و معاون وقت وزير نيرو آمدند و بازديد كردند ولي آن را ثبت نكرديم.
فعاليت من از آن زمان شروع شد و اصلا وارد حوزه سيستم سولار(خورشيدي/Solar) شدم. در آن سال ها سيستم خورشيدي از نظر برق خورشيدي
و پنل هاي خورشيدي چندان شناخته شده نبود. ما تحقيقاتي را انجام داديم و كارهايي را ياد گرفتيم تا اين كه شركت پيمان انرژي نفيس را در بهمن 1387 تاسيس كرديم.
قبل از ثبت شركت، از نمايشگاهي در ابوظبي امارات متحده عربي بازديد كردم كه در مورد سيستم هاي انرژي تجديدپذير بود. در آنجا با شركت هاي بزرگي كه پنل هاي خورشيدي مي ساختند و حتي دستگاه هايي كه پنل خورشيدي را توليد مي كردند آشنا شدم.
*ظاهرا اولين نيروگاهي كه ظرفيت كيلو واتي داشته در سال 1388 در ايران افتتاح شده است و اولين نيروگاه مگاواتي انرژي خورشيدي هم در سال 1395 به بهره برداري رسيده.
-اولين نيروگاه بزرگي كه اجرا شد 120 كيلووات بود و در بيرجند بود. با شركتي كه در آنجا توليد كننده پنل خورشيدي بود، ما همكاري داشتيم. فكر مي كنم در همان سال 1388 كار را شروع كرديم.
*طبق اطلاعاتي كه وجود دارد نيروگاه 250 كيلواتي شيراز به عنوان اولين نيروگاه خورشيدي مطرح شده و در سطح مگاوات هم نيروگاه اراك بوده كه يك مگاوات توليد برق داشته است.
- نيروگاه بيرجند يك پروژه در حد كيلووات بود كه در خراسان اجرا شد. از سيستم هاي ردياب خورشيدي(تراكر/Tracker) استفاده شد كه پنل هاي خورشيدي با جهت هاي گردش خورشيد، مي چرخيدند تا بتوانند انرژي بيشتري تحويل بگيرند. اين نيروگاه در سال 1391 به طور رسمي افتتاح شد.
*در حالي كه صنعت مربوط به انرژي خورشيدي به شدت در حال توسعه و پيشرفت است چرا شما فعاليت در اين حوزه را متوقف كرديد و سراغ يك صنعت ديگر رفتيد؟
-ما پروژه هايي كه اجرا كرديم با شركت ها و موسسات دولتي بود. در دانشگاه شهيد چمران اهواز يك پروژه را اجرا كرديم. براي شركت توزيع برق كردستان هم كار كرديم. ما اين پروژه ها را اجرا مي كرديم ولي از آن طرف سازمان هاي مالياتي و بيمه اي، هزينه هايي را براي ما مي نوشتند كه ما موافق نبوديم.
ما عضو سنديكاي برق بوديم. حتي به خاطر يك پروژه، شكايت كرديم و از طريق سنديكا ارسال شد ولي به نتيجه نرسيد. من پروژه اي براي شركت برق خوزستان اجرا كردم كه مبلغ آن 139 ميليون تومان بود ولي 11 ميليون تومان بيمه داديم.
در صورتي كه در همان حوزه برق منطقه اي خوزستان، پروژه اي داشتيم كه مبلغ آن 240 ميليون تومان بود و حدود 100 هزار تومان بيمه داديم.
در قوانين و مقررات بيمه به طور شفاف اعلام شده است درصدهايي كه گرفته مي شود فقط روي نصب و راه اندازي است. شعبه بيمه اي كه از من 11 ميليون تومان پول گرفت 7 درصد كل پروژه را محاسبه كرد. حدود 4 ميليون تومان مبلغ نصب و اجراي ما بود و بقيه آن تجهيزات بود.
مي گفتند چون پروژه كليد در دست(مهندسي، تامين كالا و اجرا/EPC) است در نتيجه 7 درصد كل پروژه را در نظر مي گيرند. پروژه كليد در دست، از طراحي تا اجرا را در بر مي گيرد.
من قانون بيمه را به آنها نشان دادم كه قانون مي گويد در پروژه هاي كليد در دست، براي محاسبه بيمه بايد قسمت خريد تجهيزات جدا شود و فقط براي نصب و راه اندازي بيمه گرفته شود.حتي كار به ديوان عدالت اداري كشيد. نهايت صحبت هاي ديوان اين بود كه ادامه نده چون بازنده هستي.
تنها لطفي كه آن شعبه بيمه در خوزستان در حق من كرد اين بود كه به صورت قسطي، پول را از من گرفت ولي همه 11 ميليون تومان را گرفت. ماليات هم همين طور. ماليات 18 درصد را در نظر گرفتند.
من ديدم نمي شود اصلا اين طور كار كرد. چون شركت، كاملا خصوصي بود و هزينه هاي زيادي انجام شده بود. در چند دوره آموزشي در كشورهاي مختلف شركت كرده بودم. كلي ضرر كردم و ضرر از جيب دادم. ضرر از سود ندادم. در نتيجه شركت را معلق كردم.
*عمدتا شما در ساخت نيروگاه خورشيدي فعاليت داشتيد؟
-ما نيروگاه را طراحي مي كرديم و خريد تجهيزات انجام مي داديم. بعد آن را اجرا مي كرديم.
*قيمت خريد برق نيروگاه هاي خورشيدي براي نيروگاه هاي زير 10 مگاوات هر كيلووات ساعت 490 تومان است و نيروگاه هاي خورشيدي 10 تا 30 مگاوات هم 400 تومان. نيروگاه هاي فسيلي با كمتر از 50 درصد بازدهي هم به قيمت كمتر از 70 تومان براي هر كيلووات ساعت.
براي كساني كه در حوزه توليد برق خورشيدي فعاليت مي كنند اين كار مي تواند سودآوري بيشتري داشته باشد نسبت به كساني كه اين نيروگاه ها را طراحي مي كنند ؟
- قاعدتا براي نيروگاه هاي خورشيدي كه در كشور فعاليت دارند بايد سودآور باشد كه دارند اين كار را انجام مي دهند.
*دوره هاي آموزشي كه مرتبط با انرژي خورشيدي گذرانديد در كدام كشورها بود و دقيقا چه مواردي را آموزش مي دادند؟
- در يكي از شركت هاي خصوصي در آلمان، يك دوره را گذراندم. شركتي بود كه نيروگاه خورشيدي نصب مي كرد. ما با آن شركت صحبت كرديم كه شعبه اي در دوبي امارات داشت. ما در آنجا طراحي را با همديگر كار كرديم.
در كشور سوئيس در شركتي دوره ديدم كه نمايندگي يك شركت توليد كننده آب شيرين كُن هاي خورشيدي را داشت. هم براي طراحي سيستم هاي خورشيدي و هم براي تعميرات و نصب و پشتيباني آب شيرين كُن هاي خورشيدي.
*با اين آب شيرين كُن ها مي شود آب بهداشتي زيادي به دست آورد كه در مناطق فاقد آب آشاميدني در كشور مورد استفاده قرار بگيرد؟
-در برخي مناطق كشومان آب توسط دولت يا سازمان آب تهيه مي شود ولي قابل شُرب نيست مثل جنوب ايران از جمله اهواز، كيش، بندرعباس و حتي مثل شمال ايران. در اين مناطق آب، شيرين مي شود و آب لوله كشي شده داريم ولي نمي توانيم از آن بخوريم.
در اهواز آب تصفيه مي شود و در لوله ها، آب تصفيه شده مي فرستند ولي به خاطر اشكالي كه در سيستم لوله كشي هست از جمله اين كه خورندگي لوله وجود دارد يا رطوبت زياد هست، گاهي اوقات اصلا رنگ آب، زرد است.
يك سيستم به آن صورت است كه نياز به برق ندارد. لوله ورودي آب را به آن وصل مي كنند. سيستم فيلتراسيون، مكانيكي است و نهايتا آب شُرب تحويل مي دهد. مي تواند 20 هزار ليتر آب شيرين پس بدهد.
يك سيستم ديگر براي آب هاي لب شور يا كم نمك است مثل آب رودخانه يا مثل آب درياچه. از لحاظ فيلتراسيون، اين سيستم موارد اضافه اي دارد كه املاح را بگيرد. حتي مي تواند ويروس و باكتري را بگيرد. اين سيستم روزانه حدود 10 هزار ليتر آب شرب توليد مي كند.
يك سيستم هم بود كه آب شور را به آب شيرين تبديل كند و مي توانست در روز 3500 ليتر آب شور را شيرين كند.
*پروژه هايي كه احيانا در زمينه آب شيرين كُن انجام داديد چه بود؟
- آن سيستم آب شيرين كُن خورشيدي كه ما در دهه 70 درست كرديم، در قسمت مكانيك آن فعاليت كردم. من به عنوان پروژه اي ملي به آن نگاه مي كردم. در سال هاي اخير، خيلي دوست داشتم در زمينه آب شيرين كُن ها كار كنم. چون ما روستاهايي را در ايران داريم كه مردم، آب شيرين ندارند بخورند.
يكي ديگر از كارهاي كه در قالب بازاريابي انجام داديم اين بود كه با هلال احمر صحبت كرديم. محصول را به مديريت هاي هلال احمر ارائه كرديم. گفتيم يك دستگاه از اين سيستم ها بخريد و در هر زمان در هر جايي از ايران نياز بود از اين دستگاه استفاده كنيد. چون زيرساخت نياز ندارد. حتي پمپ آن، پمپ خورشيدي است.
ما به مسئولان هلال احمر گفتيم يك دستگاه از اين آب شيرين كن ها براي كل ايران بخريد و اگر در جايي سيل آمد يا زلزله آمد و آب نياز داريد، اين آب شيرين كُن را منتقل كنيد. حتي گفتيم اين دستگاه را مي توان با هلي كوپتر از زمين بلند كرد و به هر جاي ايران برد و روي زمين گذاشت.
پمپ خورشيدي آن را مي توان در آبي كه در آن منطقه آسيب ديده هست، گذاشت و اين دستگاه، آب را شيرين مي كند و به مردم مي دهد. اين موضوع عملي نشد و متاسفانه درست چند ماه پس از اين كه ما اين جلسه را با هلال احمر داشتيم در آذربايجان شرقي و در منطقه ورزقان زلزله آمد.
وقتي در تلويزيون مي ديدم كه آب معدني را با كاميون به آنجا مي برند، خيلي ناراحت شدم. چون بردن آب معدني به آن منطقه زلزله زده، هزينه زيادي دارد. اگر يك دستگاه از سيستم هاي آب شيرين كُن ما را مي خريدند براي كل ايران كافي بود. مي توانست در روز 3500 ليتر را شيرين كند.
*آبي كه بايد براي آب شيرين كُن استفاده شود از كجا بيايد؟
-براي مثال درياچه اي در آن منطقه وجود دارد كه آب آن كثيف است. مي توانستند از آن آب استفاده كنند. در زلزله سال 2005 پاكستان از همين طريق به مردم اسكان داده شده آب شُرب دادند. ما نمايندگي يك شركت سوئيسي را داشتيم. در زلزله پاكستان هم از همان سيستم براي تهيه آب آشاميدني زلزله زدگان استفاده كردند.
*از چند سال قبل آبگرمكن هاي خورشيدي در ايران نصب شده. اين آبگرمكن هاي خورشيدي چه مزايايي دارند؟
-آبگُرمكن خورشيدي، سيستم خيلي خوبي است. به خاطر نوع اشعه اي كه دريافت مي كند، سيستم برق خورشيدي با آبگرمكُن خورشيدي متفاوت است.
در آبگرمكن خورشيدي، اشعه ماوراي بنفش را مي گيريم. در نتيجه حتي اگر خورشيد دارد غروب مي كند و هوا گرم است يا هوا ابري ولي گرم است، آبگرمكن خورشيدي كار خودش را انجام مي كند ولي آب شيرين كُن خورشيدي، نور مستقيم مي خواهد.
اگر اشتباه نكنم در سال هاي 1377 و 1378 يك مناقصه توسط شركت بهينه سازي مصرف سوخت برگزار شد به اسم حمام هاي خورشيدي. اعلام كردند كه براي روستاها، آبگرمكن براي حمام مي خواهند.
مي خواستند به جاي سوخت فسيلي از آبگرمكن خورشيدي استفاده شود. با چهار شركت قرارداد بستند و 300 هزار دستگاه آبگرمكن خورشيدي در روستاهاي ايران نصب شد.
الان ساخت آبگرمكن خورشيدي در ايران انجام مي شود. تا جايي كه من ديده ام سرويس هاي بهداشتي پارك ها، آبگرمكن خورشيدي دارند. حتي خيلي از شركت هاي دولتي هم براي سرويس بهداشتي خودشان، آبگرمكن خورشيدي نصب كرده اند. راندمان آنها خوب است و آنچنان تعميرات ندارد.
البته بايد كارهاي بهينه سازي روي اين نوع آبگرمكن ها انجام مي شد. چون اگر گرما زياد مي شد و از آب آنها استفاده نمي شد مي تركيد.
* دو روش كلي توليد برق خورشيدي وجود دارد. گفته شده توليد برق به روش حرارتي بيش از پنل هاي خورشيدي كارايي دارد. شما كه تجربه هايي در اين حوزه داشته ايد چنين چيزي صحت دارد؟
-پنل خورشيدي يا فتوولتائيك[PhotoVoltaic] يا اصطلاحا پي وي(PV) به اين صورت كار مي كند كه فوتون(ذره اي از نور خورشيد) را مي گيرد و به ولتائيك يا برق تبديل مي كند.
راندمان پنل هاي خورشيدي از 14 درصد شروع مي شد كه شركت شارپ اين كار را انجام مي داد و بعد در دنيا آهسته آهسته، پنل هاي خورشيدي بهينه سازي شد. چون وقتي سلول هاي خورشيدي كنار هم گذاشته مي شود كه پنل خورشيدي تهيه شود بين سلول ها، فاصله اي هست.
بعد شركت هاي مختلف كار كردند و الان تقريبا مي توانند از كل سطح پنل براي توليد برق استفاده كنند. در نتيجه راندمان ها بالا رفت. براي مثال برخي شركت هاي آلماني حتي راندمان را تا 20 درصد بالا برده اند.
اما روش حرارتي فرق مي كند. در اين روش، آينه اي را مي گذارند كه مي تواند با نور خورشيد بچرخد. يك لوله شيشه اي هم مي گذارند كه در داخل آن، روغن خيلي خاصي هست كه گرما را سريع جذب مي كند.
آن روغن تا حدود 600 درجه سانتيگراد گرم مي شود. اين روغن داغ شده، آب را گرم مي كند و بخار آب به دست مي آيد. بخار مي تواند يك توربين بخاري را بچرخاند و برق توليد كند. سيستم حرارتي خورشيدي، بازدهي بالاتري دارد و توربين بخار هم مي خواهد.
*پنل هاي خورشيدي كه مي توانند حركت كنند نور بيش تري از آفتاب مي توانند جذب كنند؟
-بله. پنل هاي خورشيدي را مي توانند روي ساختارهايي نصب كنند كه متحرك باشد. در حالتي كه پنل ثابت باشد در زمان طلوع و غروب خورشيد، ساعت هايي را از دست مي دهيم. چون نور مستقيم به پنل خورشيدي برخورد نمي كند.
سيستم هايي كه ردياب خورشيدي دارند مي توانند نور بيش تري جذب كنند. براي ساخت اين سيستم از گل آفتابگردان الهام گرفته اند. گل آفتابگردان رو به خورشيد مي چرخد و به همين دليل به آن آفتابگردان مي گويند.
براي ساخت پنل خورشيدي متحرك گفتند ما سيستمي بسازيم كه وقتي خورشيد از شرق به غرب مي رود، اين ساختار هم بچرخد. به اين سيستم كه پنل را مي چرخاند سيستم ردياب خورشيدي مي گويند كه در اصل خورشيد را دنبال مي كند.
همين ردياب خورشيدي نيز مدل هاي مختلف دارد. يك مدل وجود دارد كه هوشمند نيست و به آن برنامه مي دهند كه هر دقيقه يا هر ساعت چقدر بچرخد.
بعضي از سيستم هاي ردياب خورشيدي، هوشمند هستند و سِنسور(حسگر/Sensor) دارند. حتي اگر خورشيد پشت ابر برود، نور پخش مي شود. وقتي نور پخش مي شود اين سيستم پنل را موازي سطح زمين مي كند كه تمام نور را جذب كند. اين سيستم هاي ردياب خورشيدي حدود 20 درصد افزايش راندمان به نيروگاه مي دهند.
*به غير از نيروگاه خورشيدي بيرجند كه گفتيد پنل ها متحرك هستند، كدام نيروگاه ها چنين سيستمي دارند؟
-براي مثال نيروگاه خورشيدي 20 كيلوواتي كه ما ساختيم سيستم ردياب گذاشتيم كه پنل ها بچرخند. درباره بقيه نيروگاه ها اطلاع ندارم.
*براي ايران اعلام شده كه به طور متوسط 300 روز آفتابي وجود دارد. در حدود 65 روز باقي مانده از سال نمي شود از تابش خورشيدي استفاده و برق توليد كرد؟
-مساله، برق توليد كردن نيست. كمترين جايي كه تابش خورشيد دارد در گوش سمت چپ شمال غربي كشورمان است. در جاهاي ديگر ايران، تابش خورشيد خوب است. اما يك مساله مطرح است.
در خوزستان درست است كه تعداد ساعت خورشيدي روزانه بيش تر از تهران است ولي گرما هم بيش تر است. وقتي گرما بيش تر مي شود راندمان هر وسيله برقي، كاهش پيدا مي كند.
پنلي كه در استان خوزستان نصب مي شود با پنلي كه در استان كردستان نصب مي كنند بايد فرق داشته باشد. چون گرما كه بالا مي رود راندمان پايين مي آيد.
ما بايد از پنلي استفاده كنيم كه در مشخصات سازنده پنل اعلام كرده باشد كه در فلان مقدار گرما، چقدر راندمان پايين مي آيد. در نتيجه پنل هاي خورشيدي، يك مقدار مختلف هستند.
*بررسي هاي دقيقي انجام داده ايد كه كشورهاي همسايه ما در زمينه نيروگاه هاي خورشيدي چه اقداماتي انجام داده اند؟
-در سال هاي اخير عربستان، ساخت بزرگترين نيروگاه خورشيدي در دنيا را شروع كرد. در دوبي امارات نيروگاه هاي خورشيدي و حتي نيروگاه حرارتي خورشيدي تاسيس كرده اند. يك شركت آمريكايي اين كار را انجام داده است و با تكنولوژي خيلي برتر. اين شركت آمريكايي، نيروگاه آينه اي در دبي تاسيس كرده است.
در خيلي از جاهاي شهر دبي از پنل هاي خورشيدي استفاده كرده اند حتي در مخابرات شان. البته در خيابان هاي تهران هم از پنل خورشيدي براي روشنايي معابر و خيابان ها استفاده شده.
*شما واقعا تصميم قطعي گرفته ايد كه به هيچ وجه در حوزه انرژي خورشيدي فعاليت نكنيد؟
- من اين شركت را خيلي دوست دارم. چون براي آن خيلي زحمت كشيدم. در نتيجه به اداره ماليات اعلام كردم كه نمي خواهم شركت را منحل كنم.
به من گفتند شركت را منحل نكن اظهار نامه هاي مالياتي را هر سال تحويل بده ولي ماليات نمي نويسيم. با اين حال هنوز هم افراد و شركت هاي متقاضي، خيلي با شركت تماس مي گيرند.
*حوزه جديدي كه انتخاب كرديد چه هست؟
-الان در صنعت نفت و گاز فعاليت مي كنم.
عصرايران /5 آبان 96
اول*عليرضافرجي
تهران-ايرنا- عصرايران در گفت وگويي آورده است: استفاده از نور خورشيد و توليد برق و الكتريسيته، جايگزين مناسبي براي سوخت هاي فسيلي از جمله نفت و گاز است و مي تواند منجر به كاهش آلودگي هوا شود.
