ميراث فرهنگي اساسا به آثار برجاي مانده از گذشتگان گفته مي‌شود كه داراي ارزش فرهنگي، تاريخي و هويتي باشد؛ اين آثار شامل آثار ملموس از جمله بناها، محوطه ها و اشياي باستاني و نيز آثار ناملموس شامل آداب، عادات، فرهنگ و رسوم هر منطقه مي شود.
تمدن بشري مجموعه اي از دستاوردهاي مادي و معنوي است كه هيچ يك بي ديگري توليد و ايجاد نشده است و ميراث فرهنگي ناملموس يا ميراث معنوي بخشي از دستاوردهاي تمدن بشري است كه با هويت و فرهنگ پيوندي مستقيم دارد.
در حقيقت آداب و رسوم يك جامعه، شيوه زندگي و رفتار آنان در فضاي فرهنگي خاص و نيز فرهنگ شفاهي مردم هر خطه و منطقه است.
توجه، شناسايي و ثبت آثار ناملموس چند سالي است كه در سازمان ميراث فرهنگي مورد توجه قرار گرفته كه البته هنوز آنگونه كه بايد و شايد به جايگاه مطلوب ثبت در اين زمينه نرسيده ايم و هنوز صدها اثر ناملموس ارزشمند وجود دارد كه در معرض فراموشي و از ياد رفتن هستند.
* ثبت ميراث ناملموس ضرورت ماندگاري فرهنگ
كارشناس مسئول ثبت آثار تاريخي اداره كل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري خراسان رضوي گفت: ثبت آثار ملموس و ناملموس در كنار يكديگر اكنون در استان در اولويت و مورد توجه است و در هر 2 بخش ده ها پرونده به منظور پيشنهاد براي ثبت ملي در حال بررسي، مطالعه و در دستور كار است.
فرامرز صابر مقدم اظهار كرد: در حوزه آثار ناملموس بخشي از تاريخ شفاهي، آداب و رسوم و بخش هايي از فرهنگ شامل رسوم، موسيقي و هنر در حال پيگيري براي ثبت ملي است كه يكي از مهمترين آنها، پرونده ثبت نان هاي محلي استان است كه به فراخور آن در هر شهرستان اطلاعات مربوط جمع آوري شده است.
وي گفت: عناصر فرهنگي، آيين و رسومي هستند كه بيش از هر چيز از درون، نيت و عمق فرهنگ يك قوم و مليت خبر مي دهند و آشنايي با آنها مي تواند شناخت بسيار خوب و مطلوبي به افراد بدهد.
وي اظهار كرد: ثبت ملي آثار ناملموس مي تواند موجب آشنايي بيشتر، ماندگاري و معرفي هرچه بيشتر و بهتر فرهنگ هر منطقه شود. بنابر اين يكي از سياست هاي مهم ميراث فرهنگي، ثبت آثار ناملموس در فهرست آثار ملي است.
* عدم حمايت، مبدل ميراث ناملموس به آثاري منجمد و متعلق به گذشته
مديركل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري خراسان رضوي با بيان اينكه ميراث ناملموس يك واژه بين المللي است و شامل گنجينه‌اي از دانش و مهارتها، ارزش هاي اجتماعي، آداب و رسوم، آيين ها و تجليات زندگي است كه احساسات خاصي را در وجود ما ايجاد مي‌كند، تاكيد كرد: اين توانايي ميراث ناملموس است كه موضوعات معنوي را در جوامع مختلف از نسلي به نسل ديگر منتقل مي كند.
محمدرحيم رهنما با بيان اينكه ميراث ناملموس نظير فرهنگ به طور كلي در حال تغيير و پويايي مداوم است و هر نسل جديدي به آن غنا مي بخشد، اظهار كرد: بسياري از مظاهر و جلوه‌هاي اين ميراث در معرض تهديد و يا جهاني شدن قرار دارد.
وي تصريح كرد: فعاليت حفاظتي از ميراث ناملموس بايد هميشه توسط همان جوامع، گروه‌ها و افرادي صورت گيرد كه داراي اين مواريث هستند به طوري كه براي زنده نگه داشتن ميراث ناملموس بايد هميشه اين ميراث همراه با فرهنگ در درون جوامع منتقل شده و نسل به نسل آموخته شود.
وي گفت: اگر اين ميراث مورد حمايت قرار نگيرد براي هميشه نابود خواهد شد و يا به عنوان اثري منجمد كه تنها به گذشته تعلق داشته تبديل خواهد شد كما اينكه در اين ميراث حفاظت از دانش و مهارت و محتواي اثر بيشتر از خود اثر اهميت دارد به طوري كه به عنوان بخش فعال از زندگي نسل كنوني باقي بماند تا بتواند به نسل آينده منتقل شود.
اين مسئول اظهار كرد: نخستين گام براي حفاظت از ميراث ناملموس شامل شناسايي، مستندسازي، پژوهش، نگهداري، ترويج، ارتقاء يا انتقال ميراث به ويژه از طريق آموزش رسمي و غيررسمي و همچنين احياي مجدد جنبه هاي مختلف آن است.
وي با اشاره به گستردگي استان و تلاش براي شناسايي ميراث ناملموس مناطق مختلف، افزود: رسانه‌هاي ارتباط جمعي نقش مهمي در معرفي و احياي حوزه هاي ميراث ناملموس از طريق ارتقاي آگاهي عمومي دارند تا اين آثار در ميان مردم عموميت يافته و همچنين باعث شناخت بيشتر و مؤثر آنها نسبت به موضوعات ميراث ناملموس شوند.
* ثبت 82 اثر ناملموس خراسان رضوي در فهرست ملي
مديركل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري خراسان رضوي با بيان اينكه حفظ ميراث معنوي بسيار دشوارتر از حفظ ميراث فرهنگي مادي است، گفت: تاكنون 83 اثر ناملموس استان خراسان رضوي در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است.
وي از جمله اين آثار به ثبت رسم هاي آييني چشمارو و 'تنگلو سوري' سبزوار و نيشابور، حيدري حيدار خليل آباد، عزاداري دسته بني اسد خليل آباد، كف زني بايگ تربت حيدريه، شبيه خواني شهر كندر خليل آباد و هنر ساخت علم نيشابوري اشاره كرد.
وي توجه به ميراث معنوي را از اين نظر كه مي تواند در مقابل يكسان سازي فرهنگي در جهان مقاومت كند، مهم دانست و تاكيد كرد: با حمايت از فرهنگ‌هاي گوناگون و توجه به آنها در مناطق و شهرستانهاي مختلف مي توان در مقابل يكسان سازي فرهنگي ايستادگي و از هويت فرهنگي، بومي، قومي و منطقه و در نهايت هويت ملي حفاظت كرد.
رهنما اظهار كرد: بيش از 10هزار اثر، بنا و محوطه تاريخي قابل شناسايي و بررسي در استان خراسان رضوي وجود دارد كه تاكنون يك هزار و 545 اثر از اين تعداد در فهرست ميراث ملي، مادي و معنوي (ملموس و ناملموس) ثبت شده است.
وي با بيان اينكه علاوه بر وجود هنرها و آيين هاي فراوان براي ثبت به عنوان ميراث ناملموس در فهرست آثار ملي، استان خراسان رضوي هنرها و ميراث ناملموسي دارد كه قابليت ثبت در فهرست جهاني و معرفي به تمام جهانيان را نيز دارد.
رهنما افزود: از آن جمله ثبت فن و هنر فيروزه تراشي است كه پيشنهاد ثبت آن در فهرست ميراث ناملموس جهاني به شوراي سياست گذاري ثبت جهاني ارائه شده و موافقيت اوليه در اين زمينه صورت گرفته است.
وي گفت: شهرهاي نيشابور، فيروزه و مشهد از گذشته محل تراش و عرضه سنگ فيروزه بوده و تراش آن در ايران مرغوب ترين نوع تراش در دنيا است و بسياري در اين ديار فيروزه تراشي را نسل به نسل به يكديگر آموخته اند و اين پيشه را كسب خانوادگي خود مي دانند.
گزارشگر: آرزو جاوداني ** انتشار دهنده: علي اصغر ايزدي
7496/5132
مشهد- ايرنا- ميراث فرهنگي ناملموس يا همان فرهنگ، آداب و رسوم از دستاوردهاي معنوي هر قوم و تمدن محسوب مي شود كه به نوعي ريشه در هويت و ديدگاه آن دارد؛ از اين رو ثبت ملي، ماندگاري و حفظ آنها در ارتباطي مستقيم با روح و هويت مردم هر منطقه و كشور است.
