پنج سوخت نهان پرواز نفت

در ادامه اين گزارش مي خوانيم: در مقابل تهديدهاي پنهاني سمت عرضه بازار نفت را نشانه رفته است، تهديدهايي كه مي‌تواند نه‌تنها عاملي براي تثبيت قيمت‌ها در سطوح جديد باشد، بلكه در حكم سوختي براي پرواز قيمتي قلمداد مي‌شود. احتمال كاهش توليد ليبي، نيجريه، ايران، عراق و ونزوئلا از عواملي است كه پيش‌بيني مي‌شود بازار نفت را به لرزه درآورد.

با عبور نفت از مرز 60 دلار نگراني‌ها از افزايش توليد نفت‌هاي گران بيشتر شده است. چراكه اين قيمتي است كه توليدكنندگان نفت شيل مدت‌ها انتظار آن را مي‌كشيدند و پيش‌بيني مي‌شود توليد نفت آمريكا در سال‌هاي آينده شتاب بيشتري بگيرد. از اين رو برخي بر اين باورند كه قيمت‌ها نمي‌تواند چندان از اين سطح عبور كند و در قيمت 50 تا 60 دلار محصور شده است.

با اين حال عوامل پنهاني سمت عرضه بازار نفت را تهديد مي‌كند كه در صورت وقوع مي‌تواند قيمت‌ها را به پرواز درآورد و اين عوامل چيزي نيست جز ريسك‌هاي ژئوپليتيك كه اخيرا به اوج خود رسيده‌اند. احتمال كاهش توليد ليبي، نيجريه، ايران، عراق و ونزوئلا از عواملي است كه مي‌تواند بازار نفت را به لرزه درآورد. در واقع هرچند ريسك‌هاي ژئوپليتيك ظرف سه سال گذشته به دليل حجم عظيم مازاد عرضه در بازار نفت كمترين تاثير را بر قيمت‌ها داشته، اما حال اين روزها كه بازار با كمبود عرضه مواجه است و افت موجودي انبارهاي نفتي را نيز به دنبال داشته بازار نفت نمي‌تواند هيچ ريسكي در سمت عرضه را ناديده بگيرد. همچنين با تمديد توافق اوپك تا پايان سال 2018 و كاهش هرچه بيشتر موجودي انبارهاي نفتي، احتمال افزايش قيمت نفت در پي ريسك‌هاي ژئوپليتيك بيشتر مي‌شود.

** عراق؛ تهديد نزديك بازار نفت
صادرات نفت عراق كه تا همين چند ماه پيش به دليل حملات داعش تهديد مي‌شد، اين روزها به دليل اختلافات داخلي و ادعاي استقلال اقليم كردستان با اختلال مواجه است و ريسكي كه از سوي عراق بازار نفت را تهديد مي‌كند نزديكتر از ديگر موارد مي‌تواند بازار نفت را در مسير صعودي قرار دهد، كما اينكه بلومبرگ يكي از عوامل عبور نفت برنت از مرز 60 دلار را اختلافات اقليم و دولت مركزي عراق اعلام كرده است.

ماجرا به آنجا باز مي‌گردد كه كردستان عراق اوايل ماه جاري ميلادي با هدف استقلال كامل همه پرسي در اين منطقه و به علاوه استان كركوك برگزار كرد. از سال 2014 به دنبال خارج كردن گروه تروريستي داعش از استان كركوك توسط نيروهاي پيشمرگه كرد، اين منطقه در اختيار اقليم كردستان قرار گرفت، با اين حال كركوك از لحاظ قانوني به دولت مركزي تعلق داشت و از اين رو برگزاري همه‌پرسي در كركوك غيرقانوني محسوب مي‌شد. استان كركوك يكي از مهم‌ترين مناطق نفتي عراق محسوب مي‌شود. توليد نفت اين منطقه در شرايط عادي حدود 400هزار بشكه در روز است. اما به گزارش اويل پرايس، هفته گذشته به دنبال حمله نيروهاي عراقي براي تسلط بر اين منطقه، توليد نفت از ميادين كركوك 275 هزار بشكه در روز كاهش يافته چراكه توليد نفت از دو ميدان بي‌حسن و آوانا متوقف شده است. علاوه بر اين خبرگزاري بلومبرگ از افت بيش از 190 هزار بشكه‌اي صادرات نفت عراق از پايانه جيهان خبر داده است. هرچند به گفته حيدر‌العبادي، نخست‌وزير عراق، با افزايش 200 هزار بشكه‌اي صادرات از سواحل جنوبي اين كشور افت توليد از ميادين شمالي تا حدودي جبران شده و همچنين به گفته كارشناسان توقف توليد در ميادين نفتي كركوك موقتي است، با اين حال سطح صادرات اين كشور همچنان كمتر از ميزان ماه سپتامبر است. هرچند در روزهاي اخير اخباري منتشر شد كه نشان مي‌دهد مذاكراتي بين اقليم كردستان و دولت مركزي براي دستيابي به توافق برقرار است، با اين حال به نظر مي‌رسد هنوز اختلافات بين دو طرف در سطح بالايي قرار دارد و در حالي اقليم پيشنهاد تعليق نتيجه همه‌پرسي را داده اما دولت مركزي خواهان ابطال كامل آن شده است. از اين‌رو اين احتمال وجود دارد كه با ادامه تنش‌ها نه تنها توليد نفت استان كركوك به حالت عادي بازنگردد بلكه صادرات نفت اقليم كردستان از خط لوله كركوك- جيهان نيز با اختلال مواجه شود. از اين رو ريسك كاهش 600 هزار بشكه‌اي عرضه از سمت عراق بازار نفت را تهديد مي‌كند.

** ايران؛ احتمالي كه چندان ممكن نيست
در هفته‌هاي اخير نگراني جديدي پيش روي بازار نفت مطرح شده است؛ احتمال بازگشت تحريم‌هاي آمريكا عليه ايران. اين ريسك بعد از سخنراني دونالد ترامپ و عدم تاييد پايبندي ايران به توافق هسته‌اي توسط وي ايجاد شد. به گفته كارشناسان شانس بازگشت تحريم‌ها به شكل قبل از برجام عليه ايران بسيار اندك است و حتي در صورت وضع تحريم، آمريكا نمي‌تواند صادرات نفت ايران را مختل كند، حتي بانك جهاني در گزارش فصلي خود از بازارهاي كالايي كه شامگاه پنج‌شنبه منتشر كرد (گزارش «دنياي اقتصاد» با عنوان «چهار ريسك آينده نفت» را مشاهده كنيد)، برخلاف ديگر كشورهاي موجود در اين گزارش كنوني از ايران به‌عنوان يكي از ريسك‌هاي موجود پيش روي بازار نفت ياد نكرد. با اين حال همچنان نگراني‌هايي درخصوص صادرات نفت كشور در آينده دور و نزديك مطرح است. برخي منابع از جمله گلدمن‌ساكس اعلام كرده‌اند كه تحريم‌هاي آمريكا نه مانند قبل، اما مي‌تواند چند‌صدهزار بشكه از صادرات نفت ايران را كاهش دهد. اما از آنجا كه پيش‌بيني مي‌شود در سال آينده بازار با كمبود عرضه مواجه شود، كاهش احتمال صادرات نفت ايران، هرچند اندك، اما مي‌تواند تاثير بزرگي بر بازار نفت داشته باشد.

از سويي محتمل‌ترين تاثير بازگشت تحريم‌ها، توقف روند جذب سرمايه در صنعت نفت كشور است. به گفته فريدون فشاركي، كارشناس نفتي موسسه مطالعات انرژي فكت گلوبال متوسط توليد روزانه از ميادين نفتي ايران با افت طبيعي 300 هزار بشكه‌اي در هر سال مواجه است. از اين رو در صورتي كه سرمايه‌ در صنعت نفت ايران جذب نشود در آينده شاهد افت صادرات و توليد كشور خواهيم بود و اين خود مي‌تواند در آينده بازار نفت را تهديد كند.

** ليبي؛ تهديد قديمي بازار نفت
به گزارش اويل‌پرايس زماني كه اوپك و كشورهاي غيرعضو اوپك براي كاهش توليد توافق كردند، فعالان بازار نفت به دليل خارج بودن ليبي از اين توافق، به اين كشور به‌عنوان تهديدي براي بي‌اثر شدن توافق و مانع رشد قيمت نفت نگريستند. توليد نفت اين كشور اخيرا به بيش از يك ميليون بشكه در روز رسيده و اين در حالي است كه متوسط توليد نفت ليبي در سال گذشته حدود 390 هزار بشكه در روز بوده است، از اين‌رو آنطور كه پيش‌بيني مي‌شد توليد نفت اين كشور يكي از عوامل تاخير در اثرگذاري توافق اوپك بوده است.

با اين حال به‌نظر مي‌رسد توليد نفت اين كشور در حال نزديك شدن به سقف خود است و از آنجا كه درگيري‌ها هنوز در خاك ليبي ادامه دارد، مي‌توان اعلام كرد كه اين كشور در حال‌حاضر به يكي از تهديد‌هاي كاهش عرضه جهاني نفت تبديل شده است. در واقع بر اساس آمار دبيرخانه اوپك، توليد نفت ليبي پيش از بهار عربي در سال 2010 بيش از 1.6 ميليون بشكه در روز بود. اين كشور بعد از سقوط معمر قذافي و تشكيل دولت جديد توانست در فاصله مارس 2012 تا اواسط 2013 بيش از 1.4ميليون بشكه در روز نفت توليد كند. با اين حال درگيري بين دولت مركزي و نيروهاي مخالف در چند سال اخير علاوه بر اينكه توليد نفت اين كشور را بارها به مرز توقف رسانده، با تخريب پايانه‌هاي صادراتي، توان صادرات نفت ليبي را نيز به‌شدت كاهش داده است، از اين‌رو برآورد مي‌شود حداكثر توان توليد نفت ليبي در حال حاضر 1.25ميليون بشكه باشد. از آنجا كه ليبي در حال حاضر به اين حداكثر توان نزديك شده و از سويي صلح پايداري در خاك اين كشور ايجاد نشده، اين ريسك وجود دارد كه با شعله‌ور شدن درگيري‌ها توليد نفت ليبي مجددا رو به افول بگذارد.

** نيجريه؛ احتمال بازگشت از اوج
اينجا با داستاني شبيه ليبي مواجهيم. نيجريه نيز مانند ليبي از توافق براي كاهش توليد معاف شد و از ابتداي سال توانسته است توليد خود را افزايش داده و بخشي از موفقيت اوپك براي متعادل كردن بازار نفت را خنثي كند. توليد نفت اين كشور در سال 2016 حدود 1.55ميليون بشكه در روز بوده كه در ماه گذشته ميلادي به
1.855 ميليون بشكه در روز رسيده است. اين مقدار حتي از توليد نفت پيش از وقوع درگيري‌هاي داخلي نيز بيشتر است. به گزارش اداره اطلاعات انرژي آمريكا، توليد نفت نيجريه در سال 2005 بالغ بر 2.44ميليون بشكه در روز بود اما به دنبال حمله گروه‌هاي ستيزه‌جو، خيلي سريع رو به كاهش گذاشت و بسياري از شركت‌هاي فعال در ميادين نفتي نيجريه را مجبور به خروج از اين كشور كرد. كمبود شفافيت در درآمدهاي نفتي، آسيب‌هاي محيط‌زيستي در اثر نشت نفت و تنش‌هاي قومي- مذهبي وضعيت اسفناكي در دلتاي نيجريه ايجاد كرد، به‌طوريكه توليد نفت اين كشور تا سال 2009 حدود 25 درصد افت كرد و به 1.8ميليون بشكه رسيد. از آن زمان تا سال 2015 توليد نفت نيجريه در اين سطح باقي ماند. اما از سال 2016 مجددا درگيري‌ها در دلتاي نيجريه اوج گرفت و توليد نفت اين كشور را تحت‌تاثير قرار داد به‌طوري‌كه در آگوست 2016 به حدود 1.4ميليون بشكه در روز سقوط كرد.

با اين حال با برخي توافقات بين دولت اين كشور و نيروهاي مخالف، توليد نفت رو به افزايش گذاشته و در حال‌حاضر به بيشترين سطح خود يعني بيش از1.8 ميليون بشكه در روز رسيده است. اين كشور احتمالا در نشست آتي اوپك به توافق براي كاهش توليد بپيوندد و همچنين با توجه به سطوح قبلي توليد آن، امكان چنداني براي افزايش توليد ندارد. از سوي ديگر به دليل احتمال بازگشت درگيري‌هاي داخلي به‌خصوص با توجه به نااميدي گروه‌هاي مخالف از نتيجه مذاكرات با دولت در حال حاضر، ريسك كاهش توليد نفت نيجريه در سطح بالايي قرار دارد.

** ونزوئلا؛ افول تدريجي
كشوري كه با تورم 600 درصدي خود اين روزها به نماد نتيجه اجراي سياست‌هاي پوپوليستي تبديل شده، خيلي پيش از اين آثار پوپوليسم را در صنعت نفت خود به آرامي نشان داده بود. توليد اين كشور پيش از به قدرت رسيدن دولت سوسياليستي هوگو چاوز، يعني در ميانه‌هاي دهه 90 ميلادي به بيش از 3.2ميليون بشكه در روز رسيده بود، اما با روي كار آمدن چاوز و اخراج خيل عظيمي از كارمندان و متخصصان نفتي اين كشور و توقف سرمايه‌گذاري خارجي، توليد نفت نيز رو به كاهش گذاشت به‌طوري‌كه در اوايل سده ميلادي به كمتر از 3 ميليون بشكه در روز رسيد. توليد نفت ونزوئلا به آرامي به افت خود ادامه داد و در زمان مرگ چاوز در سال 2013 به 2.35 ميليون بشكه در روز رسيد. اما در سال‌هاي اخير به دنبال ادامه سياست‌هاي پوپوليستي در دولت نيكلاس مادورو و همچنين افت قيمت نفت از ميانه‌هاي سال 2014، تنگنا‌هاي صنعت نفت اين كشور بيشتر شده است. ونزوئلا ماه گذشته توانست تنها 1.89 ميليون بشكه در روز نفت توليد كند كه نسبت به ماه پيش از آن 52 هزار بشكه در روز كمتر است.

نبود نقدينگي براي حفظ سطح توليد و قطع برق از عوامل افت توليد نفت در اين كشور ظرف يك سال اخير است. كمبود پول حتي بر كيفيت نفت اين كشور نيز اثر گذاشته و كاهش سفارشات خريد از آن را به دنبال داشته است. از سويي به دليل بدهي شركت ملي نفت ونزوئلا (PDVSA) به روسيه، در حال‌حاضر بخشي از نفت اين كشور از كانال روسيه صادر شده و درآمد حاصل از آن در اختيار روس‌ها قرار مي‌گيرد. از اين‌رو پيش‌بيني مي‌شود كه افت توليد نفت اين كشور ادامه داشته باشد. علاوه بر آن افزايش مخالفت‌هاي داخلي يا سقوط دولت مادورو ريسك ديگري است كه توليد نفت ونزوئلا را تهديد مي‌كند.

*منبع: روزنامه دنياي اقتصاد؛ 1396،8،7
**گروه اطلاع رساني**1699**2002**انتشاردهنده: فاطمه قنادقرصي